Арабскі алфавіт: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др +літ-ра
др дапаўненне
Радок 1: Радок 1:
'''Ара́бскі [[алфавіт]]''', '''арабскае пісьмо''', '''ара́біца''' — літарнае кансанантнае пісьмо, якім карыстаюцца [[арабская мова|арабскамоўныя]] народы, а таксама, з пэўнымі зменамі, некаторыя народы [[Іран]]а, [[Афганістан]]а, [[Пакістан]]а, [[Індыя|Індыі]] ([[урду]], [[брахуі]], [[кашмірцы]]), [[уйгуры]] ў Сінь-цзян-Уйгурскім раёне [[Кітай|Кітая]], [[чамы]] ў [[Камбоджа|Камбоджы]], [[мусульмане]] ў заходніх раёнах [[В'етнам]]а. З сярэднявечча арабскім пісьмом шырока карыстаюцца неарабскія народы ([[туркі]], [[татары]], [[узбекі]] і інш.).
'''Ара́бскі алфавіт''', арабскае пісьмо, ара́біца — [[алфавіт]], які выкарыстоўваецца для запісу [[арабская мова|арабскай мовы]] і (з пэўнымі мадыфікацыямі) некаторых іншых моў, напрыклад [[персідская мова|персідскай]], некаторых [[цюркскія мовы|цюркскіх моў]]. Ён складаецца з 28 літар і выкарыстоўваецца для пісьма справа налева.

Арабскае пісьмо склалася на аснове [[набацейскае пісьмо|набацейскага пісьма]] (4 ст. да н.э. — 1 ст.), якое ўзыходзіць да старажытнаарамейскага (гл. [[заходнесеміцкае пісьмо]]). Уласна арабскае пісьмо з'явілася ў пачатку 6 ст. і развілося ў сярэдзіне 7 ст. пры першым запісе Карану (651). Спачатку уключала ''28 літар'' толькі для зычных, затым былі ўведзены дадатковыя дыякрытычныя знакі для адрознення падобных у напісанні літар, абазначэння галосных або іх адсутнасці і для ўдваення зычных. Кірунак пісьма справа налева. Значная колькасць літар мае 4 напісанні ў залежнасці ад пазіцыі ў слове, некаторыя пары літар ствараюць на пісьме лігатуры. Арабскае пісьмо мае шмат адмен: арнаментальны куфічны шрыфт; насх, якім карыстаюцца для тыпаграфскага набору; насталік; магрыбі і інш.


Словы пішуцца так:
Словы пішуцца так:
* спачатку пішуць часткі літар, што не патрабуюць адрыву пісьмовай прылады ад паперы;
* спачатку пішуць часткі літар, што не патрабуюць адрыву пісьмовай прылады ад паперы;
* затым, дадаюць тыя часткі літар, што патрабуюць адрыву пісьмовай прылады: вертыкальныя рыскі літар (ك ,ط ,ظ), і кропкі, якія існуюць ў многіх літарах;
* затым, дадаюць тыя часткі літар, што патрабуюць адрыву пісьмовай прылады: вертыкальныя рыскі літар (ك ,ط ,ظ), і кропкі, якія існуюць ў многіх літарах;
* калі патрэбна, расстаўляюць дапаможныя значкі (агласоўкі (харакаты))
* калі патрэбна, расстаўляюць дапаможныя значкі (агласоўкі (харакаты))

Арабскі алфавіт паходзіць ад фінікійскага алфавіта. У яго уваходзяць усе літары фінікійскага алфавіту з дадаткам літар для спецыфічных арабскіх гукаў — са, ха, заль, дад, за, гайн.


== Зычныя ==
== Зычныя ==
Кожная з 28 літар, акрамя літары аліф, пазначае адзін зычны гук. Напісанне літар змяняецца ў залежнасці ад яе размяшчэння ўнутры слова. Усе літары аднаго слова пішуцца злучна, акрамя літар ([[Аліф (літара арабскага алфавіта)|аліф]], [[Даль (літара арабскага алфавіта)|даль]], [[Заль (літара арабскага алфавіта)|заль]], [[Ра (літара арабскага алфавіта)|ра]], [[Зай (літара арабскага алфавіта)|зай]], [[Ваў (літара арабскага алфавіта)|ваў]]), яны не злучаюцца з наступнай літарай.
Кожная з 28 літар, апроч літары аліф, абазначае адзін зычны гук. Напісанне літар мяняецца ў залежнасці ад яе размяшчэння ўнутры слова. Усе літары аднаго слова пішуцца злітна, апроч літар ([[Аліф, літара арабскага алфавіта|аліф]], [[Даль, літара арабскага алфавіта|даль]], [[Заль, літара арабскага алфавіта|заль]], [[Ра, літара арабскага алфавіта|ра]], [[Зай, літара арабскага алфавіта|зай]], [[Ваў, літара арабскага алфавіта|ваў]]), яны не злучаюцца з наступнай літарай.


{|class="wikitable" width=80%
{|class="wikitable" width=80%
Радок 20: Радок 20:
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | ﺎ || colspan=2 | ﺍ
| colspan=2 | ﺎ || colspan=2 | ﺍ
| [[Аліф (літара арабскага алфавіта)|аліф]] || —
| [[Аліф, літара арабскага алфавіта|аліф]] || —
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺏ || ﺑ || ﺒ || ﺐ
| ﺏ || ﺑ || ﺒ || ﺐ
| [[Ба (літара арабскага алфавіта)|ба]] || {{IPA|[b]}}
| [[Ба, літара арабскага алфавіта|ба]] || {{IPA|[b]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺕ || ﺗ || ﺘ || ﺖ
| ﺕ || ﺗ || ﺘ || ﺖ
| [[Та (літара арабскага алфавіта)|та]] || {{IPA|[t]}}
| [[Та, літара арабскага алфавіта|та]] || {{IPA|[t]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺙ || ﺛ || ﺜ || ﺚ
| ﺙ || ﺛ || ﺜ || ﺚ
| [[Са (літара арабскага алфавіта)|са]] || {{IPA|[θ]}}
| [[Са, літара арабскага алфавіта|са]] || {{IPA|[θ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺝ || ﺟ || ﺠ || ﺞ
| ﺝ || ﺟ || ﺠ || ﺞ
| [[Джым (літара арабскага алфавіта)|джым]] || {{IPA|[ʤ], [g]}}
| [[Джым, літара арабскага алфавіта|джым]] || {{IPA|[ʤ], [g]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺡ || ﺣ || ﺤ || ﺢ
| ﺡ || ﺣ || ﺤ || ﺢ
| [[Ха (шостая літара арабскага алфавіта)|х̣а]] || {{IPA|[ħ]}}
| [[Ха, шостая літара арабскага алфавіта|х̣а]] || {{IPA|[ħ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺥ || ﺧ || ﺨ || ﺦ
| ﺥ || ﺧ || ﺨ || ﺦ
| [[Ха (сёмая літара арабскага алфавіта)|х̮а]] || {{IPA|[x]}}
| [[Ха, сёмая літара арабскага алфавіта|х̮а]] || {{IPA|[x]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | ﺪ || colspan=2 | ﺩ
| colspan=2 | ﺪ || colspan=2 | ﺩ
| [[Даль (літара арабскага алфавіта)|даль]] || {{IPA|[d]}}
| [[Даль, літара арабскага алфавіта|даль]] || {{IPA|[d]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | ﺬ || colspan=2 | ﺫ
| colspan=2 | ﺬ || colspan=2 | ﺫ
| [[Заль (літара арабскага алфавіта)|заль]] || {{IPA|[ð]}}
| [[Заль, літара арабскага алфавіта|заль]] || {{IPA|[ð]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | ﺮ || colspan=2 | ﺭ
| colspan=2 | ﺮ || colspan=2 | ﺭ
| [[Ра (літара арабскага алфавіта)|ра]] || {{IPA|[r]}}
| [[Ра, літара арабскага алфавіта|ра]] || {{IPA|[r]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | ﺰ || colspan=2 | ﺯ
| colspan=2 | ﺰ || colspan=2 | ﺯ
| [[Зайн (літара арабскага алфавіта)|зай]] || {{IPA|[z]}}
| [[Зай, літара арабскага алфавіта|зай]] || {{IPA|[z]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺱ || ﺳ || ﺴ || ﺲ
| ﺱ || ﺳ || ﺴ || ﺲ
| [[Сін (літара арабскага алфавіта)|сін]] || {{IPA|[s]}}
| [[Сін, літара арабскага алфавіта|сін]] || {{IPA|[s]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺵ || ﺷ || ﺸ || ﺶ
| ﺵ || ﺷ || ﺸ || ﺶ
| [[Шын (літара арабскага алфавіта)|шын]] || {{IPA|[ʃ]}}
| [[Шын, літара арабскага алфавіта|шын]] || {{IPA|[ʃ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺹ || ﺻ || ﺼ || ﺺ
| ﺹ || ﺻ || ﺼ || ﺺ
| [[Сад (літара арабскага алфавіта)|с̣ад]] || {{IPA|[sˁ]}}
| [[Сад, літара арабскага алфавіта|с̣ад]] || {{IPA|[sˁ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﺽ || ﺿ || ﻀ || ﺾ
| ﺽ || ﺿ || ﻀ || ﺾ
| [[Дад (літара арабскага алфавіта)|д̣ад]] || {{IPA|[dˁ], [ðˤ]}}
| [[Дад, літара арабскага алфавіта|д̣ад]] || {{IPA|[dˁ], [ðˤ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻁ || ﻃ || ﻄ || ﻂ
| ﻁ || ﻃ || ﻄ || ﻂ
| [[Та (шаснаццатая літара арабскага алфавіта)|т̣а]] || {{IPA|[tˁ]}}
| [[Та, шаснаццатая літара арабскага алфавіта|т̣а]] || {{IPA|[tˁ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻅ || ﻇ || ﻈ || ﻆ
| ﻅ || ﻇ || ﻈ || ﻆ
| [[За (літара арабскага алфавіта)|з̣а]] || {{IPA|[zˁ], [ðˁ]}}
| [[За, літара арабскага алфавіта|з̣а]] || {{IPA|[zˁ], [ðˁ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻉ || ﻋ || ﻌ || ﻊ
| ﻉ || ﻋ || ﻌ || ﻊ
| [[Айн (літара арабскага алфавіта)|‘айн]] || {{IPA|[ʕ]}}
| [[Айн, літара арабскага алфавіта|‘айн]] || {{IPA|[ʕ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻍ || ﻏ || ﻐ || ﻎ
| ﻍ || ﻏ || ﻐ || ﻎ
| [[Гайн (літара арабскага алфавіта)|гайн]] || {{IPA|[ɣ]}}
| [[Гайн, літара арабскага алфавіта|гайн]] || {{IPA|[ɣ]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻑ || ﻓ || ﻔ || ﻒ
| ﻑ || ﻓ || ﻔ || ﻒ
| [[Фа (літара арабскага алфавіта)|фа]] ||| {{IPA|[f]}}
| [[Фа, літара арабскага алфавіта|фа]] ||| {{IPA|[f]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻕ || ﻗ || ﻘ || ﻖ
| ﻕ || ﻗ || ﻘ || ﻖ
| [[Каф (літара арабскага алфавіта)|к̣аф]] || {{IPA|[q]}}
| [[Каф, літара арабскага алфавіта|к̣аф]] || {{IPA|[q]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻙ || ﻛ || ﻜ || ﻚ
| ﻙ || ﻛ || ﻜ || ﻚ
| [[Кяф (літара арабскага алфавіта)|кяф]] || {{IPA|[k]}}
| [[Кяф, літара арабскага алфавіта|кяф]] || {{IPA|[k]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻝ || ﻟ || ﻠ || ﻞ
| ﻝ || ﻟ || ﻠ || ﻞ
| [[Лям (літара арабскага алфавіта)|лям]] || {{IPA|[l]}}
| [[Лям, літара арабскага алфавіта|лям]] || {{IPA|[l]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻡ || ﻣ || ﻤ || ﻢ
| ﻡ || ﻣ || ﻤ || ﻢ
| [[Мім (літара арабскага алфавіта)|мім]] || {{IPA|[m]}}
| [[Мім, літара арабскага алфавіта|мім]] || {{IPA|[m]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻥ || ﻧ || ﻨ || ﻦ
| ﻥ || ﻧ || ﻨ || ﻦ
| [[Нун (літара арабскага алфавіта)|нун]] || {{IPA|[n]}}
| [[Нун, літара арабскага алфавіта|нун]] || {{IPA|[n]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻩ || ﻫ || ﻬ || ﻪ
| ﻩ || ﻫ || ﻬ || ﻪ
| [[Ха (літара арабскага алфавіта)|ха]] || {{IPA|[h]}}
| [[Ха, літара арабскага алфавіта|ха]] || {{IPA|[h]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| colspan=2 | ﻮ || colspan=2 | ﻭ
| colspan=2 | ﻮ || colspan=2 | ﻭ
| [[Ваў (літара арабскага алфавіта)|ваў]] || {{IPA|[w]}}
| [[Ваў, літара арабскага алфавіта|ваў]] || {{IPA|[w]}}
|- align="center" style="height: 3em"
|- align="center" style="height: 3em"
| ﻱ || ﻳ || ﻴ || ﻲ
| ﻱ || ﻳ || ﻴ || ﻲ
| [[Йа (літара арабскага алфавіта)|йа]] || {{IPA|[j]}}
| [[Йа, літара арабскага алфавіта|йа]] || {{IPA|[j]}}
|}
|}



Версія ад 23:23, 24 ліпеня 2012

Ара́бскі алфавіт, арабскае пісьмо, ара́біца — літарнае кансанантнае пісьмо, якім карыстаюцца арабскамоўныя народы, а таксама, з пэўнымі зменамі, некаторыя народы Ірана, Афганістана, Пакістана, Індыі (урду, брахуі, кашмірцы), уйгуры ў Сінь-цзян-Уйгурскім раёне Кітая, чамы ў Камбоджы, мусульмане ў заходніх раёнах В'етнама. З сярэднявечча арабскім пісьмом шырока карыстаюцца неарабскія народы (туркі, татары, узбекі і інш.).

Арабскае пісьмо склалася на аснове набацейскага пісьма (4 ст. да н.э. — 1 ст.), якое ўзыходзіць да старажытнаарамейскага (гл. заходнесеміцкае пісьмо). Уласна арабскае пісьмо з'явілася ў пачатку 6 ст. і развілося ў сярэдзіне 7 ст. пры першым запісе Карану (651). Спачатку уключала 28 літар толькі для зычных, затым былі ўведзены дадатковыя дыякрытычныя знакі для адрознення падобных у напісанні літар, абазначэння галосных або іх адсутнасці і для ўдваення зычных. Кірунак пісьма справа налева. Значная колькасць літар мае 4 напісанні ў залежнасці ад пазіцыі ў слове, некаторыя пары літар ствараюць на пісьме лігатуры. Арабскае пісьмо мае шмат адмен: арнаментальны куфічны шрыфт; насх, якім карыстаюцца для тыпаграфскага набору; насталік; магрыбі і інш.

Словы пішуцца так:

  • спачатку пішуць часткі літар, што не патрабуюць адрыву пісьмовай прылады ад паперы;
  • затым, дадаюць тыя часткі літар, што патрабуюць адрыву пісьмовай прылады: вертыкальныя рыскі літар (ك ,ط ,ظ), і кропкі, якія існуюць ў многіх літарах;
  • калі патрэбна, расстаўляюць дапаможныя значкі (агласоўкі (харакаты))

Зычныя

Кожная з 28 літар, апроч літары аліф, абазначае адзін зычны гук. Напісанне літар мяняецца ў залежнасці ад яе размяшчэння ўнутры слова. Усе літары аднаго слова пішуцца злітна, апроч літар (аліф, даль, заль, ра, зай, ваў), яны не злучаюцца з наступнай літарай.

на прыканцы слова у сярэдзіне слова на пачатку слова ізалявана назва МФА
аліф
ба [b]
та [t]
са [θ]
джым [ʤ], [g]
х̣а [ħ]
х̮а [x]
даль [d]
заль [ð]
ра [r]
зай [z]
сін [s]
шын [ʃ]
с̣ад [sˁ]
ﺿ д̣ад [dˁ], [ðˤ]
т̣а [tˁ]
з̣а [zˁ], [ðˁ]
‘айн [ʕ]
гайн [ɣ]
фа [f]
к̣аф [q]
кяф [k]
лям [l]
мім [m]
нун [n]
ха [h]
ваў [w]
йа [j]

Літаратура

  • Истрин В. А. Возникновение и развитие письма. 2 изд. — М., 1965;
  • Фридрих И. История письма. Пер. с нем. — М., 1979.

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA