Стэфан Баторый: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др an image changed
KrBot (размовы | уклад)
Боты
80 209 правак
др параметры шаблона Бібліяінфармацыя перенесены на Викиданные
Радок 74: Радок 74:
'''Стэ́фан БАТО́РЫЙ''' ({{lang-hu|Báthory István}}, {{lang-ro|Ştefan Báthory}}, простамоўнае '''Сцяпан Батура'''{{крыніца?}}; {{ДН|27|9|1533}}, Жыладзішомльё, [[Трансільванія]] (цяпер Шымлеў-Сілва́ніей, [[Румынія]]) — {{ДС|12|12|1586}}), кароль польскі, вялікі князь літоўскі.
'''Стэ́фан БАТО́РЫЙ''' ({{lang-hu|Báthory István}}, {{lang-ro|Ştefan Báthory}}, простамоўнае '''Сцяпан Батура'''{{крыніца?}}; {{ДН|27|9|1533}}, Жыладзішомльё, [[Трансільванія]] (цяпер Шымлеў-Сілва́ніей, [[Румынія]]) — {{ДС|12|12|1586}}), кароль польскі, вялікі князь літоўскі.


Нарадзіўся ў г. Жыладзішомльё ў (сучасны у [[Румынія|Румыніі]]). Паходзіў з венгерскага [[Род Баторы|роду Баторыяў]], з лініі Шо́мля (z Somlyó). Трэці, апошні сын [[Іштван Баторы|Іштвана Баторы]] і Каталіны Тэлегдзі. З 15 гадоў на вайсковай службе ў караля [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Венгрыя|Венгрыі]] [[Фердынанд I Габсбург|Фердынанда Габсбурга]]. Разам з ім быў у [[Італія|Італіі]], вучыўся ў [[Падуанскі ўніверсітэт|Падуанскім універсітэце]]. Пасля вучобы вярнуўся на радзіму, дзе ўжо разгарнулася барацьба частукі венгерскіх магнатаў на чале з прэтэндэнтам на каралеўскі трон Венгрыі Янам Жыгімонтам Запольяі супраць германскага імператара, які адначасова быў і каралём Венгрыі. С. Баторый падтрымаў Запольяі, удзельнічаў у бітвах, набыў вопыт адміністратара, дыпламата і ваеннага камандзіра. Быў накіраваны на чале пасольства ў Вену на мірныя перагаворы з імператарам [[Максіміліян II Габсбург|Максіміліянам II]], але падчас перамоў па загаду імператара быў арыштаваны і інтэрніраваны ў Венне на працягу двух гадоў.
Нарадзіўся ў г. Жыладзішомльё ў (сучасны у [[Румынія|Румыніі]]). Паходзіў з венгерскага [[Род Баторы|роду Баторыяў]], з лініі Шо́мля (z Somlyó). Трэці, апошні сын [[Іштван Баторы|Іштвана Баторы]] і Каталіны Тэлегдзі. З 15 гадоў на вайсковай службе ў караля [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Венгрыя|Венгрыі]] [[Фердынанд I Габсбург|Фердынанда Габсбурга]]. Разам з ім быў у [[Італія|Італіі]], вучыўся ў [[Падуанскі ўніверсітэт|Падуанскім універсітэце]]. Пасля вучобы вярнуўся на радзіму, дзе ўжо разгарнулася барацьба частукі венгерскіх магнатаў на чале з прэтэндэнтам на каралеўскі трон Венгрыі Янам Жыгімонтам Запольяі супраць германскага імператара, які адначасова быў і каралём Венгрыі. С. Баторый падтрымаў Запольяі, удзельнічаў у бітвах, набыў вопыт адміністратара, дыпламата і ваеннага камандзіра. Быў накіраваны на чале пасольства ў Вену на мірныя перагаворы з імператарам [[Максіміліян II Габсбург|Максіміліянам II]], але падчас перамоў па загаду імператара быў арыштаваны і інтэрніраваны ў Венне на працягу двух гадоў.


Пасля смерці Яна Жыгімонта Запольяі 25 мая 1571 быў абраны князем [[Трансільванія|Трансільваніі]], нягледзячы на супрацьдзеянне імператарскага двара. Калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі [[Генрых III Валуа|Генрых Валуа]] ўцёк у [[Францыя|Францыю]], Стэфан Баторый выставіў сваю кандыдатуру на сталец [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і быў абраны (снежань [[1575]]). Пры абранні на трон ажаніўся з [[Ганна Ягелонка|Ганнай Ягелонкай]] — дачкой [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта I Старога]]. Каранаваны [[1 мая]] [[1576]], каранаваны на вялікага князя літоўскага ў чэрвені [[1576]].
Пасля смерці Яна Жыгімонта Запольяі 25 мая 1571 быў абраны князем [[Трансільванія|Трансільваніі]], нягледзячы на супрацьдзеянне імператарскага двара. Калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі [[Генрых III Валуа|Генрых Валуа]] ўцёк у [[Францыя|Францыю]], Стэфан Баторый выставіў сваю кандыдатуру на сталец [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і быў абраны (снежань [[1575]]). Пры абранні на трон ажаніўся з [[Ганна Ягелонка|Ганнай Ягелонкай]] — дачкой [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта I Старога]]. Каранаваны [[1 мая]] [[1576]], каранаваны на вялікага князя літоўскага ў чэрвені [[1576]].
Радок 114: Радок 114:
{{Манархі Польшчы}}
{{Манархі Польшчы}}


{{Бібліяінфармацыя}}
{{Normdaten
|PND=118753495
|LCCN=
|VIAF=
|SELIBR=
|GKD=
|SWD=
|WP=
}}


[[Катэгорыя:Вялікія князі літоўскія]]
[[Катэгорыя:Вялікія князі літоўскія]]

Версія ад 14:44, 1 лістапада 2013

Стэфан Баторый
Báthory István
Партрэт працы Яна Матэйка
Партрэт працы Яна Матэйка
Зэмбы[d]
Зэмбы[d]
Сцяг Князь Трансільваніі
1571 — 1576
Папярэднік Ян I Заполья
Пераемнік Крыштаф I Баторы
Сцяг Кароль Польшчы
14 снежня 1575 — 12 снежня 1586
Папярэднік Генрых Валуа
Пераемнік Жыгімонт III
Сцяг Вялікі князь літоўскі
14 снежня 1575 — 12 снежня 1586
Папярэднік Генрых Валуа
Пераемнік Жыгімонт III
Нараджэнне 27 верасня 1533(1533-09-27)
Жыладзішомльё, Трансільванія
Смерць 12 снежня 1586(1586-12-12) (53 гады)
Гродна, Троцкае ваяводства, ВКЛ
Месца пахавання
Род Баторы Баторы
Бацька Іштван IV
Маці Каталіна Тэлегдзі
Жонка Ганна Ягелонка
Дзеці Вероніка
Адукацыя
Дзейнасць палітык
Аўтограф Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Стэ́фан БАТО́РЫЙ (венг.: Báthory István, рум.: Ştefan Báthory, простамоўнае Сцяпан Батура[крыніца?]; 27 верасня 1533, Жыладзішомльё, Трансільванія (цяпер Шымлеў-Сілва́ніей, Румынія) — 12 снежня 1586), кароль польскі, вялікі князь літоўскі.

Нарадзіўся ў г. Жыладзішомльё ў (сучасны у Румыніі). Паходзіў з венгерскага роду Баторыяў, з лініі Шо́мля (z Somlyó). Трэці, апошні сын Іштвана Баторы і Каталіны Тэлегдзі. З 15 гадоў на вайсковай службе ў караля Чэхіі і Венгрыі Фердынанда Габсбурга. Разам з ім быў у Італіі, вучыўся ў Падуанскім універсітэце. Пасля вучобы вярнуўся на радзіму, дзе ўжо разгарнулася барацьба частукі венгерскіх магнатаў на чале з прэтэндэнтам на каралеўскі трон Венгрыі Янам Жыгімонтам Запольяі супраць германскага імператара, які адначасова быў і каралём Венгрыі. С. Баторый падтрымаў Запольяі, удзельнічаў у бітвах, набыў вопыт адміністратара, дыпламата і ваеннага камандзіра. Быў накіраваны на чале пасольства ў Вену на мірныя перагаворы з імператарам Максіміліянам II, але падчас перамоў па загаду імператара быў арыштаваны і інтэрніраваны ў Венне на працягу двух гадоў.

Пасля смерці Яна Жыгімонта Запольяі 25 мая 1571 быў абраны князем Трансільваніі, нягледзячы на супрацьдзеянне імператарскага двара. Калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі Генрых Валуа ўцёк у Францыю, Стэфан Баторый выставіў сваю кандыдатуру на сталец Рэчы Паспалітай і быў абраны (снежань 1575). Пры абранні на трон ажаніўся з Ганнай Ягелонкай — дачкой Жыгімонта I Старога. Каранаваны 1 мая 1576, каранаваны на вялікага князя літоўскага ў чэрвені 1576.

Карціна Яна Матэйкі «Стэфан Баторый пад Псковам», 1872.

Зрабіў значны ўклад ва ўмацаванне Рэчы Паспалітай, спрыяў падняццю яе аўтарытэту ў Еўропе. Умацаваў армію, дзеля чаго стварыў пешае войска для аблог і штурмаў крэпасцей, якое набіралася з замежных жаўнераў-наёмнікаў. Прывёў Лівонскую вайну да задавальняльнага для Рэчы Паспалітай выніку.

Пры Баторыі кожны трэці сойм праходзіў у Гродне. У ВКЛ замест гаспадарскага суда як вышэйшай судовай інстанцыі былі зацверджаныя шляхецкія выбарныя трыбуналы.

Сваю рэзідэнцыю Стэфан Баторый трымаў у Гродне, у Старым замку. Жыхарам Гродна ён даў пэўныя ільготы. Падтрымліваў сяброўскія адносіны з Каспарам Бекешам.

Памёр у Гродне. З-за таго, што прычына яго смерці выклікала спрэчку паміж прыдворнымі медыкамі, было праведзенае першае на тэрыторыі Усходняй Еўропы анатамаванне трупа гродзенскім цырульнікам Янам Зігуліцам (14 снежня 1586).

Ушанаванне памяці

Адна з цэнтральных вуліц Гродна носіць імя Стэфана Баторыя.

Гл. таксама

У Сеціве

Шаблон:БлокПА

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Стэфан_Баторый&oldid=1702659"