Уніяцкая Царква ў Рэчы Паспалітай: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
untagged isolated.
др вырашэнне неадназначнасцяў using AWB
Радок 1: Радок 1:
'''Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ([[мітраполія]]) [[Уніяцтва|ўніяцкай царквы]] ў межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Каралеўства Польскага]] ў час існавання [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і некаторы час пасля яё падзелаў у [[Расійская Імперыя|Расійскай імперыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Прусія|Прусіі]].
'''Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ([[мітраполія]]) [[Уніяцтва|ўніяцкай царквы]] ў межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Каралеўства Польскага]] ў час існавання [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і некаторы час пасля яё падзелаў у [[Расійская Імперыя|Расійскай імперыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Каралеўства Прусія|Прусіі]].


Юрыдычна ахоплівала ўсе былыя праваслаўныя землі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Акрамя таго некаторы час у [[1671]] мітраполіі было падпарадкавана каля 1600 цэркваў у [[Венгрыя|Венгрыі]] і [[Трансільванія|Трансільваніі]], а таксама {{Артыкул у іншым раздзеле|Мукачівська греко-католицька єпархія|мукачаўская епархія|uk}}.
Юрыдычна ахоплівала ўсе былыя праваслаўныя землі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Акрамя таго некаторы час у [[1671]] мітраполіі было падпарадкавана каля 1600 цэркваў у [[Венгрыя|Венгрыі]] і [[Трансільванія|Трансільваніі]], а таксама {{Артыкул у іншым раздзеле|Мукачівська греко-католицька єпархія|мукачаўская епархія|uk}}.
Радок 22: Радок 22:
Мітраполія створана ў выніку пераводу [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія|Кіеўскай, галіцкай і ўсяе Русі праваслаўнай мітраполііі]] ва ўніяцтва пасля [[Берасцейская унія|Берасцейскай уніі 1596]], калі праваслаўны мітрапаліт [[Міхаіл Рагоза]] і епіскапат Рэчы Паспалітай (акрамя 2 епіскапаў) прызналі вяршэньства [[Папа|Папы Рымскага]].
Мітраполія створана ў выніку пераводу [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія|Кіеўскай, галіцкай і ўсяе Русі праваслаўнай мітраполііі]] ва ўніяцтва пасля [[Берасцейская унія|Берасцейскай уніі 1596]], калі праваслаўны мітрапаліт [[Міхаіл Рагоза]] і епіскапат Рэчы Паспалітай (акрамя 2 епіскапаў) прызналі вяршэньства [[Папа|Папы Рымскага]].


Пасля [[Падзелы Рэчы Паспалітай|Падзелаў Рэчы Паспалітай 1772, 1792 і 1795]] тэрыторыя мітраполіі была падзелена паміж [[Расія]]й, [[Аўстрыя]]й і [[Прусія]]й.
Пасля [[Падзелы Рэчы Паспалітай|Падзелаў Рэчы Паспалітай 1772, 1792 і 1795]] тэрыторыя мітраполіі была падзелена паміж [[Расія]]й, [[Аўстрыя]]й і [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]].


=== Прусія ===
=== Прусія ===
Радок 28: Радок 28:


=== Расія ===
=== Расія ===
Пасля [[Падзелы Рэчы Паспалітай|1-га падзела Рэчы Паспалітай 1772]] тэрыторыя [[Полацкая, віцебская і мсціслаўская архіепархія (уніяцкая)|полацкай архіепархіі]] была далучана да [[Расійская Імперыя|Расійскай імперыі]]. [[Полацкія ўніяцкія архібіскупы|Полацкаму архібіскупу]] былі падначалены ўсе парафіі на далучанных тэрыторыях. З канца [[18 стагоддзе|18 стагоддзя]] пачаўся працэс пераводу часткі ўніятаў у праваслаўе. У [[1795]] былі ліквідаваны ўсе епархіі акрамя [[Полацкая, віцебская і мсціслаўская архіепархія (уніяцкая)|полацкай архіепархіі]]. У [[1798]] адноўлены ў іншых межах [[Брэсцкая епархія (уніяцкая)|берасцейская]] і [[луцкая епархія (уніяцкая)|луцкая епархіі]]. У [[1806]] створана невялікая [[Віленская епархія (уніяцкая)|віленская мітрапаліцкая епархія]], а таксама адноўлена пасада мітрапаліта, якому ўжо не дазвалялась ужываць тытул «кіеўскага, галіцкага і ўсяе Русі». Гэтая пасада, аднак не была зацведжана Апостальскай Сталіцай. Уніяцкія мітрапаліты, прызначанныя расійскімі ўладамі лічыліся [[Рым]]ам толькі адміністратарамі, а мітрапаліцкая ўлада была парададзена новай {{Артыкул у іншым раздзеле|Greckokatolicka metropolia halicka|галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі|pl}}. У [[1828]] ўсе 4 епархіі зноў былі ліквідаваны, а замест утвораны 2 новыя: [[Літоўская епархія (уніяцкая)|літоўская]] з кафедрай у [[Жыровічы|Жыровічах]] і [[Беларуская епархія (уніяцкая)|беларуская]] з мітрапаліцкай кафедрай у [[Полацк|Полацку]].У выніку Полацкага царкоўнага сабора [[1839]] уніяцкая царква ў [[Расійская Імперыя|Расійскай імперыі]] была скасавана, засталася толькі {{Артыкул у іншым раздзеле|Diecezja chełmska (unicka)|холмская епархія|pl}} ў межах [[Царства Польскае|Царства Польскага]], частка {{Артыкул у іншым раздзеле|Greckokatolicka metropolia halicka|галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі|pl}}, але і яна была ліквідавана ў [[1878]] годзе.
Пасля [[Падзелы Рэчы Паспалітай|1-га падзела Рэчы Паспалітай 1772]] тэрыторыя [[Полацкая, віцебская і мсціслаўская архіепархія (уніяцкая)|полацкай архіепархіі]] была далучана да [[Расійская Імперыя|Расійскай імперыі]]. [[Полацкія ўніяцкія архібіскупы|Полацкаму архібіскупу]] былі падначалены ўсе парафіі на далучанных тэрыторыях. З канца [[18 стагоддзе|18 стагоддзя]] пачаўся працэс пераводу часткі ўніятаў у праваслаўе. У [[1795]] былі ліквідаваны ўсе епархіі акрамя [[Полацкая, віцебская і мсціслаўская архіепархія (уніяцкая)|полацкай архіепархіі]]. У [[1798]] адноўлены ў іншых межах [[Брэсцкая епархія (уніяцкая)|берасцейская]] і [[луцкая епархія (уніяцкая)|луцкая епархіі]]. У [[1806]] створана невялікая [[Віленская епархія (уніяцкая)|віленская мітрапаліцкая епархія]], а таксама адноўлена пасада мітрапаліта, якому ўжо не дазвалялась ужываць тытул «кіеўскага, галіцкага і ўсяе Русі». Гэтая пасада, аднак не была зацведжана Апостальскай Сталіцай. Уніяцкія мітрапаліты, прызначанныя расійскімі ўладамі лічыліся [[Рым]]ам толькі адміністратарамі, а мітрапаліцкая ўлада была парададзена новай {{Артыкул у іншым раздзеле|Greckokatolicka metropolia halicka|галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі|pl}}. У [[1828]] ўсе 4 епархіі зноў былі ліквідаваны, а замест утвораны 2 новыя: [[Літоўская епархія (уніяцкая)|літоўская]] з кафедрай у [[Жыровічы|Жыровічах]] і [[Беларуская епархія (уніяцкая)|беларуская]] з мітрапаліцкай кафедрай у [[Полацк]]у.У выніку Полацкага царкоўнага сабора [[1839]] уніяцкая царква ў [[Расійская Імперыя|Расійскай імперыі]] была скасавана, засталася толькі {{Артыкул у іншым раздзеле|Diecezja chełmska (unicka)|холмская епархія|pl}} ў межах [[Царства Польскае|Царства Польскага]], частка {{Артыкул у іншым раздзеле|Greckokatolicka metropolia halicka|галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі|pl}}, але і яна была ліквідавана ў [[1878]] годзе.


=== Аўстрыя ===
=== Аўстрыя ===

Версія ад 12:19, 28 снежня 2012

Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка (мітраполія) ўніяцкай царквы ў межах Вялікага Княства Літоўскага і Кароны Каралеўства Польскага ў час існавання Рэчы Паспалітай і некаторы час пасля яё падзелаў у Расійскай імперыі, Аўстрыі і Прусіі.

Юрыдычна ахоплівала ўсе былыя праваслаўныя землі Рэчы Паспалітай. Акрамя таго некаторы час у 1671 мітраполіі было падпарадкавана каля 1600 цэркваў у Венгрыі і Трансільваніі, а таксама мукачаўская епархія  (укр.).

Адміністрацыйны падзел мітраполіі

Мітрапаліты кіеўскія, галіцкія і ўсяе Русі

Узначальвалася мітрапалітам (меў тытул мітрапаліта кіеўскага, галіцкага і ўсяе Русі), які пасля яго абрання або прызначэння каралём зацвярджаўся Папам Рымскім. Кафедра мітрапаліта знаходзілася ў Віленскім Прачысценскім саборы[1].

Гісторыя

Мітраполія створана ў выніку пераводу Кіеўскай, галіцкай і ўсяе Русі праваслаўнай мітраполііі ва ўніяцтва пасля Берасцейскай уніі 1596, калі праваслаўны мітрапаліт Міхаіл Рагоза і епіскапат Рэчы Паспалітай (акрамя 2 епіскапаў) прызналі вяршэньства Папы Рымскага.

Пасля Падзелаў Рэчы Паспалітай 1772, 1792 і 1795 тэрыторыя мітраполіі была падзелена паміж Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй.

Прусія

У 1797 на тэрыторыі, якая апынулася пад уладай Прусіі, была ўтворана супраслеўская ўніяцкая епархія. Але ўжо ў 1807 згодна з умовамі Тыльзіцкага міру Беласточчына была далучана да Расійскай імперыі. Супраслеўская ўніяцкая епархія была скасавана ў 1809, а яе тэрыторыя аб’яднана з Берасцейскай уніяцкай епархіяй.

Расія

Пасля 1-га падзела Рэчы Паспалітай 1772 тэрыторыя полацкай архіепархіі была далучана да Расійскай імперыі. Полацкаму архібіскупу былі падначалены ўсе парафіі на далучанных тэрыторыях. З канца 18 стагоддзя пачаўся працэс пераводу часткі ўніятаў у праваслаўе. У 1795 былі ліквідаваны ўсе епархіі акрамя полацкай архіепархіі. У 1798 адноўлены ў іншых межах берасцейская і луцкая епархіі. У 1806 створана невялікая віленская мітрапаліцкая епархія, а таксама адноўлена пасада мітрапаліта, якому ўжо не дазвалялась ужываць тытул «кіеўскага, галіцкага і ўсяе Русі». Гэтая пасада, аднак не была зацведжана Апостальскай Сталіцай. Уніяцкія мітрапаліты, прызначанныя расійскімі ўладамі лічыліся Рымам толькі адміністратарамі, а мітрапаліцкая ўлада была парададзена новай галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі  (польск.). У 1828 ўсе 4 епархіі зноў былі ліквідаваны, а замест утвораны 2 новыя: літоўская з кафедрай у Жыровічах і беларуская з мітрапаліцкай кафедрай у Полацку.У выніку Полацкага царкоўнага сабора 1839 уніяцкая царква ў Расійскай імперыі была скасавана, засталася толькі холмская епархія  (польск.) ў межах Царства Польскага, частка галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі  (польск.), але і яна была ліквідавана ў 1878 годзе.

Аўстрыя

На тэрыторыі Аўстрыі апынуліся перамышальская  (польск.) і львоўская з часткамі галіцкай і камянецкай. Па волі імператрыцы Марыі Тэрэзіі ў 1774 назва «ўніяцкая» была зменена на «грэка-каталіцкую». У 1807 льўская епархія пераўтворана ў архіепархію  (польск.), а таксама створана Галіцкая грэка-каталіцкая мітраполія  (польск.) з кафедрай у Львове. У склад новай мітраполіі ўвайшлі: львоўская архіепархія  (польск.), холмская  (польск.) і перамышальская епархіі  (польск.). У 1885 створана яшчэ адна грэка-каталіцкая епархія — станіславаўская  (польск.).

Зноскі

  1. Кіеўская грэка-каталіцкая мітраполія //Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 91.

Літаратура