Кацярына II: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (размовы | уклад)
др Bot: Migrating 82 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q36450 (translate me)
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
{{Значэнні}}
{{Правіцель
{{Дзяржаўны дзеяч
|пасада=імператрыца
|краіна = [[Расійская імперыя|Усерасійская]]
| пасада = [[Спіс імператараў Расіі|Імператрыца Усерасійская]]
|імя = Кацярына II
| імя = Кацярына II Вялікая
|парадак-жонак = 8
| сцяг = Flag of Russia.svg
|партрэт = Ekaterina_Velikaja.jpg
| сцяг2 =
| выява = Rokotov Portrait Catherine II.jpg
|пачатак паўнамоцтваў = [[9 ліпеня|28 чэрвеня (9 ліпеня)]] [[1762]]
| шырыня = 300px
|каранацыя = [[12 верасня|1 (12) верасня]] [[1762]]
| перыядпачатак = 28 чэрвеня ([[9 ліпеня]]) [[1762]]
|заканчэнне паўнамоцтваў = [[17 лістапада|6 (17) лістапада]] [[1796]])
| каранацыя = 22 верасня ([[3 кастрычніка]]) [[1762]]
|папярэднік = [[Пётр III, імператар расійскі|Пётр III]]
| перыядканец = 6 ([[17 лістапада]]) [[1796]]
|пераемнік = [[Павел I, імператар расійскі|Павел I]]
| папярэднік = [[Пётр III]]
|дата нараджэння = 21 красавіка ([[2 мая]]) [[1729]]
| пераемнік = [[Павел I]]
|месца нараджэння = [[Горад Цэрбст|Цэрбст]]
| пасада_2 = [[Спіс мужоў і жонак расійскіх кіраўнікоў|Імператрыца-кансорт Усерасійская]]
|дата смерці = [[17 лістапада|6 (17) лістапада]] [[1796]])
| сцяг_2 = Flag of Russia.svg
|месца смерці = [[Санкт-Пецярбург]]
| сцяг2_2 =
|муж = 1. [[Пётр III, імператар расійскі|Пётр III]]<br />2. [[Рыгор Аляксеевіч Пацёмкін|Р. А. Пацёмкін]]
| перыядпачатак_2 = 25 снежня 1761 ([[5 студзеня]] [[1762]])
| дзеці =
| перыядканец_2 = 28 чэрвеня ([[9 ліпеня]]) [[1762]]
|дынастыя = [[Асканцы]] (па нараджэнню)/<br />[[Раманавы]] (па шлюбу)
| папярэднік_2 = [[Кацярына I]]
|бацька = [[Хрысціан-Аўгуст Ангальт-Цэрбстскі]]
| пераемнік_2 = [[Марыя Фёдараўна, жонка Паўла I|Марыя Фёдараўна]]
|маці = Іаганна-Лізавета Гальштэйн-Гаторпская
| веравызнанне= [[Праваслаўе]]
|}}
| імя пры нараджэнні= {{lang-de|Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg}}

| дата нараджэння = 2.5.1729 (21.4)
| месца нараджэння = {{Месца нараджэння|Штэцінскі замак|у Шчэціне}}, [[Каралеўства Прусія]]<ref>Каменский А. Б. Екатерина II //Вопросы истории — 1989 № 3</ref>
| дата смерці = 17.11.1796 (6)
| месца смерці = [[Зімовы палац]]<ref>http://www.history-gatchina.ru/article/smert_e2.htm Месца смерці Кацярыны II Вялікай</ref>, {{Месца смерці|Санкт-Пецярбург}}, [[Расійская імперыя]]
| пахавана = [[Петрапаўлаўскі сабор]], [[Санкт-Пецярбург]]
| муж = [[Пётр III]]
| род = [[Асканіі]]
| бацька = [[Хрысціян-Аўгуст Ангальт-Цэрбсцкі]]
| маці = [[Іагана-Елізавета Гольштэйн-Готарпская]]
| дзеці = [[Павел I Пятровіч]]<br />[[Ганна Пятроўна, 1757-1759|Ганна Пятроўна]]<br />[[Аляксей Рыгоравіч Бобрынскі]]
| узнагароды = {{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Ордэн Андрэя Першазванага}} {{!!}} {{Ордэн Святой Кацярыны 1 ступені}} {{!!}} {{Ордэн Святога Георгія 1 ступені}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Ордэн Серафімаў}} {{!!}} {{Ордэн Белага арла, Рэч Паспалітая}} {{!!}} {{Ордэн Чорнага арла}}
{{!}}}
| аўтограф = SignatureEkaterina II.jpg
| манаграма = Imperial Monogram Of Empress Catherine The Great Of Russia.svg
| шырыня манаграмы = 50px
}}
'''Кацяры́на II Вялікая''', '''Кацяры́на Аляксе́еўна''' ({{lang-de|Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg}}) — [[2 мая|21 красавіка (2 мая)]] [[1729]], [[Горад Цэрбст|Цэрбст]], [[Каралеўства Прусія|Прусія]] — 6 ([[17 лістапада|17]]) лістапада [[1796]], [[Зімовы палац]], [[Пецярбург]]) — [[Імператар усерасійскі|імператрыца ўсерасійская]] ([[1762]]—[[1796]]). Перыяд яе праўлення часта лічаць «залатым векам» [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Сенат Расійскай імперыі паднёс ёй эпітэты '''Кацярыны Вялікай''' і '''Маці Айчыны'''. Кацярына з'яўляецца лідарам сярод усіх расійскіх імператараў па працягласці жыцця і тэрміну кіравання.
'''Кацяры́на II Вялікая''', '''Кацяры́на Аляксе́еўна''' ({{lang-de|Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg}}) — [[2 мая|21 красавіка (2 мая)]] [[1729]], [[Горад Цэрбст|Цэрбст]], [[Каралеўства Прусія|Прусія]] — 6 ([[17 лістапада|17]]) лістапада [[1796]], [[Зімовы палац]], [[Пецярбург]]) — [[Імператар усерасійскі|імператрыца ўсерасійская]] ([[1762]]—[[1796]]). Перыяд яе праўлення часта лічаць «залатым векам» [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Сенат Расійскай імперыі паднёс ёй эпітэты '''Кацярыны Вялікай''' і '''Маці Айчыны'''. Кацярына з'яўляецца лідарам сярод усіх расійскіх імператараў па працягласці жыцця і тэрміну кіравання.


Радок 75: Радок 95:
* Анри Труайя. Екатерина Великая. — М.: Эксмо, 2007 г. — 480 стр. — ISBN 978-5-699-23241-3.
* Анри Труайя. Екатерина Великая. — М.: Эксмо, 2007 г. — 480 стр. — ISBN 978-5-699-23241-3.
* Учебный справочник школьника. — 2-ое издание, стереотип. — М.: Дрофа, 2000 г. — 1664с. — ISBN 5-7107-3026-2.
* Учебный справочник школьника. — 2-ое издание, стереотип. — М.: Дрофа, 2000 г. — 1664с. — ISBN 5-7107-3026-2.

{{зноскі}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
Радок 94: Радок 116:
}}
}}


[[Катэгорыя:Кацярына II| ]]
[[Катэгорыя:Драматургі Расіі]]
[[Катэгорыя:Рускія імператрыцы-жонкі]]
[[Катэгорыя:Род Асканіяў]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Петрапаўлаўскам саборы]]
[[Катэгорыя:Пісьменніцы Расіі XVIII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Мемуарысты Расійскай імперыі]]
[[Катэгорыя:Лібрэтысты]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад інсульту]]
[[Катэгорыя:Імператары расійскія]]
[[Катэгорыя:Імператары расійскія]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]

Версія ад 20:45, 6 верасня 2013

Кацярына II Вялікая
Сцяг Імператрыца Усерасійская
28 чэрвеня (9 ліпеня) 1762 — 6 (17 лістапада) 1796
Каранацыя 22 верасня (3 кастрычніка) 1762
Папярэднік Пётр III
Пераемнік Павел I
Сцяг Імператрыца-кансорт Усерасійская
25 снежня 1761 (5 студзеня 1762) — 28 чэрвеня (9 ліпеня) 1762
Папярэднік Кацярына I
Пераемнік Марыя Фёдараўна

Нараджэнне 21 красавіка (2 мая) 1729(1729-05-02)
Штэцінскі замак, Каралеўства Прусія[1]
Смерць 6 (17) лістапада 1796(1796-11-17) (67 гадоў)
Зімовы палац[2], Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Месца пахавання Петрапаўлаўскі сабор, Санкт-Пецярбург
Род Асканіі
Імя пры нараджэнні ням.: Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg
Бацька Хрысціян-Аўгуст Ангальт-Цэрбсцкі
Маці Іагана-Елізавета Гольштэйн-Готарпская
Муж Пётр III
Дзеці Павел I Пятровіч
Ганна Пятроўна
Аляксей Рыгоравіч Бобрынскі
Веравызнанне Праваслаўе
Член у
Дзейнасць палітык, манарх, калекцыянер мастацтва, арыстакратка
Аўтограф Выява аўтографа
Манаграма Манаграма
Прыналежнасць Расійская імперыя
Род войскаў Расійская гвардыя
Званне палкоўнік
Камандаваў Праабражэнскі лейб-гвардыі полк, Сямёнаўскі лейб-гвардыі полк, Ізмайлаўскі лейб-гвардыі полк і Life Guard Horse Regiment[d]
Узнагароды
Ордэн Святога Андрэя Першазванага
Ордэн Святога Андрэя Першазванага
Ордэн Святой Кацярыны I ступені
Ордэн Святой Кацярыны I ступені
Ордэн Святога Георгія I ступені
Ордэн Святога Георгія I ступені
Кавалер ордэна Серафімаў
Кавалер ордэна Серафімаў
Ордэн Белага арла
Ордэн Белага арла
Ордэн Чорнага арла
Ордэн Чорнага арла
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Кацяры́на II Вялікая, Кацяры́на Аляксе́еўна (ням.: Sophie Auguste Friederike von Anhalt-Zerbst-Dornburg) — 21 красавіка (2 мая) 1729, Цэрбст, Прусія — 6 (17) лістапада 1796, Зімовы палац, Пецярбург) — імператрыца ўсерасійская (17621796). Перыяд яе праўлення часта лічаць «залатым векам» Расійскай імперыі. Сенат Расійскай імперыі паднёс ёй эпітэты Кацярыны Вялікай і Маці Айчыны. Кацярына з'яўляецца лідарам сярод усіх расійскіх імператараў па працягласці жыцця і тэрміну кіравання.

Палітыку Кацярыны II называюць палітыкай асветнага абсалютызму, таму што яна жадала ператварыць Расію ў дзяржаву «усеагульнага дабра» з мудрымі законамі, адукаванымі грамадзянамі (ідэі Асветніцтва) і пад кіраўніцтвам адного абсалютнага манарха.

Жыцце да прыходу да ўлады

Унутраная палітыка

Уложаная камісія

У 1767 годзе Кацярына сазвала камісію з 572 дэпутатаў з розных саслоўяў Расіі (акрамя прыгонных сялян і духавенства), якія павінны былі выпрацавать асновы новага дзяржаўнага заканадаўства — Улажэння (таму камісія звалася Уложанай). Імператрыца звярнулася да дэпутатаў з «Наказам», ідэі якога былі заснаваны на працах перадавых еўрапейскіх мысліцеляў. Але дэпутаты аказаліся не гатовыя да заканатворчай дзейнасці — ніякага заканадаўства выпрацавана не было, і ў 1769 годзе камісія была распушчана.

Саслоўі

Надалей Кацярына правяла палітыку праў розных саслоўяў. Дваране атрымлівалі землі і прыгонных сялян; выдаваліся маніфесты, якія палягчалі занятак прадпрыемніцтвам і гандлем; ў 1779 годзе была ўдвая павышана плата сялянам, прыпісанным да заводаў.

Адносіны да духавенства і прыгонных сялян

Кацярына вызначалася паказною набожнасцю, лічыла сябе галавою і абаронцам Рускай праваслаўнай царквы і ўмела выкарыстоўвала рэлігію ў сваіх палітычных інтарэсах. Але вера яе, як лічаць некаторыя гісторыкі, не была глыбокай. У духу часу яна прапаведвала верацярпімасць. Пры ей былі спынены ганенні на старавераў, будаваліся каталіцкія і пратэстанцкія цэрквы, мячэці, але па-ранейшаму пераход з праваслаўя ў іншую веру строга караўся. Кацярына была праціўнікам прыгоннага права, лічучы яго антыгуманным і процілеглым прыродзе чалавека. У яе паперах было знойдзена нямала доказаў гэтаму а таксама планы для яго ліквідацыі. Але зрабіць штосьці ў гэтым напрамку яна не адважвалася, таму што гэта магло прывесці да дваранскага бунту і перавароту. Разам з тым, Кацярына была ўпэўнена ў духоўнай неразвітасці рускіх сялян і таму ў небяспецы даванні ім свабоды, лічыўшы, што жыцце сялян у клапатлівых памешчыкаў даволі шчаслівая. Ва Уложанай камісіі прадстаўлены ўсе саслоўі акрамя духавенства і сялян.

Скасаванне асобных форм праўлення на ўскраінах

Важным накіраваннем палітыкі імператрыцы стала паступовая адмена асобных форм праўлення на ўскраінах; у 1764 годзе ў Правабярэнай Украіне была адменена ўлада гетмана, у 1775 годзе на Дон было распаўсюджана агульнарасійскае заканадаўства, з 1781 года Маларасіяй сталі кіраваць па агульнаму ўзору. Вольнасці казацтва абмяжоўваліся: Запарожская Сеч была ліквідавана, казакам было прапанавана перасяліцца на Кубань, а Волжскаму Казацкаму Войску — на Церак. Найбольш небяспечным быў прыгнёт яіцкіх казакаў (увядзенне выключнага права дзяржавы на лоўлю рыбы, здабычу солі, продаж віна, збіранне мытнай пошліны). Нездаволенасць казакаў прывяла да некалькіх паўстанняў 17711772 гадоў, паслужыла асновай для паўстання Пyгачова.

Абласная рэформа

Дзеля зручнасці кіравання краінаю Кацярына II правяла ў 1775 годзе абласную (губернскую) рэформу. Краіна падзялялася на 50 губерняў, прыкладна па 300—400 тыс. жыхароў у кожнай. Узначальваў губерню губернатар, а групу з некалькіх губерняў — генерал-губернатар ці намеснік. Губерні падзяляліся на паветы па 20-30 тыс. жыхароў на чале з капітан-спраўнікам. Гэтая сістэма ляжыць у аснове сучаснага дзялення Расіі на вобласці і раёны.

Даравальныя граматы

У 1785 годзе Кацярына выдала даравальныя граматы дваранству і гарадам. Гэта былі дакументы, якія абумоўлівалі выключнае права на валоданне землямі і сялянамі, на арганізацыю дваранскіх суполак у губерніях і паветах з выбарнымі прадстаўнікамі дваранства. Яны былі вызвалены ад катаванняў і цялесных караў. «Граматы на права і выгады гарадам Расійскай імперыі» абумоўлівала права розных катэгорый гараджан, парадак кіравання і самакіравання ў гарадах.

Крым

Землі былой Рэчы Паспалітай

Грузія

Знешняя палітыка

Услед за Пятром I Кацярына лічыла, што Расія павінна займаць актыўную пазіцыю на сусветнай арэне. Уступіўшы на прастол, яна разарвала саюзны дагавор з Прусіяй, заключаны яшчэ Пятром III. Дзякуючы яе намаганням, у Курляндыі быў адноўлены Бірон Э. І. У 1763 годзе, пры дапамозе Прусіі, Расія дабілася выбрання на трон Рэчы Паспалітай свайго стаўленніка Станіслава Панятоўскага. Гэта прывяло да ахаладжэння адносін з Аўстрыяй, якая, асцерагаючыся празмернага ўзмацнення Расіі, пачала падбухторваць Турцыю на вайну з Расіяй, што прывяло да Руска-Турэцкай вайны 1768—1774 гадоў. Гэтая вайна была даволі паспяховай для Расіі але цяжкія ўнутрыпалітычныя абставіны прымусілі Расію шукаць міру. А для гэтага неабходна было аднавіць адносіны з Аўстрыяй. Трэба было шукаць кампраміс. І кампраміс быў знойдзены: у 1772 годзе адбыўся першы падзел Рэчы Паспалітай паміж трыма краінамі: Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй. Пазней Расія падпісала з Турцыяй Кучук-Кайнарджыйскі мір, які забяспечваў Расіі выгадную для яе незалежнаць Крыма ад Турцыі.

У вайне Англіі з яе паўночна-амерыканскімі калоніямі Расія фармальна заняла нейтральную пазіцыю, і Кацярына адмовіла англійскаму каралю дапамагчы войскамі. Замест гэтага Расія выступіла з Дэкларацыяй аб узброеным нейтралітэце, якую падтрымалі рад еўрапейскіх краін, што аб'ектыўна садзейнічала перамозе каланістаў.

У наступныя годы ішло ўмацаванне рускіх пазіцый у Крыму і на Каўказе. У 1782 годзе Крым быў уключаны ў склад Расійскай імперыі. У 1783 годзе быў падпісаны Георгіеўскі трактат з Картлі-Кахецінскім царом Іракліем II, які забяспечваў прысутнасць войскаў у Грузіі, у далейшым яе далучэнне да Расіі.

У другой палове 1770-ых сфарміравалася новая знешнепалітычная дактрына рускага ўрада — Грэчаскі праект. Яе асноўная мэта — аднавіць Візантыйскую імперыю з сталіцай у Канстанцінопалі. У 1779 годзе Расія значна ўзмацніла свой аўтарытэт, удзельнічая ў якасці пасрэдніка ў Цешанскім кангрэсе. У 1787 годзе Кацярына, суправаджаемая дваром, замежнымі дыпламатамі, аўстрыйскім імператарам і польскім каралем здзейсніла паездку ў Крым, якая стала дэманстрацыяй рускай ваеннай моцы. У хуткім часе пачалася новая вайна з Турцыяй (Расія ўжо была ў кааліцыі з Аўстрыяй). Амаль адначасова пачалася вайна з Швецыяй (17881790), якая спрабала ўзяць рэванш за паражэнне ў Паўночнай вайне. Расія паспяхова адолела абедзве краіны. Вайна з Турцыяй скончылася ў 1791 годзе. У 1792 быў падпісаны Яскі мір, замацаваўшы ўплыў Расіі ў Бесарабіі і Закаўказзі. У 1793 годзе адбыўся другі падзел Рэчы Паспалітай, а ў 1795 — трэці, які канчаткова скончыў з гэтай краінай.

Да падзей у рэвалюцыйнай Францыі Кацярына першапачаткова аднеслася з сімпатыяй, бачыўшы ў іх дэспатычную палітыку французскіх каралей. Але пасля смяротнай кары Людовіка XVI убачыла ў рэвалюцыі небяспеку для ўсей Еўропы.

Ацэнка праўлення

Пры Кацярыне ўзрасла тэрыторыя імперыі, больш чым у чатыры разы павялічыліся дзяржаўныя даходы, на 75 % узрасла колькасць насельніцтва. З другога боку, у часы праўлення Кацярыны становішча працоўнага насельніцства заставалася цяжкім, і рэакцыяй на гэта было народнае паўстанне Пугачова.

Гл. таксама

Крыніцы

  • Анри Труайя. Екатерина Великая. — М.: Эксмо, 2007 г. — 480 стр. — ISBN 978-5-699-23241-3.
  • Учебный справочник школьника. — 2-ое издание, стереотип. — М.: Дрофа, 2000 г. — 1664с. — ISBN 5-7107-3026-2.

Зноскі

  1. Каменский А. Б. Екатерина II //Вопросы истории — 1989 № 3
  2. http://www.history-gatchina.ru/article/smert_e2.htm Месца смерці Кацярыны II Вялікай

Спасылкі

Шаблон:Накід

Шаблон:Link GA