Металы: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
др r2.7.2) (робат змяніў: lv:Metāli |
|||
Радок 9: | Радок 9: | ||
М. вызначаюцца высокай электра- і [[цеплаправоднасць|цеплаправоднасцю]], здольнасцью адбіваць светлавыя хвалі, пластычнацю. У цвёрдым выглядзе звычайна маюць [[Крышталь|крышталічную]] будову. Большасць М. крышталізуецца ў простых структурах (кубічных і гексаганальных) якія адпавядаюць найшчыльнейшай кампаноўцы [[Атам|атамаў]]. Шмат М. могуць існаваць у дзвюх і больш [[Крышталь|крышталічных]] мадыфікацыях (гл. [[Палімарфізм]]). Паліморфныя пераходы часам спалучаюцца са стратай металічных уласцівасцяў (напрыклад, пераход белага [[Волава|волава]] (b-Sn) ў шэрае (a-Sn). |
М. вызначаюцца высокай электра- і [[цеплаправоднасць|цеплаправоднасцю]], здольнасцью адбіваць светлавыя хвалі, пластычнацю. У цвёрдым выглядзе звычайна маюць [[Крышталь|крышталічную]] будову. Большасць М. крышталізуецца ў простых структурах (кубічных і гексаганальных) якія адпавядаюць найшчыльнейшай кампаноўцы [[Атам|атамаў]]. Шмат М. могуць існаваць у дзвюх і больш [[Крышталь|крышталічных]] мадыфікацыях (гл. [[Палімарфізм]]). Паліморфныя пераходы часам спалучаюцца са стратай металічных уласцівасцяў (напрыклад, пераход белага [[Волава|волава]] (b-Sn) ў шэрае (a-Sn). |
||
This is a type of crap that stuffs up our enviroment . |
This is a type of crap that stuffs up our enviroment . |
||
Цвёрдасць некаторых металаў па шкале Моаса:<ref>{{кніга | аўтар = Поваренных А. С. |загаловак = Твердость минералов | выдавецтва = АН УССР| год = 1963 | старонкі = 197-208. — 304 с }}</ref> |
|||
{| align="center" class="wikitable sortable" |
|||
!Цвёрдасць!!Метал |
|||
|- |
|||
|0.2||[[Цэзій]] |
|||
|- |
|||
|0.3||[[Рубідый]] |
|||
|- |
|||
|0.4||[[Калій]] |
|||
|- |
|||
|0.5||[[Натрый]] |
|||
|- |
|||
|0.6||[[Літый]] |
|||
|- |
|||
|1.2||[[Індый]] |
|||
|- |
|||
|1.2||[[Талій]] |
|||
|- |
|||
|1.25||[[Барый]] |
|||
|- |
|||
|1.5||[[Стронцый]] |
|||
|- |
|||
|1.5||[[Галій]] |
|||
|- |
|||
|1.5||[[Волава]] |
|||
|- |
|||
|1.5||[[Свінец]] |
|||
|- |
|||
|1.5||[[Ртуць|Ртуць<sub>(цв.)</sub>]] |
|||
|- |
|||
|1.75||[[Кальцый]] |
|||
|- |
|||
|2.0||[[Кадмій]] |
|||
|- |
|||
|2.25||[[Вісмут]] |
|||
|- |
|||
|2.5||[[Магній]] |
|||
|- |
|||
|2.5||[[Цынк]] |
|||
|- |
|||
|2.5||[[Лантан]] |
|||
|- |
|||
|2.5||[[Серабро]] |
|||
|- |
|||
|2.5||[[Золата]] |
|||
|- |
|||
|2.59||[[Ітрый]] |
|||
|- |
|||
|2.75||[[Алюміній]] |
|||
|- |
|||
|3.0||[[Медзь]] |
|||
|- |
|||
|3.0||[[Сурма]] |
|||
|- |
|||
|3.0||[[Торый]] |
|||
|- |
|||
|3.17||[[Скандый]] |
|||
|- |
|||
|3.5||[[Плаціна]] |
|||
|- |
|||
|3.75||[[Кобальт]] |
|||
|- |
|||
|3.75||[[Паладый]] |
|||
|- |
|||
|3.75||[[Цырконій]] |
|||
|- |
|||
|4.0||[[Жалеза]] |
|||
|- |
|||
|4.0||[[Нікель]] |
|||
|- |
|||
|4.0||[[Гафній]] |
|||
|- |
|||
|4.0||[[Марганец]] |
|||
|- |
|||
|4.5||[[Ванадый]] |
|||
|- |
|||
|4.5||[[Малібдэн]] |
|||
|- |
|||
|4.5||[[Родый]] |
|||
|- |
|||
|4.5||[[Тытан, элемент|Тытан]] |
|||
|- |
|||
|4.75||[[Ніёбій]] |
|||
|- |
|||
|5.0||[[Ірыдый]] |
|||
|- |
|||
|5.0||[[Рутэній]] |
|||
|- |
|||
|5.0||[[Тантал, элемент|Тантал]] |
|||
|- |
|||
|5.0||[[Тэхнецый]] |
|||
|- |
|||
|5.0||[[Хром]] |
|||
|- |
|||
|5.5||[[Берылій]] |
|||
|- |
|||
|5.5||[[Осмій]] |
|||
|- |
|||
|5.5||[[Рэній]] |
|||
|- |
|||
|6.0||[[Вальфрам]] |
|||
|- |
|||
|6.0||[[Уран, элемент|β-Уран]] |
|||
|} |
|||
== Хімічныя ўласцівасці == |
== Хімічныя ўласцівасці == |
Версія ад 22:03, 9 сакавіка 2012
Метал (мн. лік “металы”; ад лац.: metallum — шахта) – простае рэчыва, атамы якіх вызначаюцца здольнасцю аддаваць валентныя электроны і пераходзіць у дадатна зараджаныя іёны. Абагуленыя валентныя электроны свабодна перамяшчаюцца ў крысталічнай рашотцы, забяспечваючы сувязь паміж атамамі. Структура М. апісваецца зоннай теорыяй.
Большасць (больш за 85) вядомых хімічных элементаў – М. і толькі каля 22 — неметалы.
Адрозніваюць М. галоўных і пабочных падгруп Перыядычнай сістэмы. М. галоўных падгруп завуцца непераходнымі, у іх атамах адбываецца запаўненне s- і р-электронных абалонак. М. пабочных падгруп завуцца пераходнымі, у іх дабудоўваюцца d- і f-абалонкі, у адпаведнасці з чым яны падзяляюцца на d-групу и дзве f-групы — лантаноіды и актыноіды.
Фізічныя ўласцівасці
М. вызначаюцца высокай электра- і цеплаправоднасцю, здольнасцью адбіваць светлавыя хвалі, пластычнацю. У цвёрдым выглядзе звычайна маюць крышталічную будову. Большасць М. крышталізуецца ў простых структурах (кубічных і гексаганальных) якія адпавядаюць найшчыльнейшай кампаноўцы атамаў. Шмат М. могуць існаваць у дзвюх і больш крышталічных мадыфікацыях (гл. Палімарфізм). Паліморфныя пераходы часам спалучаюцца са стратай металічных уласцівасцяў (напрыклад, пераход белага волава (b-Sn) ў шэрае (a-Sn). This is a type of crap that stuffs up our enviroment .
Цвёрдасць некаторых металаў па шкале Моаса:[1]
Цвёрдасць | Метал |
---|---|
0.2 | Цэзій |
0.3 | Рубідый |
0.4 | Калій |
0.5 | Натрый |
0.6 | Літый |
1.2 | Індый |
1.2 | Талій |
1.25 | Барый |
1.5 | Стронцый |
1.5 | Галій |
1.5 | Волава |
1.5 | Свінец |
1.5 | Ртуць(цв.) |
1.75 | Кальцый |
2.0 | Кадмій |
2.25 | Вісмут |
2.5 | Магній |
2.5 | Цынк |
2.5 | Лантан |
2.5 | Серабро |
2.5 | Золата |
2.59 | Ітрый |
2.75 | Алюміній |
3.0 | Медзь |
3.0 | Сурма |
3.0 | Торый |
3.17 | Скандый |
3.5 | Плаціна |
3.75 | Кобальт |
3.75 | Паладый |
3.75 | Цырконій |
4.0 | Жалеза |
4.0 | Нікель |
4.0 | Гафній |
4.0 | Марганец |
4.5 | Ванадый |
4.5 | Малібдэн |
4.5 | Родый |
4.5 | Тытан |
4.75 | Ніёбій |
5.0 | Ірыдый |
5.0 | Рутэній |
5.0 | Тантал |
5.0 | Тэхнецый |
5.0 | Хром |
5.5 | Берылій |
5.5 | Осмій |
5.5 | Рэній |
6.0 | Вальфрам |
6.0 | β-Уран |
Хімічныя ўласцівасці
Агульныя для М. хімічныя ўласцівасці абумоўленыя слабой сувяззю валентных электронаў з ядром атама: утварэнне дадатна зараджаных іёнаў (катыёнаў), станоўчая ступень акіслення ў злучэннях, утварэнне асновных аксідаў і гідраксідаў, выцясненне вадароду з кіслотаў і г.д.
Металічныя ўласцівасці элемента праяўляюцца тым яскравей, чым, ніжэй ягоная электраадмоўнасць. У падгрупах Перыядычнай сістэмы з узрастаннем атамнага нумару электраадмоўнасць у цэлым змяншаецца, а металічныя ўласцівасці узрастаюць.
М. ад Li да Na лёгка рэагуюць з кіслародам на холадзе, іншыя злучаюцца з кіслародам толькі пры награванні, а Ir, Pt, Au з кіслародам не ўзаемадзейнічаюць. Уласцівасці М. характарызуюцца іх месцам у электрахімічным радзе. М. ад Li да Na выцясняюць вадарод з вады пры нармальных умовах, а ад Mg да Tl — пры награванні. М., якія стаяць у электрахімічным радзе перад вадародам, выцясняюць яго з разбаўленых кіслотаў (на холадзе або пры награванні). М., якія стаяць у электрахімічным радзе пасля вадароду, раствараюцца толькі ў кіслародных кіслотах (канцэнтраваная H2SO4 ці HNO3 ), а Pt, Au — толькі ў сумесі гэтых кіслотаў. Аксіды М. ад Li да Al і ад La да Zn аднаўляюцца цяжка, бліжэй да канца рада схільнасць да аднаўлення павялічваецца, аксіды апошніх у радзе М. распадаюцца на М. і кісларод ужо пры невялікім награванні. Ступені акіслення непераходных М.: +1 для падгрупы I а; +2 для II a; +1 і +3 для III a; +2 і +4 для IV a; +2, +3 і +5 для V a; — 2, +2, +4, +6 для VI a. У пераходных М.: +1, +2, +3 для падгрупы I б, +2 для II б; +3 для III б; +2, +3, +4 для IV б; +2, +3, +4, +5 для V б; +2, +3, +4, +5, +6 для VI б, +2, +3, +4, +5, +6, +7 для VII б, от +2 до +8 в VIII б. У лантаноідаў: +2, +3 и +4, у актыноідаў — ад +3 да +6. Аксіды М. з малой ступенню акіслення маюць асноўныя ўласцівасці, аксіды з высокай ступенню акіслення з’яўляюцца ангідрыдамі кіслотаў. М. з пераменнаю валентнасцю (напрыклад, Cr, Mn, Fe), у злучэннях, дзе яны маюць нізкія ступені акіслення, (Cr (+2), Mn (+2), Fe (+2)), выяўляюць аднаўленчыя ўласцівасці, а ў злучэннях, дзе яны маюць вышэйшыя ступені акіслення (Cr (+6), Mn (+7), Fe (+3)) уласцівасці акісляльныя.
Здольнасць М. да ўтварэння злучэнняў і паліморфных пераходаў стварае аснову для атрымання шмаатлікіх спаваў з разнастайнымі карыснымі ўласцівасцямі. Колькасць вядомых спаваў перавысіла 10 000.
Гісторыя
Назоў «метал» паходзіць ад грэчаскага métallon (ад metalléuo — выкапваю, здабываю з зямлі), якое спачатку азначала копі, руднікі (у Геродота, 5 ст. да н. э.). У старажытнасці й сярэднявеччы лічылі, што ёсць 7 М.: золата, серабро, медзь, волава, свінец, жалеза, ртуць. М. В. Ламаносаў налічваў 6 М. (Au, Ag, Cu, Sn, Fe, Pb) і вызначаў М. як «светлое тело, которое ковать можно». У 1-й палове 19 ст. былі атрыманыя М. платынавай групы, Шчолачныя і шчолачназямельныя М., адкрытыя невядомыя М. пры хімічным аналізе мінералаў. В 1860—63 метадам спектральнага аналізу былі адкрытыя Cs, Rb, Tl, In. У другой палове 20 ст. былі штучна атрыманыя радыеактыўныя М., у прыватнасці, трансураніды.
М. і іх сплавы шырока выкарыстоўваюцца ў розных галінах вытворчасці, перш за ўсё як канструкцыйны матэрыял. Шаблон:Link GA
- ↑ Поваренных А. С. Твердость минералов. — АН УССР, 1963. — С. 197-208. — 304 с.