Фрызы: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Frantishak (размовы | уклад) |
Frantishak (размовы | уклад) |
||
Радок 13: | Радок 13: | ||
==Гісторыя== |
==Гісторыя== |
||
Германскае племя фрызаў узгадвалася рымлянамі з кан. [[1 стагоддзе да н.э.|I]] ст. да н. э. У [[7 стагоддзе|VII]] ст. н. э. узнікла дзяржава Вялікая Фрызія, якую акрамя саміх фрызаў насялялі [[юты]] і [[саксы]]. У [[734]] г. яна была захоплена [[франкі|франкамі]] і вымушана прыняць [[хрысціянства]]. Пасля смерці [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] Фрызія трапіла ў залежнасць ад графаў [[Галандыя, гістарычная вобласць|Галандыі]], але захоўвала адносную самастойнасць да войн [[1272]] - [[1422]] гг., у выніку якіх была падзелена на Заходнюю Фрызію ў складзе Галандыі і Ўсходнюю і Паўночную Фрызіі, якія напераменку кантраляваліся [[Германія|нямецкімі]] гаспадарамі і [[Данія]]й. Канчаткова Ўсходняя і Паўночная Фрызіі ўвайшлі ў склад Германіі толькі ў [[19 стагоддзе|XIX]] ст. |
Германскае племя фрызаў узгадвалася [[Старажытны Рым|рымлянамі]] з кан. [[1 стагоддзе да н.э.|I]] ст. да н. э. У [[7 стагоддзе|VII]] ст. н. э. узнікла дзяржава Вялікая Фрызія, якую акрамя саміх фрызаў насялялі [[юты]] і [[саксы]]. У [[734]] г. яна была захоплена [[франкі|франкамі]] і вымушана прыняць [[хрысціянства]]. Пасля смерці [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] Фрызія трапіла ў залежнасць ад графаў [[Галандыя, гістарычная вобласць|Галандыі]], але захоўвала адносную самастойнасць да войн [[1272]] - [[1422]] гг., у выніку якіх была падзелена на Заходнюю Фрызію ў складзе Галандыі і Ўсходнюю і Паўночную Фрызіі, якія напераменку кантраляваліся [[Германія|нямецкімі]] гаспадарамі і [[Данія]]й. Канчаткова Ўсходняя і Паўночная Фрызіі ўвайшлі ў склад Германіі толькі ў [[19 стагоддзе|XIX]] ст. |
||
З 1970-ых гг. назіраецца працэс адраджэння фрызскай [[культура|культуры]], што асабліва бачна на прыкладзе [[Фрысландыя|Фрысландыі]]. |
З 1970-ых гг. назіраецца працэс адраджэння фрызскай [[культура|культуры]], што асабліва бачна на прыкладзе [[Фрысландыя|Фрысландыі]]. |
Версія ад 19:53, 7 верасня 2012
Фрызы (Hollandsche і Tupass) | |
Фрызская сям'я п'е каву, мал. 1897 г.
| |
Агульная колькасць | 1,5 млн чал. |
---|---|
Рэгіёны пражывання | Нідэрланды, Германія |
Мова | фрызская |
Рэлігія | каталіцызм, пратэстанцтва, хрысціянства, іслам |
Блізкія этнічныя групы | немцы, галандцы |
Фрызы (саманазва Friezen) - еўрапейскі народ. Кампактна насяляе правінцыі Фрысландыя і Гронінген у Нідэрландах, а таксама ўзбярэжныя часткі зямель Шлезвіг-Гольштэйн і Ніжняя Саксонія ў Германіі. Жывуць таксама ў Даніі, Вялікабрытаніі, ЗША, Аўстраліі і г. д. Агульная колькасць - каля 1,5 млн чал.
Гісторыя
Германскае племя фрызаў узгадвалася рымлянамі з кан. I ст. да н. э. У VII ст. н. э. узнікла дзяржава Вялікая Фрызія, якую акрамя саміх фрызаў насялялі юты і саксы. У 734 г. яна была захоплена франкамі і вымушана прыняць хрысціянства. Пасля смерці Карла Вялікага Фрызія трапіла ў залежнасць ад графаў Галандыі, але захоўвала адносную самастойнасць да войн 1272 - 1422 гг., у выніку якіх была падзелена на Заходнюю Фрызію ў складзе Галандыі і Ўсходнюю і Паўночную Фрызіі, якія напераменку кантраляваліся нямецкімі гаспадарамі і Даніяй. Канчаткова Ўсходняя і Паўночная Фрызіі ўвайшлі ў склад Германіі толькі ў XIX ст.
З 1970-ых гг. назіраецца працэс адраджэння фрызскай культуры, што асабліва бачна на прыкладзе Фрысландыі.
Мова
Фрызская мова падзяляецца на заходні, паўночны і сатэрландскі дыялекты (часам вызначаюцца як асобныя мовы). Ёй карыстаюцца каля 500 тыс. чал. З'яўляецца афіцыйнай ў правінцыяхФрысландыя і Гронінген у Нідэрландах, а таксама ў адміністрацыйных акругах са шчыльным фрызскім насельніцтвам у Германіі.
Асаблівасці традыцыйнай культуры
Галоўныя заняткі - сельская гаспадарка, мараходны і рыбалоўны промыслы. Распаўсюджаныя рамёствы - вытворчасць керамікі, разьба па дрэву, гафт.
Сем'і малыя, нуклеарныя. У сельскай мясцовасці здаўна распаўсюджаны хутарскія гаспадаркі. Аднак нават у гарадах захоўваецца абшчынная еднасць і суседская ўзаемадапамога. Добрыя адносіны да суседзяў часта значаць больш, чым сваяцкія сувязі. Жыхары Нідэрландскай Фрызіі да нашых дзён карыстаюцца традыцыйнымі драўлянымі ботамі. Іх робяць з таполі, абцягваюць скурай і фарбуюць у чорны колер. Узімку карыстаюцца самаробнымі канькамі, якія ўяўляюць сабою дошчачку з лёзамі з металічнага дроту.
Фрызы маюць багаты фальклор - гістарычныя паданні, казкі, легенды, многія з якіх існуюць з дахрысціянскіх часоў. Мясцовыя народныя віды спорту - скачкі з шастом праз канавы fierljeppen, конныя спаборніцтвы ringrijden, грэбля, катанне на каньках і інш.
Рэлігія
Большасць вернікаў - пратэстанты (рэфарматы і лютэране), меншасць - каталікі, якія фарміруюць Фрызскую Царкву (мае прадстаўніцтва ў Рыме).
Вядомыя фрызы
- Мата Хары
- Тэадор Момзен
- Джэйн Фонда, амерыканская актрыса, мае продкаў сярод фрызаў