Чай

Кубак гарбаты

Гарбата (ад лац.: herba the — «зелле гарбаты»), чай (кіт. трад. 茶, піньінь chá, ʈ͡ʂʰa; яп.: 茶, ちゃ,　t͡ɕa) — напой, які атрымліваецца заварваннем, варэннем або настойваннем чайнага ліста, або чайнага куста (лац.: Thea sinensis). У шырокім сэнсе — любы раслінны настой або адвар, якія ужываюць у пітво. Гарбатай (чаем) таксама завецца падрыхтаваны раслінны збор (чайны ліст), прызначаны для гатавання гэтага напою.

Выраб гарбаты

Выраб гарбаты з чайнага ліста звычайна ўключае ў сябе наступныя крокі:

• вяленне пры тэмпературы 32—40°C на працягу 4—8 ч., пры якім гарбатны ліст губляе частку вільгаці і мякчэе;
• неаднаразовае скручванне ўручную або на ролерах, пры якім выдзяляецца частка соку;
• ферментатыўнае акісленне, звычайна называнае ферментацыяй, якое дазваляе што змяшчаецца ў лісце крухмалу распасціся на цукры, а хларафілу — на дубільныя рэчывы;
• сушку пры тэмпературы 90—95°C для чорнай гарбаты і 105 °C для зялёнай гарбаты, якая спыняе акісленне і зніжае вільготнасць гарбаты да 3—5 %;
• рэзанне (акрамя суцэльналіставых відаў);
• сартаванне па памеры чаінак;
• магчымую дадатковую апрацоўку і занясенне дадаткаў;
• пакаванне.

Класіфікацыя гарбаты

Па тыпу расліны

• Кітайская разнавіднасць (лац.: Thea sinensis sinensis): кітайская, японская, в'етнамская, грузінская і інш.
• Асамская разнавіднасць (лац.: Thea sinensis assamica): цэйлонская, індыйская, кенійская, угандыйская і інш.
• Камбаджыйская разнавіднасць: натуральны гібрыд вышэйпаказаных.

Па паходжанню

• Кітайская. Кітай мае больш за 25% сусветнага аб'ёму вытворствы гарбаты. Усе кітайскія віды - ліставыя.
• Індыйская. Індыя - другі ў свеце вытворнік гарбаты. У адрозненне ад кітайскай, індыйская гарбата можа быць рэзанай альбо ў гранулах.
• Цэйлонская. Шры-Ланка дае 9-10% вытворства гарбаты. Выкарыстоўваецца асамская разнавіднасць расліны.
• Японская. Толькі зялёная гарбата з кітайскай разнавіднасці куста, якая спажываецца ў асноўным унутры краіны.
• Індакітайская. В'етнам і Інданезія. Чорная і зялёная гарбата з розных відаў куста.
• Афрыканская. Кенія, Уганда, ПАР і інш. Нізкаякасная чорная гарбата, рэзаная, з рэзкім смакам.
• Турэцкая. Толькі чорная, рэзаная гарбата нізкай або сярэдняй якасці. Экстрактыўнасць турэцкай разнавіднасці нізкая, таму яе трэба кіпяціць.
• Іншыя. Гарбату вырабляюць яшчэ некалькі дзесяткаў краін у невялікіх аб'ёмах.

Па працягласці і спосабу акіслення

• Белы чай праходзіць мінімальную колькасць стадый апрацоўкі падчас вытворства. Звычайна гэта толькі вяленне і сушка. Ступень ферментацыі - да 12%.
• Зялёны чай - часта фіксуецца парам пры тэмпературы 170 — 180°C, акісляецца 1-2 дня. Ступень ферментацыі - да 3-12%.
• Чорны чай (у Кітаі называецца чырвоным) акісляецца на 80% прыкладна месяц (часам ад двух тыдняў).
• Жоўты чай акісляецца амаль як зялёны, але праходзіць перад сушкай працэдуру зачыненага "марэння".
• Улун - акісленне 2-3 дня, ферментацыя да 30-70%.
• Сінім чаем называюць часам моцна акіслены ўлун (50-70%).
• Пуэр - гарбата з спелага лісця. Ферментуецца некалькі гадоў. У Кітаі называецца чырвоным чаем.

Збор гарбаты ў 2003-2005 гг.

Месца	Краіна	тыс. тон	%
1.	Кітай	885	27,7
2.	Індыя	789	24,7
3.	Шры-Ланка	303	9,5
4.	Кенія	290	9,1
5.	Інданезія	159	5,0
6.	Турцыя	131	4.1
7.	В'етнам	94,5	3.0
8.	Японія	92	2.9
	Усяго	3197	100,0

Спасылкі

• Книга чая. Какудзо Окакура. Минск: Харвест. 2002. - 96 с.
• Чай. Чайные традиции и церемонии в разных странах мира. Колесниченко Л.В. Москва: ООО "Издательство АСТ". 2004. - 92 с
• The Book of Tea by Kakuzo Okakura.

• История чая
• Гарбата ў "Слоўніку Свабоды"