Новая Іспанія

Віцэ-каралеўства Іспанскай імперыі
Новая Іспанія
Virreinato de Nueva España
Герб Сцяг
Гімн: гімн Іспаніі
Новая Іспанія з 1763 па 1801 г.:  да 1763 г.  тэрыторыі, далучаныя пасля 1763 г.
<  <  <  <  <  <   >  >  > 1535 — 1821
Сталіца	Мехіка
Мова(ы)	Іспанская
Афіцыйная мова	іспанская
Рэлігія	Каталіцтва, традыцыйныя індзейскія вераванні
Грашовая адзінка	Песа
Плошча	7.657.300 км²
Насельніцтва	5,5 млн (1810)
Форма кіравання	Абсалютная манархія
Кіраўнікі дзяржавы
Кароль
• 1535-1556	Карл V і Хуана I Вар'ятка
• 1813-1821	Фердынанд VII
Віцэ-кароль
• 1535-1550	Антоніа дэ Мендоса
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Віцэ-каралеўства Новая Іспанія (ісп.: Virreinato de Nueva España) — іспанская калонія ў Паўночнай Амерыцы, якая існавала ў 1535—1821 гг. У яе склад уваходзілі тэрыторыі сучаснай Мексікі, паўднёва-заходніх штатаў ЗША (а таксама Фларыды), Гватэмалы, Беліза, Нікарагуа, Сальвадора, Коста-Рыкі, Кубы. Акрамя таго, у падначаленні Новай Іспаніі былі Філіпіны і розныя астравы ў Ціхім акіяне і Карыбскім моры. Сталіца размяшчалася ў Мехіка. У 1821 годзе ў выніку паражэння ў Вайне за незалежнасць Мексікі Іспанія страціла ўсе паўночнаамерыканскія землі, на якіх утварыліся новыя незалежныя дзяржавы. Куба і Філіпіны сталі кіравацца непасрэдна з Іспаніі — аж да 1898 года, калі па выніках вайны са ЗША яны былі таксама страчаны метраполіяй.

Перадгісторыя

Новая Іспанія ў 1800 годзе

Новая Іспанія ў 1819 годзе

Калонія была ўтворана на тэрыторыі былых індзейскіх дзяржаў, такіх як імперыя ацтэкаў і дзяржавы мая. Гэтыя землі былі заваяваны і далучаны да ўладанняў іспанскага караля Карла V у выніку паходаў Эрнана Картэса, які і стаў у 1522 годзе першым кіраўніком Новай Іспаніі.

У гэты перыяд гісторыя Іспаніі як адзінай дзяржавы толькі пачыналася. Таму назваўшы свае ўладанні «Новай Іспаніяй», Картэс з аднаго боку дапамагаў Карлу V умацаваць ідэю адзінай іспанскай дзяржавы, а з іншага боку — прадухіляў падзел сваіх уладанняў, трымаўшы іх пад адзінай уладай. У 1528 годзе ўлада Картэса была абмежавана, а ў 1535 годзе Новая Іспанія стала віцэ-каралеўствам.

Палітычны і адміністрацыйны лад

Вышэйшая грамадзянская і ваенная ўлада ў Новай Іспаніі знаходзілася ў руках прызначанага віцэ-караля, які падпарадкоўваўся непасрэдна манарху і Вярхоўнаму савету па справах Індый у Мадрыдзе. Пры віцэ-каралі знаходзіўся дарадчы орган — аўдыенсія. Юрысдыкцыя аўдыенсіі Мехіка распаўсюджвалася на паўднёвую частку віцэ-каралеўства, а юрысдыкцыя аўдыенсіі Гвадалахары (палітычнага і адміністрацыйнага цэнтра аднайменнага інтэнданцтва) — на паўночную.

У 1786 годзе частка правінцый Новай Іспаніі была ператворана ў 12 інтэндантстваў, главой кожнага з якіх з'яўляўся інтэндант, які выконваў адміністрацыйныя, судовыя і ваенныя функцыі, кіраваў зборам падаткаў і дзейнасцю муніцыпалітэтаў правінцыйных цэнтраў. Сем паўночных правінцый аб'ядноўваліся ў дзве ваенныя акругі: заходнюю і ўсходнюю. Яны кіраваліся камандуючымі, падпарадкаванымі віцэ-каралю. Тры правінцыі захавалі свой ранейшы статус. Гарады і сельскія акругі пад кіраваннемкарэхідораў і старэйшых алькальдаў, якім падпарадкоўваліся выбарныя старосты індзейскіх паселішчаў.

Існавалі таксама мясцовыя гарадскія саветы — кабільда, ці аюнтаміента, члены якіх афіцыйна абіраліся домаўладальнікамі, але з цягам часу гэтыя пасады сталі пажыццёвымі і спадчыннымі, а часам нават купляліся. Дзейнасць муніцыпалітэтаў знаходзілася пад кантролем каланіяльнай адміністрацыі.

Кіраўнікі

Намеснікі:

• Эрнан Картэс (1521 — 24) (1524 — 26) (др. аўдыенсія 1531 — 35).
• Маркас дэ Агілар (в.а. 1526 — 27).
• Алонса дэ Эстрада (в.а. 1527 — 28).

Віцэ-каралі:

• Спіс віцэ-каралёў Новай Іспаніі

Гл. таксама

• Хуан дэ Грыхальва — першы даследчык Новай Іспаніі
• Эрнан Картэс — заваёўнік Новай Іспаніі
• Антоніа дэ Мендоса — першы віцэ-кароль Новай Іспаніі

Літаратура

• Альперович М. С. Рождение Мексиканского государства. — М.: Навука, 1979. — 168 с. — (Страны и народы).
• Дюверже К. Кортес / Пер. М. В. Глаголева. Серия «Жизнь замечательных людей». Вып. 1125 (925). — М.: Молодая гвардия, 2005. — 304 с.
• Ларин Е. А. Всеобщая история: латиноамериканская цивилизация: Учеб. пособие. — М.: Высшая школа, 2007. — 494 с. — ISBN 9785060056846
• Паркс Г. История Мексики / Пер. Ш. А. Богиной. — М.: Издательство иностранной литературы, 1949. — 364 с.
• Humboldt. A. Political essay on the kingdom of New Spain / Trans. by John Black. — London: Printed for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown; and H. Colburn: W. Blackwood, and Brown and Crombie, Edinburgh, 1811. — Vol. II. — 531 p.
• A Population History of North America / Ed. Steckel R., Haines M. — Cambridge University Press, 2000. — 736 p. — ISBN 0521496667.