Рэдказямельныя элементы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Xqbot (размовы | уклад)
др r2.7.3) (робат дадаў: sq:Metale të tokës së rrallë
Addbot (размовы | уклад)
др Робат перанёс 39 міжмоўных спасылак да аб'екта d:q190444 на Wikidata
Радок 90: Радок 90:
[[Катэгорыя:Рэдказямельныя элементы]]
[[Катэгорыя:Рэдказямельныя элементы]]


[[af:Seldsame aardelement]]
[[ar:عنصر أرضي نادر]]
[[ca:Terra rara]]
[[da:Sjældne jordarter]]
[[de:Metalle der Seltenen Erden]]
[[el:Σπάνιες γαίες]]
[[en:Rare earth element]]
[[eo:Rara tero]]
[[es:Tierras raras]]
[[et:Haruldased muldmetallid]]
[[eu:Lur arraro]]
[[fa:عنصرهای خاکی کمیاب]]
[[fi:Maametalli]]
[[fi:Maametalli]]
[[fr:Terre rare]]
[[ga:Tearcithir]]
[[he:יסודות נדירים]]
[[hi:दुर्लभ मृदा तत्व]]
[[hr:Rijetki zemni metali]]
[[hu:Ritkaföldfémek]]
[[id:Logam tanah jarang]]
[[is:Sjaldgæfur jarðmálmur]]
[[it:Terre rare]]
[[ja:希土類元素]]
[[kn:ವಿರಳ ಭಸ್ಮ]]
[[ko:희토류 원소]]
[[ml:അപൂർവമൃത്തുകൾ]]
[[ms:Unsur nadir bumi]]
[[nl:Zeldzame aarde]]
[[no:Sjeldne jordarter]]
[[pl:Metale ziem rzadkich]]
[[pt:Terra-rara]]
[[ro:Pământuri rare]]
[[ru:Редкоземельные элементы]]
[[simple:Rare earth element]]
[[sq:Metale të tokës së rrallë]]
[[sv:Sällsynta jordartsmetaller]]
[[th:แรร์เอิร์ท]]
[[uk:Рідкісноземельні елементи]]
[[vi:Đất hiếm]]
[[zh:稀土金属]]

Версія ад 09:33, 15 красавіка 2013

Аксіды рэдказямельных элементаў. Па часавай стрэлцы ад цэнтральнага першага: празеадым, цэрый, лантан, неадым, самарый, гадаліній

Рэдказямельныя элементы — група з 17 элементаў, якая ўключае лантан, скандый, ітрый і лантаноіды. Усе гэтыя элементы - металы серабрыста-белага колеру, пры тым усе маюць падобныя хімічныя ўласцівасці (найболей характэрная ступень акіслення +3).

Гісторыя

У 1794 годзе фінскі хімік Юхан Гадалін, даследуючы рудныя узоры блізка ад шведскага мястэчка Ітэрбю, выявіў невядомую да таго «рэдкую зямлю», якую назваў па месцы знаходкі ітрый. Пазней, нямецкі хімік Марцін Клапрот падзяліў гэтыя ўзоры на дзве «землі», для адной з якіх ён пакінуў імя ітрый, а іншую назваў цэрый (у гонар нядаўна адкрытай малой планеты Цэрэра і па імі старажытнарымскай багіні Цэрэры). Трохі пазней шведскі вучоны К. Мосандэр здолеў вылучыць з таго ж узору яшчэ некалькі «земляў». Усе яны апынуліся аксідамі новых элементаў, якія атрымалі назву рэдказямельныя металы. Сумесна да 1907 года хімікі выявілі і ідэнтыфікавалі ўсяго 14 такіх элементаў. На аснове вывучэння рэнтгенаўскіх уласцівасцяў усім элементам былі прысвоены атамныя нумары ад 57 (лантан) да 71 (лютэцый), акрамя 61. Па ўзрастанні атамнай вагі яны размясціліся наступным чынам:

Z Імя Этымалогія
57 La Лантан ад грэч. «утоены»
58 Ce Цэрый у гонар Цэрэры
59 Pr Празеадым ад грэч. «зялёнае блізня», з-за зялёнай лініі ў спектры
60 Nd Неадым «новае блізня»
61 Pm Праметый ад імя міфічнага героя Праметэя, які выкраў у Зеўса агонь і што перадаў яго людзям.
62 Sm Самарый па імі мінерала самарскіт, у якім быў выяўлены
63 Eu Еўропій у гонар Еўропы
64 Gd Гадаліній у гонар Іахана Гадаліна
65 Tb Тэрбій у гонар Ітэрбійскага радовішча
66 Dy Дыспрозій ад грэч. «цяжкадаступны»
67 Ho Гольмій у гонар Стакгольма
68 Er Эрбій у гонар Шведскага горада Ітэрбі
69 Tm Тулій ад старой назвы Скандынавіі
70 Yb Ітэрбій у гонар Шведскага горада Ітэрбі
71 Lu Лютэцый ад старажытнарымскай назвы Парыжа

Спачатку ячэйка пад нумарам 61 была незапоўненай, у далейшым гэта месца заняў праметый, які быў выдзелены з прадуктаў дзяленя урана і стаў 15-м членам гэтага сямейства. Шаблон:Групы хімічных элементаў