Рымская літаратура: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др Робат: sh:Rimska književnost зьяўляецца абраным артыкулам |
др Bot: Migrating 41 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q184890 (translate me) |
||
Радок 35: | Радок 35: | ||
{{Link FA|ka}} |
{{Link FA|ka}} |
||
{{Link FA|sh}} |
{{Link FA|sh}} |
||
[[bg:Латинска литература]] |
|||
[[br:Lennegezh latin]] |
|||
[[bs:Rimska književnost]] |
|||
[[ca:Literatura llatina]] |
|||
[[cs:Latinská literatura]] |
|||
[[da:Romersk litteratur]] |
|||
[[de:Lateinische Literatur]] |
|||
[[en:Latin literature]] |
|||
[[eo:Latina literaturo]] |
|||
[[es:Literatura en latín]] |
|||
[[et:Rooma kirjandus]] |
|||
[[eu:Latinezko literatura]] |
|||
[[fi:Latinankielinen kirjallisuus]] |
|||
[[fr:Littérature latine]] |
|||
[[gl:Literatura latina]] |
|||
[[hr:Rimska književnost]] |
|||
[[hu:Római irodalom]] |
|||
[[is:Latneskar bókmenntir]] |
|||
[[it:Letteratura latina]] |
|||
[[ja:ラテン文学]] |
|||
[[ka:რომაული ლიტერატურა]] |
|||
[[ko:라틴 문학]] |
|||
[[la:Litterae Latinae]] |
|||
[[lt:Antikinė romėnų literatūra]] |
|||
[[lv:Romiešu literatūra]] |
|||
[[mk:Римска книжевност]] |
|||
[[nl:Latijnse literatuur]] |
|||
[[no:Latinsk litteratur]] |
|||
[[oc:Literatura latina]] |
|||
[[pt:Literatura latina]] |
|||
[[ro:Literatura latină]] |
|||
[[ru:Римская литература]] |
|||
[[scn:Littiratura latina]] |
|||
[[sh:Rimska književnost]] |
|||
[[sk:Latinská literatúra]] |
|||
[[sr:Римска књижевност]] |
|||
[[sv:Latinsk litteratur]] |
|||
[[tr:Latin edebiyatı]] |
|||
[[uk:Латинська література]] |
|||
[[ur:لاطینی ادب]] |
|||
[[zh:古罗马文学]] |
Версія ад 03:10, 10 сакавіка 2013
Гісторыя Старажытнага Рыма |
---|
Заснаванне Рыма |
Царскі перыяд |
Рэспубліка |
Імперыя |
Паняцці |
Асобы |
Рымская літаратура, г.зн. літаратура старажытнага Рыма, развівалася пад значным уплывам старажытнай Грэцыі і істотна паўплывала ў сваю чаргу на пазнейшыя еўрапейскія літаратуры.
Раннія аўтары
Гісторыя вядомай нам рымскай літаратуры пачынаецца ў сярэдзіне 3 ст. да н.э. У гэты час Лівій Андронік, грэк з паходжання, пераклаў Гамераву Адысею сатурнавым вершам, а таксама стварыў шэраг лацінскіх трагедый і камедый на грэцкі ўзор (магчыма, ізноў жа перакладаў з грэцкіх арыгіналаў). Першая пастаноўка адбылася ў 240 да н.э. У канцы таго ж стагоддзя Гней Невій стварыў арыгінальны лацінскі эпічны твор, паэму аб Першай Пунічнай вайне, таксама сатурнавым вершам. У драматычных творах Невій выкарыстоўваў як грэцкія, так і рымскія сюжэты.
У пачатку 2 ст. да н.э. Квінт Эній адаптаваў для сваіх «Аналаў» грэцкі дактылічны гекзаметр, які стаў з гэтага часу асноўным памерам лацінскай эпічнай паэзіі. Плаўт (каля 254–184 да н.э.), Цэцылій Стацый (каля 220–160 да н.э.) і Тэрэнцый (195/185–159 да н.э.) ствараюць класічныя камедыі па Афінскіх узорах. Катон Старэйшы піша трактат аб сельскай гаспадарцы (160 да н.э.)
Закрывае перыяд ранняй рымскай літаратуры паэт Гай Луцылій (160я-103/2 на н.э.), які ўвёў у рымскую паэзію тэмы штодзённасці.
Залаты век
Залатым векам рымскай літаратуры называюць перыяд ад 81 да н.э. да 17 н.э. — ад першай прамовы Цыцэрона да смерці Авідзія.
Позняя рэспубліка
Сярод прозы гэтага перыяду вылучаюцца працы Цыцэрона і Юлія Цэзара. У паэзіі значнае месца займаюць Лукрэцый, аўтар працы «Аб прыродзе рэчаў», і натхнёныя эліністычнымі ўзорамі паэты-неатэрыкі (сярод іх — Гай Валерый Катул, Гай Гельвій Цына, Гай Ліцыній Кальв).
Часы Актавіяна Аўгуста
Імператар Актавіян Аўгуст цікавіўся літаратурай і спрыяў паэтам; яшчэ ў большай ступені апекаваўся літаратарамі яго сябар і паплечнік Гай Цыльній Мецэнат, чыё імя зрабілася назоўным.
У гэты перыяд Вергілій стварае эпас «Энеіда»; эпічную паэзію піша таксама Варый, ад чыіх твораў захаваліся толькі фрагменты. Гарацый давяршае пачаты неатэрыкамі перанос грэцкіх мелічных памераў у рымскую паэзію. Элегічныя паэты (між імі Авідзій, Тыбул і Праперцый) удасканальваюць элегічны двуверш.
Гісторык Ціт Лівій стварае шматтамовую гісторыю Рыма.
Імперскі перыяд
У часы Нерона філосаф Сенека склаў шэраг дыялогаў і лістоў аб пытаннях маралі. Каля 60 н.э. з'явіўся адзін з найвядомейшых твораў лацінскай прозы — Сатырыкон Петронія Арбітра. Пры дынастыі Флавіяў і наступных імператарах пісалі эпічныя паэты Гай Валерый Флак і Сілій Італік, аўтар сатыр Ювенал, эпіграматыст Марцыял.
У пачатку 1 ст. н.э. працавалі гісторыкі Тацыт і Светоній, а ў другой палове стагоддзя з'явіліся «Атычныя ночы» (Noctes Atticae) Аўла Гелія і «Метамарфозы» (Metamorphoses) Апулея, вядомыя таксама пад назваю «Залаты асёл».
На зыходзе антычнасці пішуць значныя хрысціянскія аўтары Аўгусцін Гіпонскі, Амвросій Медыяланскі, Іеранім Стрыдонскі, Баэцый, Прудэнцый і інш. Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA