Унутраная эміграцыя

Унутраная эміграцыя — ухіленне ад удзелу ў грамадскім, палітычным і рэлігійным жыцці дзяржавы, выкліканае нязгодай з існуючай дзяржаўнай сістэмай і пануючай у ёй ідэалогіяй. Унутраную эміграцыю ня трэба блытаць з рознымі формамі канфрантацыі з дзяржаўным ці грамадскім ладам: дысідэнтцвам, эміграцыяй, мірнымі акцыямі пратэсту. Таксама ня трэба блытаць гэту з'яву з унутранай міграцыяй - перамяшчэннем насельніцтва краіны з адной яе часткі ў другую, напрыклад, з сельскай мясцовасці ў гарады.

Даволі цяжка акрэсліць усе варыянты форм унутранай эміграцыі. Як правіла да гэтага можна аднесці адмову працаваць у тых галінах вытворчасці і паслуг, дзе ад кожнага патрабуюць удзел у тых ці іншых мерапрыемствах ідэялагічнага кшалту, стварэнне ўласнага бізнесу (там, дзе гэта магчыма), адмова ад знаёмства з навінамі, якія перадаюцца па пэўным тэлеканалам, радыёсетцы і іншым сродкам масавай інфармацыі, канцэнтрацыя ўвагі на ўласнай сям'і ці сваім хоббі. (Так у сучасным Туркменістане некаторыя падлеткі (і ня толькі) прынцыпова прагуліваюць абавязковыя патрыятычныя святочныя мерапрыемствы, але ня робяць з гэтага акцый пратэсту). Цяжка казць ці можна аднесці ўмеранае супрацоўніцтва з рэжымам (праца ў галінах вытворчасці і паслуг, якія патрабуюць пэўны мінімум удзелу ў палітычных і рэлігійных цырымоніях і падобных дзеяннях (выпіска праўрадавай прэсы, наведаванне гадзін палітінфармацыі, купля латарэйных білетаў і збор грошаў на тыя ці іншыя мерапрыемствы).

З'яўленне ўнутранай эміграцыі ў пэўнай краіне можа лічыцца прызнакам наяўнасці ў ёй таталітарнай ці аўтарытарнай сістэмы кіравання. Але дакладна вызначыць гэта бывае цяжка, бо ў розных дзяржавах, якія прызнаюць і патрымліваюць пэўныя правы і свабоды сваіх грамадзян, могуць парушацца іншыя правы грамадзян альбо неграмадзян. Таксама ўнутраная эміграцыя можа быць праяўленнем нязгоды з каштоўнасцямі дэмакратычнага грамадства, напрыклад многія маладыя людзі ў 1960-х гг. у ЗША і краінах Заходняй Еўропы адмаўляліся ад магчымасці рабіць кар'еру ў капіталістычным грамадстве і пераязжалі ў сельскую мясцовасць працаваць на зямлі, што ў пэўнай ступені можна лічыць ня столькі пратэстам, сколькі пасіўнай канфрантацыяй з грамадствам. (Падобным чынам у пачатку ХХІ ст. пэўную распаўсюджанасць атрымаў даўншыфтынг (англ. downshifting) - свядомае перамяшканне ўніз па кар'ернай лёсвіцы).

Гісторыя з'явы

Тэрмін "унутраная эміграцыя" не з'яўляецца савецкім. Ён узнік яшчэ задоўга да ўзнікнення савецкай улады і СССР. Дэльфіна дэ Жырардэн ў 1838 г. апублікавала эсэ "Унутраная эміграцыя" (L'émigration intérieure), у якім апісываліся погляды некаторых французскіх манархістаў, нязгодных з рэжымам Ліпеньскай манархіі. Таксама гэты тэрмін шырока прымянялі да поглядаў творчай інтэлігенцыі Германіі часоў нацыстскай дыктатуры.

У Савецкім Саюзе з 1923 г. тэрмін "унутраны эмігрант" выкарыстоўся як абвінавачванне ў контр-рэвалюцыйнай і антысавецкай дзейнасці. Яго прымянялі да дзеячоў культуры, якія не падтрымлівалі савецкую ідэялогію, і таму лічыліся небяспечнымі для савецкага ладу. Напрыклад, ва ўнутранай эміграцыі абвінавачвалі паетэсу Ахматаву. Таксама гэты тэрмін да сябе прымянялі прадстаўнікі інтэлігенцыі, поўнасцю ці часткова нязгодныя з палітыкай савецкай улады, але не маючыя жадання з ёй змагацца. (Нярэдка іх пратэст выражаўся ў выбары прафесіі дворніка, фатографа, качагара, пры наяўнасці вышэйшай адукацыі ці навуковай ступені).

Праблема ўнутранай эміграцыі засталася і пасля распаду камуністычнага блоку і СССР. І яна закранае ня толькі краіны, дзе палітычная ўлада знаходзіцца ў руках адной асобы, ці пэўнай партыі, руху, сацыяльнай групы. Напрыклад, у сучаснай Расіі некаторыя даследчыкі гавораць пра наяўнасць "новай унутранай эміграцыі".