Анексія

Ане́ксія (лац.: ad nectere — далучаць) — афіцыйнае далучэнне дзяржавай усёй ці часткі тэрыторыі іншай дзяржавы ў аднабаковым парадку. Па міжнароднаму праву анексія — адзін з відаў агрэсіі і ў наш час цягне міжнародна-прававую адказнасць.

Як адзначае Ленін, у паняцце анексіі ўваходзяць звычайна 1) паняцце гвалту (гвалтоўнае далучэнне); 2) паняцце чужанацыянальнага прыгнёту (далучэнне «чужой» вобласці і т.п.) і — часам — 3) паняцце парушэння status quo.

Анексію варта адрозніваць ад акупацыі, якая не цягне за сабой змены юрыдычнай прыналежнасці тэрыторыі. Так, напрыклад, Боснія і Герцагавіна, якая знаходзілася пад акупацыяй Аўстра-Венгрыі з 1878 года, была анексавана ёю толькі ў 1908 годзе, а да таго лічылася фармальна тэрыторыяй Асманскай імперыі.

Ужыванне тэрміна ў савецкай літаратуры

У савецкай літаратуры тэрмін «анексія» не ўжывалася ў стаўленні да СССР. Так, напрыклад, гаварылася пра анексію Румыніяй Бесарабіі ў 1918 ці Германіяй Судэцкай вобласці ў 1938 годзе. У той жа час у стаўленні тэрыторый, уключаных у склад СССР у перыяд з 1939 па 1941 (Заходняя Украіна, Заходняя Беларусь, Паўночная Букавіна, Латвія, Літва, Эстонія), заўсёды ўжываліся тэрміны «ўз'яднанне» ці «далучэнне» — для тэрыторый, якія раней ўваходзілі ў склад Расійскай імперыі.

Прыклады анексій

• 1833 — Вялікабрытанія анексавала Фалклендскія астравы.
• 1848 — Францыя анексавала Алжыр.
• 1861 — Іспанія анексавала Дамініканскую Рэспубліку.
• 1898 — ЗША анексавалі Гаваі.
• 1908 — Аўстра-Венгрыя анексавала Боснію і Герцагавіну. (Гл. Баснійскі крызіс) (дэ-факта частка Аўстра-Венгрыі з 1878).
• 1910 — Японія анексавала Карэю.
• 1914 — Вялікабрытанія анексавала Егіпет.
• 1914 — Вялікабрытанія анексавала Кіпр, які да гэтага належаў Асманскай імперыі. (дэ-факта калонія Вялікабрытаніі з 1878).
• 1918 — Румынія анексавала Бесарабію.
• 1940 — СССР анексаваў Бесарабію і Паўночную Букавіну.
• 1961 — Індыя акупавала і анексавала Партугальскую Індыю.
• 1967 — Ізраіль анексаваў Усходні Іерусалім.
• 1975 — Індыя анексавала Сікім.
• 1976—1999 — анексія Інданезіяй Усходняга Тымора.
• 1975 — Марока і Маўрытанія акупавалі і анексавалі Іспанскую Сахару (Маўрытанія адмовілася ў 1979 годзе, Марока кантралюе 2/3 тэрыторыі).
• 1981 — Ізраіль анексаваў Галанскія вышыні.
• 1990—1991 — Ірак анексаваў Кувейт.

Літаратура

• Мялксоо Л. Советская аннексия и государственный континуитет: международно-правовой статус Эстонии, Латвии и Литвы в 1940—1991 гг. и после 1991 г. — Tartu, Tartu Ülikooli Kirjastus, 2005
• Нарочницкая Н. А. За что и с кем мы воевали. — М.: «Минувшее», 2005.

Спасылкі

• Аннексия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.