Польская Рэспубліка (1918—1939): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др clean up using AWB (7893)
Радок 193: Радок 193:
Юзэф Пілсудскі насупраць вёў у гэты час вельмі сціплае жыццё, адхінуўся ад палітыкі і займаўся напісаннем гістарычных кніг, знаходзячыся ў сябе на віле ў Сулеювке з другой жонкай і дзецьмі. Аднак пагаршэнне палітычнай абстаноўкі ў краіне і збег акалічнасцяў спрыялі вяртанню Пілсудскага да ўлады, якое ён ажыццявіў падчас [[Майскі пераварот|майскага перавароту 1926 года]].
Юзэф Пілсудскі насупраць вёў у гэты час вельмі сціплае жыццё, адхінуўся ад палітыкі і займаўся напісаннем гістарычных кніг, знаходзячыся ў сябе на віле ў Сулеювке з другой жонкай і дзецьмі. Аднак пагаршэнне палітычнай абстаноўкі ў краіне і збег акалічнасцяў спрыялі вяртанню Пілсудскага да ўлады, якое ён ажыццявіў падчас [[Майскі пераварот|майскага перавароту 1926 года]].


Пасля ваеннага перавароту 1926 фактычная ўлада ў краіне належала [[Юзэф Пілсудскі|Юзэфу Пілсудскаму]]<ref>[http://en.poland.gov.pl/Ignacy,Moscicki,(1867–1946),1971.html Ignacy Mościcki (1867–1946)] (Official promotional website of the Republic of Poland)</ref>, які займаў пасаду Ваеннага міністра, а ў 1926-1928 і 1930 гадах займаў таксама пасаду [[прэм'ер-міністр]]а. Усталяваўся аўтарытарны рэжым, які абапіраецца на войска і прыхільнікаў Пілсудскага, вядомы як «санацыя» (sanacja, «аздараўленне») - мелася на ўвазе аднаўленне маральнага здароўя грамадства. Парламенцкія выбары 1928 усё яшчэ былі свабоднымі і на іх атрымаў перамогу [[Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам]], які складаўся пераважна з прыхільнікаў Пілсудскага. Наступнымі выбарамі (1930, 1935 і 1938 гадоў) маніпулявалі і пра-ўрадавыя партыі заўсёды атрымлівалі большасць у парламенце. У красавіка 1935 года была прынята новая канстытуцыя Польшчы, якая стварыла аўтарытарны рэжым.
Пасля ваеннага перавароту 1926 фактычная ўлада ў краіне належала [[Юзэф Пілсудскі|Юзэфу Пілсудскаму]]<ref>[http://en.poland.gov.pl/Ignacy,Moscicki,(1867–1946),1971.html Ignacy Mościcki (1867–1946)] (Official promotional website of the Republic of Poland)</ref>, які займаў пасаду Ваеннага міністра, а ў 1926-1928 і 1930 гадах займаў таксама пасаду [[прэм'ер-міністр]]а. Усталяваўся аўтарытарны рэжым, які абапіраецца на войска і прыхільнікаў Пілсудскага, вядомы як «санацыя» (sanacja, «аздараўленне») - мелася на ўвазе аднаўленне маральнага здароўя грамадства. Парламенцкія выбары 1928 усё яшчэ былі свабоднымі і на іх атрымаў перамогу [[Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам]], які складаўся пераважна з прыхільнікаў Пілсудскага. Наступнымі выбарамі (1930, 1935 і 1938 гадоў) маніпулявалі і пра-ўрадавыя партыі заўсёды атрымлівалі большасць у парламенце. У красавіку 1935 года была прынята новая канстытуцыя Польшчы, якая стварыла аўтарытарны рэжым.


Абавязкі прэзідэнта Польскай Рэспублікі з чэрвеня 1926 выконваў выбраны па рэкамендацыі Пілсудскага [[Ігнацы Масціцкі]]. Да смерці Пілсудскага ў 1935 годзе фактычна выконваў прадстаўнічую функцыю. Аднак захаваў сваю пасаду аж да савецкай акупацыі, пасля якой уцёк з краіны ў Румынію.
Абавязкі прэзідэнта Польскай Рэспублікі з чэрвеня 1926 выконваў выбраны па рэкамендацыі Пілсудскага [[Ігнацы Масціцкі]]. Да смерці Пілсудскага ў 1935 годзе фактычна выконваў прадстаўнічую функцыю. Аднак захаваў сваю пасаду аж да савецкай акупацыі, пасля якой уцёк з краіны ў Румынію.

Версія ад 18:24, 22 лістапада 2012

Гістарычная дзяржава
Польская Рэспубліка
Rzeczpospolita Polska
II Rzeczpospolita
Герб Польшчы Сцяг Польшчы
Герб Польшчы Сцяг Польшчы
Гімн: Мазурка Дамброўскага
< 
< 
< 
< 
 >
 >
1918 — 1939

Сталіца Варшава
Найбуйнейшыя гарады Варшава, Лодзь, Львоў, Познань, Кракаў, Вільнюс
Мова(ы) польская (афіцыйная), нямецкая, ідыш, літоўская, руская, беларуская, украінская
Афіцыйная мова польская
Рэлігія каталіцтва, праваслаўе, іудаізм
Грашовая адзінка польская марка (1918-1924), польскі злоты (1924-1939)
Плошча 389.720 км² (1938)
Насельніцтва 34.849.000 (1938)
Форма кіравання парламенцкая рэспубліка (1919-1926), парламенцка-прэзідэнцкая рэспубліка (1926-1935), прэзідэнцкая рэспубліка (1935-1939)
Кіраўнікі дзяржавы
Кіраўнік дзяржавы
 • 19181922 Юзэф Пілсудскі
Прэзідэнт
 • 1922 Габрыэль Нарутовіч
 • 19221926 Станіслаў Вайцахоўскі
 • 19261939 Ігнацы Масціцкі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Межы Польшчы ў 1920 годзе, 1923-1939 гадах і з 1947 года

Другая Польская рэспубліка (польск.: Rzeczpospolita Polska, II Rzeczpospolita) — польская нацыянальная дзяржава, якая існавала ў перыяд паміж Першай і Другой сусветнымі войнамі. Уключала часткі сучасных дзяржаў Польшчы, Беларусі, Літвы, Украіны і Чэхіі.

Пасля ўстанаўлення межаў ў 1922 годзе Польшча межавала з: Чэхаславакіяй, Германіяй, Вольным горадам Данцыгам, Літвой, Латвіяй, Румыніяй і Савецкім Саюзам. Акрамя таго, мела невялікі ўчастак ўзбярэжжа Балтыйскага мора вакол Данцыга.

Гісторыя

Пачатак

За сімвалічны пачатак Другой Польскай рэспублікі прынята 11 лістапада 1918, калі Юзэф Пілсудскі прыняў ваенную ўладу з рук Рэгентскага савета Каралеўства Польскага. Тры дні пазней (14 лістапада 1918 года) прыняў таксама грамадзянскую ўладу, а сам Рэгентскі савет і Часовы Народны Урад Польскай Рэспублікі вырашылі надзяліць Пілсудскага паўнамоцтвамі часовага кіраўніка.

У 1918 годзе Італія была першай краінай прызнавшей незалежнасць Польшы.

Асноўныя даты

Канец

Пачатак Другой сусветнай вайны паклаў канец II Рэчы Паспалітай. Агрэсія ў Польшчу пачалася 1 верасня 1939 года, праз тыдзень пасля падпісання таемнага пакту Молатава-Рыбентропа, і скончылася 6 кастрычніка 1939, калі Германія і Савецкі Саюз акупавалі цалкам Польшчу (за выключэннем Віленскага рэгіёну, які быў далучаны да Літвы).

У канцы верасня 1939 было сфармавана і да 6 ліпеня 1945 прызнавалася многімі краінамі законным прадаўжальнікам Польскай Рэспублікі Урад Польшчы ў выгнанні, а таксама падпарадкаваная яму адміністрацыя ў акупаванай Польшчы - Польская падпольная дзяржава і яе палітычныя і ваенныя структуры (Армія Краёва). Спыненне дыпламатычнага прызнання польскага ўрада ў выгнанні Злучаным Каралеўствам і ЗША 6 ліпеня 1945 і пасля іншымі краінамі свету варта лічыць фактычным канцом Другой Польскай Рэспублікі як суб'екта міжнароднага права.

Тэрыторыя і межы

Плошча

На 1 студзень 1938 складала 388.634 км², а пасля анексіі Заольззя ў кастрычніку 1938 года - 389.720 км².

Вызначэнне межаў

Межы II Рэчы Паспалітай былі ўсталяваныя наступнымі дагаворамі: Версальскім, Рыжскім (без удзелу БССР), Сен-Жерменскім, Трыанонскім, а таксама рашэннем Савета паслоў Антанты (у дачыненні да межаў Польшчы з Чэхаславакіяй і з Літвой). У 1921 годзе ў выкананне Версальскага мірнага дагавора, вынікаў плебісцыту і трох сілезскіх паўстанняў да Польшчы была далучаная ўсходняя частка Верхняй Сілезіі. Апольская Сілезія засталася за Веймарскай рэспублікай. У 1922 годзе да Польші была далучана Рэспубліка Сярэдняй Літвы.

Суседзі

Залежныя і аўтаномныя тэрыторыі

Крайнія кропкі

Лёс межаў II Рэчы Паспалітай

У адпаведнасці з падпісаным 28 верасня 1939 Дагаворам аб дружбе і мяжы паміж СССР і Германіяй, тэрыторыя Польскай Республікі была падзедена наступным чынам.

Да Трэцяга Рэйха адыходзілі тэрыторыі: Паморскае ваяводства, Сілезскае ваяводства, Познаньскае ваяводства, Лодзінскае ваяводства з горадам Лодзь, Сувалкія, паўночная і заходняя часткі Мазовіі, а таксама заходнія часткі ваяводстваў Кракаўскага і Келецкого.

Частка з гэтых земляў была ўключана Адольфам Гітлерам у склад Трэцяга Рэйху, а на тэрыторыі паміж новай мяжой Германіі і савецка-нямецкай мяжой было створана Генерал-губернатарства.

Астатнія тэрыторыі на ўсход ад савецка-нямецкай межавай лініі ўстаноўленай на тэрыторыі Польскай Рэспублікі адыходзілі СССР. Фармальнай падставай для заняткі гэтых тэрыторый Савецкім Саюзам паслужылі выбары ў Народныя сходы Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі, якія прайшлі 22 кастрычніка 1939 года, а пасля анэксія ў выглядзе пастановы Вярхоўнага Савета СССР.

У адпаведнасці з пастановамі канферэнцыі ў Тэгеране, ялцінскай канферэнцыі і канферэнцыі ў Патсдаме, па заканчэнні Другой сусветнай вайны Польская Рэспубліка (з 1952 года завецца Польская Народная Рэспубліка) атрымала цэнтральную і заходнюю часткі Другой Рэчы Паспалітай, а таксама прызнаныя іншымі дзяржавамі Вернутыя землі і стала прызнаным на міжнароднай арэне правапрыемнікам Другой Польскай Рэспублікі. У той жа час, землі на ўсход ад Буга, Усходнія ўскраіны, а менавіта, Віленскае, Навагрудскае, Палескае, Валынскае, Тарнопальскае і Станіславаўскае ваяводства, а таксама часткі Беластоцкага і Львоўскага ваяводстваў былі далучаны да СССР.

Палітычны лад

Юзэф Пілсудскі

Палітычны лад Польскай Рэспублікі з 1919 па 1926 гады можна ахарактарызаваць як парламенцкую дэмакратыю з прэзідэнтам, які меў абмежаваную ўладу. Парламент выбіраў яго і ён мог прызначаць Прэм'ер-міністра і ўрад з адабрэння Сейма (ніжняя палата), але распускаць Сейм ён мог толькі са згоды Сената. Больш за тое, яго магчымасць выдаваць указы была абмежаваная патрабаваннем, згодна з якім ўказ павінны запэўніць сваімі подпісамі адпаведны міністр і Прэм'ер-міністр.

Найбуйнейшымі палітычнымі партыямі ў той час з'яўляліся Нацыянальна-дэмакратычная і іншыя правыя руху, розныя сялянскія партыі, сацыяльна-дэмакратычная партыя, а таксама палітычныя партыі нацыянальных меншасцяў (галоўным чынам, яўрэяў і немцаў). Часта якое змяняецца ўрад і іншыя негатыўныя з'явы, якія атрымалі агалоску (такія, як абвінавачванні ў карупцыі) рабілі дэмакратычных палітыкаў ўсё меней папулярнымі. Вядомыя палітыкі гэтага перыяду былі Вінцэнты Вітос і Раман Дмоўскі.

Юзэф Пілсудскі насупраць вёў у гэты час вельмі сціплае жыццё, адхінуўся ад палітыкі і займаўся напісаннем гістарычных кніг, знаходзячыся ў сябе на віле ў Сулеювке з другой жонкай і дзецьмі. Аднак пагаршэнне палітычнай абстаноўкі ў краіне і збег акалічнасцяў спрыялі вяртанню Пілсудскага да ўлады, якое ён ажыццявіў падчас майскага перавароту 1926 года.

Пасля ваеннага перавароту 1926 фактычная ўлада ў краіне належала Юзэфу Пілсудскаму[1], які займаў пасаду Ваеннага міністра, а ў 1926-1928 і 1930 гадах займаў таксама пасаду прэм'ер-міністра. Усталяваўся аўтарытарны рэжым, які абапіраецца на войска і прыхільнікаў Пілсудскага, вядомы як «санацыя» (sanacja, «аздараўленне») - мелася на ўвазе аднаўленне маральнага здароўя грамадства. Парламенцкія выбары 1928 усё яшчэ былі свабоднымі і на іх атрымаў перамогу Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам, які складаўся пераважна з прыхільнікаў Пілсудскага. Наступнымі выбарамі (1930, 1935 і 1938 гадоў) маніпулявалі і пра-ўрадавыя партыі заўсёды атрымлівалі большасць у парламенце. У красавіку 1935 года была прынята новая канстытуцыя Польшчы, якая стварыла аўтарытарны рэжым.

Абавязкі прэзідэнта Польскай Рэспублікі з чэрвеня 1926 выконваў выбраны па рэкамендацыі Пілсудскага Ігнацы Масціцкі. Да смерці Пілсудскага ў 1935 годзе фактычна выконваў прадстаўнічую функцыю. Аднак захаваў сваю пасаду аж да савецкай акупацыі, пасля якой уцёк з краіны ў Румынію.

Глядзіце таксама

Зноскі

  1. Ignacy Mościcki (1867–1946) (Official promotional website of the Republic of Poland)