Арабскі алфавіт: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др r2.7.2+) (робат змяніў: fa:الفبای عربی |
др r2.7.2) (робат дадаў: hy:Արաբական այբուբեն |
||
Радок 156: | Радок 156: | ||
[[hr:Arapsko pismo]] |
[[hr:Arapsko pismo]] |
||
[[hu:Arab írás]] |
[[hu:Arab írás]] |
||
[[hy:Արաբական այբուբեն]] |
|||
[[ia:Alphabeto arabe]] |
[[ia:Alphabeto arabe]] |
||
[[id:Abjad Arab]] |
[[id:Abjad Arab]] |
Версія ад 02:25, 3 верасня 2012
Ара́бскі алфавіт, арабскае пісьмо, ара́біца — літарнае кансанантнае пісьмо, якім карыстаюцца арабскамоўныя народы, а таксама, з пэўнымі зменамі, некаторыя народы Ірана, Афганістана, Пакістана, Індыі (урду, брахуі, кашмірцы), уйгуры ў Сінь-цзян-Уйгурскім раёне Кітая, чамы ў Камбоджы, мусульмане ў заходніх раёнах В'етнама. З сярэднявечча арабскім пісьмом шырока карыстаюцца неарабскія народы (туркі, татары, узбекі і інш.).
Арабскае пісьмо склалася на аснове набацейскага пісьма (4 ст. да н.э. — 1 ст.), якое ўзыходзіць да старажытнаарамейскага (гл. заходнесеміцкае пісьмо). Уласна арабскае пісьмо з'явілася ў пачатку 6 ст. і развілося ў сярэдзіне 7 ст. пры першым запісе Карану (651). Спачатку уключала 28 літар толькі для зычных, затым былі ўведзены дадатковыя дыякрытычныя знакі для адрознення падобных у напісанні літар, абазначэння галосных або іх адсутнасці і для ўдваення зычных. Кірунак пісьма справа налева. Значная колькасць літар мае 4 напісанні ў залежнасці ад пазіцыі ў слове, некаторыя пары літар ствараюць на пісьме лігатуры. Арабскае пісьмо мае шмат адмен: арнаментальны куфічны шрыфт; насх, якім карыстаюцца для тыпаграфскага набору; насталік; магрыбі і інш.
Словы пішуцца так:
- спачатку пішуць часткі літар, што не патрабуюць адрыву пісьмовай прылады ад паперы;
- затым, дадаюць тыя часткі літар, што патрабуюць адрыву пісьмовай прылады: вертыкальныя рыскі літар (ك ,ط ,ظ), і кропкі, якія існуюць ў многіх літарах;
- калі патрэбна, расстаўляюць дапаможныя значкі (агласоўкі (харакаты))
Зычныя
Кожная з 28 літар, апроч літары аліф, абазначае адзін зычны гук. Напісанне літар мяняецца ў залежнасці ад яе размяшчэння ўнутры слова. Усе літары аднаго слова пішуцца злітна, апроч літар (аліф, даль, заль, ра, зай, ваў), яны не злучаюцца з наступнай літарай.
на прыканцы слова | у сярэдзіне слова | на пачатку слова | ізалявана | назва | МФА |
---|---|---|---|---|---|
ﺎ | ﺍ | аліф | — | ||
ﺏ | ﺑ | ﺒ | ﺐ | ба | [b] |
ﺕ | ﺗ | ﺘ | ﺖ | та | [t] |
ﺙ | ﺛ | ﺜ | ﺚ | са | [θ] |
ﺝ | ﺟ | ﺠ | ﺞ | джым | [ʤ], [g] |
ﺡ | ﺣ | ﺤ | ﺢ | х̣а | [ħ] |
ﺥ | ﺧ | ﺨ | ﺦ | х̮а | [x] |
ﺪ | ﺩ | даль | [d] | ||
ﺬ | ﺫ | заль | [ð] | ||
ﺮ | ﺭ | ра | [r] | ||
ﺰ | ﺯ | зай | [z] | ||
ﺱ | ﺳ | ﺴ | ﺲ | сін | [s] |
ﺵ | ﺷ | ﺸ | ﺶ | шын | [ʃ] |
ﺹ | ﺻ | ﺼ | ﺺ | с̣ад | [sˁ] |
ﺽ | ﺿ | ﻀ | ﺾ | д̣ад | [dˁ], [ðˤ] |
ﻁ | ﻃ | ﻄ | ﻂ | т̣а | [tˁ] |
ﻅ | ﻇ | ﻈ | ﻆ | з̣а | [zˁ], [ðˁ] |
ﻉ | ﻋ | ﻌ | ﻊ | ‘айн | [ʕ] |
ﻍ | ﻏ | ﻐ | ﻎ | гайн | [ɣ] |
ﻑ | ﻓ | ﻔ | ﻒ | фа | [f] |
ﻕ | ﻗ | ﻘ | ﻖ | к̣аф | [q] |
ﻙ | ﻛ | ﻜ | ﻚ | кяф | [k] |
ﻝ | ﻟ | ﻠ | ﻞ | лям | [l] |
ﻡ | ﻣ | ﻤ | ﻢ | мім | [m] |
ﻥ | ﻧ | ﻨ | ﻦ | нун | [n] |
ﻩ | ﻫ | ﻬ | ﻪ | ха | [h] |
ﻮ | ﻭ | ваў | [w] | ||
ﻱ | ﻳ | ﻴ | ﻲ | йа | [j] |
Літаратура
- Истрин В. А. Возникновение и развитие письма. 2 изд. — М., 1965;
- Фридрих И. История письма. Пер. с нем. — М., 1979.