Калій

Калій (лац.: Kalium) K — хімічны элемент I групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 19. Канфігурацыя электронных абалонак: 4s1. Належыць да шчолачных металаў. Атамная маса 39,1. Ізатопы: 39K (93,08%) , 41K (6,91%) – стабільныя і слаба радыёактыўны 40K (0,01%) з перыядам паўраспаду 1,32•10⁹ год.

Упершыню атрыманы ў свабодным выглядзе Г. Дэві у 1807 годзе.

Зямная кара утрымлівае 2,5 % па масе (7-е месца па распаўсюджанасці). Уваходзіць у склад шматлікіх мінералаў.

Простае рэчыва: серабрыста-белы метал, пластычны, мяккі. Шчыльнасць: 862 кг/кубічны метр, тэмпература плаўлення – 63,55 градусаў Цэльсія, тэмпература кіпення – 776 градусаў Цэльсія. Солі Н. афарбоўваюць полымя ў фіялетавы колер.

Прыродныя крыніцы: сільвін KCl, сільвінітKCl•NaCl, карналіт KCI•MgCI₂•6H₂O. Найбуйнейшыя радовішчы калійнай солі — у Канадзе (каля Саскачэвана), на Урале (раён Солікамска — Бярэзнікаў), у Беларусі (Салігорск). Вялікія радовішчы — у ЗША, Узбекістане, Германіі. Утрыманне K₂O в прамысловых радовішчах 12—30%.

Металічны К. атрымліваюць шляхам уздзеяння металічнага натрыю на гідраксід або хларыд К..

Хімічныя ўласцівасці

Хімічна актыўны шчолачны метал, на паветры хутка акісляецца, энергічна рэагуе з вадою і кіслотамі, галагенамі, пры павышаных тэмпературах злучаецца з серай, селенам, тэлурам, вугляродам. Валентнасць: 1. Ступень акіслення ў злучэннях: +1.

Найважнейшыя злучэнні і сферы іх выкарыстання

• сплаў К. з натрыем — цепланосьбіт, у тым ліку для ядзерных рэактараў;
• перакіс К. (наваксід) — KO₂ — ужываецца для аднаўлення складу паветра на падводных лодках, пры яго ўзаемадзеянні з паветра вызваляецца чысты кісларод і паглынаецца вуглякіслы газ;
• гідраксід KOH – кампанент электралітаў.
• карбанат К. (паташ) K₂CO₃ – для вытворчасці мыйных сродкаў, шкла, у тэкстыльнай і скураной вытворчасці, як угнаенне.

Найважнейшае гаспадарчае значэнне маюць Калійныя угнаенні.