Алжыр: Розніца паміж версіямі

	Герб Алжыра
Сцяг Алжыра	Герб Алжыра
	Дэвіз: «من الشعب و للشعب ; (Ад людзей і для людзей)»
	Гімн: «Kassaman»
Дата незалежнасці	5 ліпеня 1962 (ад Францыі)
Афіцыйныя мовы	арабская, берберская
Сталіца	Алжыр
Найбуйнейшыя гарады	Алжыр, Канстанціна, Аран, Батна
Форма кіравання	Прэзідэнцка-парламенцкая рэспубліка
Прэзідэнт; Прэм'ер-міністр	Абдэльазіз Бутэфліка; Ахмед Уяхья
Дзярж. рэлігія	іслам суніцкага толку
Плошча; • Усяго	10-я ў свеце; 2 381 740 км²
Насельніцтва; • Ацэнка (2009); • Шчыльнасць	; 35 200 000 чал. (37-я); 14,7 чал./км²
ВУП; • Разам (2008); • На душу насельніцтва	; $255,012 млрд (38-ы); $7244
Валюта	алжырскі дынар
Інтэрнэт-дамен	.dz
Код ISO (Alpha-2)	DZ
Код ISO (Alpha-3)	DZA
Код МАК	ALG
Тэлефонны код	+213
Часавыя паясы	+1

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 15:27, 28 сакавіка 2013

Алжы́р (араб. الجزائر‎‎ аль-Джаза́ір), афіцыйная назва — Алжы́рская Наро́дная Дэмакраты́чная Рэспу́бліка (араб. الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية‎‎ аль-Джумхуры́я аль-Джазаіры́я ад-Дзімукраты́я аш-Шаабі́я) — арабская дзяржава, размешчаная ў паўночна-заходняй частцы Афрыкі. Тэрыторыя — 2382 тыс. кв. км. Сталіца — Алжыр (парадку 3,7 млн жыхароў). Найбуйныя гарады — Оран (1,5 млн жыхароў), Кастуся (каля 1 млн.), Аннаба (600 тыс.). Афіцыйная мова — арабская, «нацыянальныя мовы» — арабская і амазігт (берберскі); распаўсюджана французская. Грашовая адзінка — алжырскі дынар (73 дынара = 1 долар ЗША (май 2008)). Дзяржаўная рэлігія — іслам, 99 % насельніцтва — мусульмане-суніты. Нацыянальнае свята — Дзень рэвалюцыі (1 лістапада 1954 г.). Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне. Алжыр дзеліцца на 48 вілай (правінцый).

Клімат рэзка змяняецца з поўначы на поўдзень: на поўначы — міжземнаморскі (з смажанінай, сухім улетку і цёплай дажджлівай узімку, на большай частцы тэрыторыі краіны- паўпустынны і пустынны, рэзка кантынентальны, характарызуецца моцнымі тэмпературнымі перападамі (да 35 градусаў днём, ночы прахалодныя) і вельмі беднымі ападкамі.

Насельніцтва

33,3 млн чал., у асноўным арабы (80 % насельніцтва), каля 20 % — берберы (кабілы, шауйі, туарэгі і інш.).

Гісторыя

З 1830 па 1962 Алжыр быў калоніяй Францыі. Узброеная барацьба за незалежнасць, пачатая 1 лістапада 1954, якая ўзначальвалася Фронтам нацыянальнага вызвалення (ФНВ), завяршылася падпісаннем Эвіанскіх дамоў аб спыненні агню (18 сакавіка 1962), а затым абвяшчэннем незалежнасці Алжыра 5 ліпеня 1962.

Поспех апазіцыйнага Ісламскага фронту выратавання (ІФВ) на першых парламенцкіх выбарах на шматпартыйнай аснове ў снежні 1991 стварыў пагрозу прыходу ісламістаў да ўлады. Аднак вайсковае камандаванне адмяніла вынікі выбараў, забараніла ІФВ і ў лютым 1992 увяло рэжым надзвычайнага становішча (дзеючы дагэтуль). ІФВ перайшоў да адкрытай узброенай барацьбы, утварыўшы Ісламскую армію выратавання.

У рамках абвешчанага ў 1999 прэзідэнтам А. Бутэфлікай курсу на унутрыалжырскае прымірэнне былі амніставаныя некалькі тысяч былых членаў узброеных ісламскіх груповак (з ліку тых, хто не прымаў непасрэднага ўдзелу ў масавых расправах і тэрактах). У студзені 2000 Ісламская армія выратавання ў абмен на поўную амністыю яе членам самараспусцілася. У верасні 2005 на рэферэндуме была ўхваленая прапанаваная А. Бутэфлікай Хартыя міру і нацыянальнага прымірэння, накіраваная на ўмацаванне палітыкі грамадзянскай згоды. «Непрымірымыя» экстрэмісты, аднак, працягваюць заяўляць аб сабе расправамі над жыхарамі аддаленых сельскіх раёнаў, выбухамі і забойствамі ў гарадах.

Дзяржаўны лад

Рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт. Абіраецца ўсеагульным прамым таемным галасаваннем на 5 гадоў. Паводле дзеючай канстытуцыі 1996 кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы — з'яўляецца вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае Кіраўніка урада, губернатараў (валі), траціну членаў Савета нацыі (верхняй палаты парламента) і Канстытуцыйнага савета. З красавіка 1999 Прэзідэнтам АНДР з'яўляецца Абдэльазіз Бутэфліка (перавыбраны ў красавіку 2004).

Урад (Савет міністраў) — орган выканаўчай улады. Кіраўнік Урада — Абдэльазіз Бельхадэм (з мая 2006, ізноў прызначаны ў чэрвені 2007).

Парламент — двухпалатны орган заканадаўчай улады. Савет нацыі (верхняя палата) складаецца з 144 дэпутатаў, Нацыянальны народны сход (ніжняя палата) — з 389 дэпутатаў. Старшыня Савета нацыі — Абдэлькадэр Бенсалах (з ліпеня 2002). Старшыня Нацыянальнага народнага сходу — Абдэльазіз Зіары (з чэрвеня 2007).

Асноўныя палітычныя партыі: Фронт нацыянальнага вызвалення, Нацыянальнае дэмакратычнае аб'яднанне, Фронт сацыялістычных сіл, Аб'яднанне за культуру і дэмакратыю, Рух грамадства за мір, рух «Ан-Нахда» і інш. Забаронена фарміраванне партый на рэлігійнай, моўнай, расавай, палавой, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове.

Асноўныя грамадскія арганізацыі: Усеагульны саюз алжырскіх працаўнікоў, Нацыянальны саюз алжырскіх сялян, Нацыянальны саюз алжырскай моладзі, Нацыянальны саюз алжырскіх жанчын.

Знешняя палітыка

Алжыр — член ААН, ДН, ЛАГ, АС, АІК, ОПЕК, «Групы 77+Кітай». У 2004—2005 — нясталы член Савета Бяспекі ААН. Удзельнічае ў Еўраміжземнаморскім працэсе, «Міжземнаморскай ініцыятыве» НАТА, працы «групы 15». Прадпрымае высілкі па ажыўленню дзейнасці Саюза Арабскага Магрыба.

Эканоміка

Алжыр — індустрыяльна-аграрная краіна. Кіроўныя пазіцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсектар. Прыватны сектар пераважае ў лёгкай і харчовай прамысловасці (70-90 %), будаўніцтве (60 %), сферы паслуг, аптовага і рознічнаму гандлю (да 80 %), сельскай гаспадарцы (80 %). Памер ВУП у 2007 склаў па афіцыйных дадзеных 135 млрд дол. ЗША (прырост — 6,5 %, 3970 дол. ЗША на душу насельніцтва). Вядучая галіна прамысловасці — нафтагазавая (45 % ВУП, 98 % валютных паступленняў). Дзяржаўная нафтагазавая кампанія «Санатрак» — 1-я ў Афрыцы і 11-я ў сусветным рэйтынгу. Даказаныя запасы нафты складаюць 1,5 млрд тон, прыроднага газу — 4,6 трлн куб. м. Значная частка вуглевадароднай сыравіны, якая здабываецца паступае на экспарт, у асноўным у Заходнюю Еўропу. Прыбыткі ад экспарту вуглевадародаў — 59 млрд дол. (2007). Алжыр займае другое месца ў свеце па экспарце звадкаванага газу, трэцяе — па экспарце прыроднага газу. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча жалезнай руды, фасфатаў, каляровых металаў. Якая апрацоўвае прамысловасць прадстаўленая прадпрыемствамі металургічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галін, а таксама па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забяспечвае патрэбнасці краіны ў харчаванні. Яго доля ў ВУП складае каля 10 %.

Знешнегандлёвае абарачэнне Алжыра ў 2007 склала 87 млрд дол. ЗША (прырост у параўнанні з 2006 — 11 %) у т.л. экспарт — 60 млрд дол., імпарт — 27 млрд дол. На долю краін ЕС прыходзіцца каля 55 %, ЗША — парадку 15 %. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і інш. Імпартуюцца машыны і абсталяванне, харчаванне, сыравіна, спажывецкія тавары.

Фінансавае становішча Алжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Да 2000 у сілу аб'ектыўных акалічнасцяў яно пагаршалася, захоўвалася на высокім узроўні знешняя запазычанасць (парадку 29 млрд дол. па стане на канец 1999). Да канца 2007 аб'ём знешняй запазычанасці скараціўся да 5,6 млрд дол. (15,5 млрд дол. у 2005), а золатавалютныя рэзервы дасягнулі 98 млрд дол., з якіх 44,5 млрд дол. складаў «Фонд рэгулявання экспартных прыбыткаў». Інфляцыя, па афіцыйных дадзеных, у 2007 склала 4,2 %, па неафіцыйных адзнаках — 8 %.

Транспарт

Унутраныя перавозкі грузаў ажыццяўляюцца аўтамабільным і чыгуначным транспартам. Агульная працягласць аўтадарог 104 тыс. км, у тым ліку з цвёрдым пакрыццём 71,6 тыс. км. На яго прыпадае 85 % унутраных пасажырскіх і 73 % грузавых перавозак.

Працягласць чыгунак 4,8 тыс. км. З іх 1,1 тыс. км вузкакалейнага шляху, электрыфікавана 300 км (1998). Аб'ём чыгуначных перавозак: грузавых 2082 млн т/км, пасажырскіх — 2077 млн пас/км.

Марскі транспарт выконвае 70 % замежнагандлёвых грузавых перавозак (чыгуначны 20 %, аўтамабільны 10 %).

Галоўныя порты: Алжыр, Арзеў, Анаба, Беджая, Аран, Мастаганем, Скікда.

У краіне маецца 136 аэрапортаў, з іх 51 з бетоннай узлётна-пасадачнай паласой. Развіты верталётны транспарт. Авіятранспарт перавозіць у сярэднім 3,5 млн пасажыраў у год (2863 млн пас/км).

Галоўны міжнародны аэрапорт класа А — Дар-эль-Бейда. Міжнародныя рэйсы прымаюць яшчэ 6 аэрапортаў, у тым ліку ў Канстанціне і Аране.

Гарады

Вядомыя асобы

Зноскі

↑ Department of Economic and Social Affairs Population Division (2010)."World Population Prospects, Table A.1" (PDF). 2008 revision. United Nations. Праверана 12 сакавіка 2009.
↑ ^а ^б Algeria (нявызн.). International Monetary Fund. Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 1 кастрычніка 2009.

Гл. таксама

[unpop-1] Department of Economic and Social Affairs Population Division (2010)."World Population Prospects, Table A.1" (PDF). 2008 revision. United Nations. Праверана 12 сакавіка 2009.

[imf2-2] а ^б Algeria (нявызн.). International Monetary Fund. Архівавана з першакрыніцы 21 жніўня 2011. Праверана 1 кастрычніка 2009.

[1]

[2]