Уліс (касмічны апарат): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
вікіфікацыя, БелЭн
Радок 66: Радок 66:
| Сайт = http://helio.esa.int/ulysses/
| Сайт = http://helio.esa.int/ulysses/
}}
}}
'''«Уліс»''' ({{lang-en|Ulysses}}) — касмічны апарат сумеснай вытворчасці ЕКА і [[НАСА]], прызначаны для вывучэння [[Сонца]] і, у якасці дадатковай місіі, [[планета Юпітэр|Юпітэра]].
'''«Уліс»''' ({{lang-en|Ulysses}}) — касмічны апарат сумеснай вытворчасці [[Еўрапейскае касмічнае агенцтва|ЕКА]] і [[НАСА]], прызначаны для вывучэння [[Сонца]] і, у якасці дадатковай місіі, [[планета Юпітэр|Юпітэра]].


Апарат быў запушчаны ў кастрычніку [[1990]] года (запуск быў запланаваны на 1986, але адкладзены з-за катастрофы «Чэленджара»). У агульнай складанасці апарат прапрацаваў больш за 17 гадоў, што ў чатыры разы перавышае разліковы тэрмін эксплуатацыі. Місія апарата афіцыйна завершана з [[1 ліпеня]] [[2008]] года, па прычыне недастатковай выпрацоўкі энергіі, неабходнай для падтрымання арыентацыі апарата на Зямлю.
Апарат быў запушчаны ў кастрычніку [[1990]] года з касмічнага карабля [[Шатл Дыскаверы|«Дыскаверы»]] (запуск быў запланаваны на 1986, але адкладзены з-за катастрофы «Чэленджара»). У агульнай складанасці апарат прапрацаваў больш за 17 гадоў, што ў чатыры разы перавышае разліковы тэрмін эксплуатацыі. Місія апарата афіцыйна завершана з [[1 ліпеня]] [[2008]] года, па прычыне недастатковай выпрацоўкі энергіі, неабходнай для падтрымання арыентацыі апарата на Зямлю.


«Уліс» з'яўляецца першым апаратам, які вывучаў Сонца не толькі з плоскасці экліптыкі (экватарыяльнай), але і з боку палюсоў. Гэта дазваляе пабудаваць больш дакладную мадэль усёй прастора вакол сонца.
«Уліс» з'яўляецца першым апаратам, які вывучаў Сонца не толькі з плоскасці [[Экліптыка|экліптыкі]] (экватарыяльнай), але і з боку палюсоў. Гэта дазваляе пабудаваць больш дакладную мадэль усёй прастора вакол сонца.


== Характарыстыкі ==
== Характарыстыкі ==
Маса «Уліса» - каля 370 кг у момант старту, у тым ліку 55 кг навуковай апаратуры. Памеры асноўнага корпуса складаюць 3,2 x3, 3x2,1 метраў, магутнасць тэрмаэлектрычнай ўстаноўкі (якая працавала на плутоніі-238) - да 285 Вт з паступовым зніжэннем, хуткасць працы перадатчыка - да 1024 біт / с.
Маса «Уліса» — каля 370 кг у момант старту, у тым ліку 55 кг навуковай апаратуры. Памеры асноўнага корпуса складаюць 3,2 x3, 3x2,1 метраў, магутнасць тэрмаэлектрычнай ўстаноўкі (якая працавала на плутоніі-238) — да 285 Вт з паступовым зніжэннем, хуткасць працы перадатчыка — да 1024 біт/с.


Навуковае абсталяванне апарата забяспечвае вымярэнне характарыстык [[касмічны пыл|касмічнай пылу]], касмічных прамянёў, [[сонечны вецер|сонечнага ветру]], правядзенне плазменных эксперыментаў і магнітаметрычных вымярэнняў.
Навуковае абсталяванне апарата забяспечвае вымярэнне характарыстык [[касмічны пыл|касмічнай пылу]], касмічных прамянёў, [[сонечны вецер|сонечнага ветру]], правядзенне плазменных эксперыментаў і магнітаметрычных вымярэнняў.


== Траекторыя ==
== Траекторыя  ==
Траекторыя палёту апарата была спраектаваны такім чынам, каб «Уліс» праляцеў міма Юпітэра. Гэта выклікана тым, што непасрэднае вывядзенне апарата на калясонечную палярную арбіту запатрабавала б занадта вялікіх выдаткаў паліва. Таму быў выкарыстаны гравітацыйны манеўр ў полі прыцягнення планеты, што дазволіла адначасна атрымаць шэраг каштоўных звестак аб Юпітэры.
Траекторыя палёту апарата была спраектаваны такім чынам, каб «Уліс» праляцеў міма Юпітэра. Гэта выклікана тым, што непасрэднае вывядзенне апарата на калясонечную палярную арбіту запатрабавала б занадта вялікіх выдаткаў паліва. Таму быў выкарыстаны гравітацыйны манеўр ў полі прыцягнення планеты, што дазволіла адначасна атрымаць шэраг каштоўных звестак аб Юпітэры.


8 лютага 1992 касмічны апарат «Уліс» прайшоў на вышыні шасці радыусаў над Юпітэрам, за кошт гравітацыйнага поля якога зрабіў пертурбацыйны манеўр для выхаду з плоскасці экліптыкі (плоскасць, у якой абарачаюцца вакол Сонца планеты), і накіраваўся спачатку да абласцей міжпланетнай плазмы з боку паўднёвага полюса Сонца (вымярэнні ў гэтых абласцях працягваліся з мая па верасень 1994 года), а затым да абласцей з боку паўночнага полюса (тут вымярэнні праводзіліся з мая па верасень 1995 г). Дадзеныя даследаванні праводзіліся ў перыяд сонечнага мінімуму.
8 лютага 1992 касмічны апарат «Уліс» прайшоў на вышыні шасці радыусаў над Юпітэрам, за кошт [[Гравітацыя|гравітацыйнага]] поля якога зрабіў пертурбацыйны манеўр для выхаду з плоскасці экліптыкі (плоскасць, у якой абарачаюцца вакол Сонца планеты), і накіраваўся спачатку да абласцей міжпланетнай плазмы з боку паўднёвага полюса Сонца (вымярэнні ў гэтых абласцях працягваліся з мая па верасень 1994 года), а затым да абласцей з боку паўночнага полюса (тут вымярэнні праводзіліся з мая па верасень 1995 г). Дадзеныя даследаванні праводзіліся ў перыяд сонечнага мінімуму.


Наступнае праходжанне палярных абласцей Сонца прыпала на верасень-снежань 2000 г. (паўднёвы полюс) і 2001 (паўночны полюс). Дадзенае праходжанне ўжо прыйшлося на перыяд сонечнага максімуму.
Наступнае праходжанне палярных абласцей Сонца прыпала на верасень-снежань 2000 г. (паўднёвы полюс) і 2001 (паўночны полюс). Дадзенае праходжанне ўжо прыйшлося на перыяд сонечнага максімуму.


У сувязі з тым, што місія ў лютым 2004 г. была падоўжаная да сакавіка 2008 (а ў лістападзе 2007 г. - да сакавіка 2009 года), у Уліса з'явілася магчымасць здзейсніць яшчэ адзін віток вакол Сонца. Паўднёвы полюс Уліс ужо даследаваў у лістападзе 2006 г. - красавіку 2007 г., а з студзеня 2008 года пачаў даследаванне паўночнага полюса.
У сувязі з тым, што місія ў лютым 2004 г. была падоўжаная да сакавіка 2008 (а ў лістападзе 2007 г. — да сакавіка 2009 года), у «Уліса» з'явілася магчымасць здзейсніць яшчэ адзін віток вакол Сонца. Паўднёвы полюс Уліс ужо даследаваў у лістападзе 2006 г. — красавіку 2007 г., а з студзеня 2008 года пачаў даследаванне паўночнага полюса.


== Асноўныя даты ==
== Асноўныя даты ==
У ходзе місіі Уліса былі наступныя асноўныя падзеі:
У ходзе місіі «Уліса» былі наступныя асноўныя падзеі:


* 6 кастрычніка 1990, 11:47:16 UT - запуск апарата;
* 6 кастрычніка 1990, 11:47:16 UT — запуск апарата;
* 8 лютага 1992 года - праходжанне гравітацыйнага поля Юпітэра і выкарыстанне яго для дадатковага паскарэння;
* 8 лютага 1992 года — праходжанне гравітацыйнага поля Юпітэра і выкарыстанне яго для дадатковага паскарэння;
* 26 чэрвеня - 5 лістапада 1994 - першае праходжанне паўднёвага полюса Сонца;
* 26 чэрвеня — 5 лістапада 1994 — першае праходжанне паўднёвага полюса Сонца;
* 13 верасня 1994 г. - максімальная шырыня паўднёвага полюса Сонца (-80,2 °);
* 13 верасня 1994 г. — максімальная шырыня паўднёвага полюса Сонца (-80,2 °);
* 13 сакавіка 1995 г. - першае перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 13 сакавіка 1995 г. — першае перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 19 чэрвеня - 29 верасня 1995 - першае праходжанне паўночнага полюса Сонца;
* 19 чэрвеня — 29 верасня 1995 — першае праходжанне паўночнага полюса Сонца;
* 31 ліпеня 1995 г. - максімальная шырыня паўночнага полюса Сонца (80,2 °);
* 31 ліпеня 1995 г. — максімальная шырыня паўночнага полюса Сонца (80,2 °);
* 1 мая 1996 г. - заканчэнне першараднай місіі;
* 1 мая 1996 г. — заканчэнне першараднай місіі;
* 9 мая 1998 г. - другое перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 9 мая 1998 г. — другое перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 8 верасня 2000 г. - 16 студзеня 2001 г. - другое праходжанне паўднёвага полюса Сонца;
* 8 верасня 2000 г. — 16 студзеня 2001 г. — другое праходжанне паўднёвага полюса Сонца;
* 27 лістапада 2000 года - максімальная шырыня паўднёвага полюса Сонца (-80,2 °);
* 27 лістапада 2000 года — максімальная шырыня паўднёвага полюса Сонца (-80,2 °);
* 25 мая 2001 г. - трэцяе перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 25 мая 2001 г. — трэцяе перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 3 верасня 2001 г - 12 снежня 2001 г. - другое праходжанне паўночнага полюса Сонца;
* 3 верасня 2001 г — 12 снежня 2001 г. — другое праходжанне паўночнага полюса Сонца;
* 13 кастрычніка 2001 года - максімальная шырыня паўночнага полюса Сонца (80,2 °);
* 13 кастрычніка 2001 года — максімальная шырыня паўночнага полюса Сонца (80,2 °);
* 4 лютага 2004 - праходжанне паблізу Юпітэра;
* 4 лютага 2004 — праходжанне паблізу Юпітэра;
* 14 ліпеня 2004 года - чацвёртае перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 14 ліпеня 2004 года — чацвёртае перасячэнне плоскасці экліптыкі;
* 1 ліпеня 2008 - афіцыйнае заканчэнне місіі, апарат працаздольны;
* 1 ліпеня 2008 — афіцыйнае заканчэнне місіі, апарат працаздольны;
* 30 чэрвеня 2009 года - адключэнне сілкавання бартавой радыёапаратуры.
* 30 чэрвеня 2009 года — адключэнне сілкавання бартавой радыёапаратуры.

== Літаратура ==
* {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2003|том=16|старонкі=222|старонак=576|isbn=985-11-0263-6 (Т. 16)|тыраж=10 000}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==

Версія ад 21:41, 4 верасня 2014

Уліс
Ulysses
Заказчык Еўропа ЕКА / Злучаныя Штаты Амерыкі НАСА
Задачы вывучэнне Сонцы
Пралёт Юпітэр
Спадарожнік Сонца
Запуск 6 кастрычніка 1990 11:47:16 UTC
Ракета-носьбіт Дыскаверы (STS-41)
Стартавая пляцоўка Злучаныя Штаты Амерыкі мыс Канаверал
NSSDC ID 1990-090B
SCN 20842
Тэхнічныя характарыстыкі
Маса 370 кг (55 кг навуковай апаратуры)
Памеры 3,2x3,3x2,1 м
Магутнасць 285 Вт
Мэтавая апаратура
Хуткасць перадачы 1024 біт/с
Сайт праекта

«Уліс» (англ.: Ulysses) — касмічны апарат сумеснай вытворчасці ЕКА і НАСА, прызначаны для вывучэння Сонца і, у якасці дадатковай місіі, Юпітэра.

Апарат быў запушчаны ў кастрычніку 1990 года з касмічнага карабля «Дыскаверы» (запуск быў запланаваны на 1986, але адкладзены з-за катастрофы «Чэленджара»). У агульнай складанасці апарат прапрацаваў больш за 17 гадоў, што ў чатыры разы перавышае разліковы тэрмін эксплуатацыі. Місія апарата афіцыйна завершана з 1 ліпеня 2008 года, па прычыне недастатковай выпрацоўкі энергіі, неабходнай для падтрымання арыентацыі апарата на Зямлю.

«Уліс» з'яўляецца першым апаратам, які вывучаў Сонца не толькі з плоскасці экліптыкі (экватарыяльнай), але і з боку палюсоў. Гэта дазваляе пабудаваць больш дакладную мадэль усёй прастора вакол сонца.

Характарыстыкі

Маса «Уліса» — каля 370 кг у момант старту, у тым ліку 55 кг навуковай апаратуры. Памеры асноўнага корпуса складаюць 3,2 x3, 3x2,1 метраў, магутнасць тэрмаэлектрычнай ўстаноўкі (якая працавала на плутоніі-238) — да 285 Вт з паступовым зніжэннем, хуткасць працы перадатчыка — да 1024 біт/с.

Навуковае абсталяванне апарата забяспечвае вымярэнне характарыстык касмічнай пылу, касмічных прамянёў, сонечнага ветру, правядзенне плазменных эксперыментаў і магнітаметрычных вымярэнняў.

Траекторыя 

Траекторыя палёту апарата была спраектаваны такім чынам, каб «Уліс» праляцеў міма Юпітэра. Гэта выклікана тым, што непасрэднае вывядзенне апарата на калясонечную палярную арбіту запатрабавала б занадта вялікіх выдаткаў паліва. Таму быў выкарыстаны гравітацыйны манеўр ў полі прыцягнення планеты, што дазволіла адначасна атрымаць шэраг каштоўных звестак аб Юпітэры.

8 лютага 1992 касмічны апарат «Уліс» прайшоў на вышыні шасці радыусаў над Юпітэрам, за кошт гравітацыйнага поля якога зрабіў пертурбацыйны манеўр для выхаду з плоскасці экліптыкі (плоскасць, у якой абарачаюцца вакол Сонца планеты), і накіраваўся спачатку да абласцей міжпланетнай плазмы з боку паўднёвага полюса Сонца (вымярэнні ў гэтых абласцях працягваліся з мая па верасень 1994 года), а затым да абласцей з боку паўночнага полюса (тут вымярэнні праводзіліся з мая па верасень 1995 г). Дадзеныя даследаванні праводзіліся ў перыяд сонечнага мінімуму.

Наступнае праходжанне палярных абласцей Сонца прыпала на верасень-снежань 2000 г. (паўднёвы полюс) і 2001 (паўночны полюс). Дадзенае праходжанне ўжо прыйшлося на перыяд сонечнага максімуму.

У сувязі з тым, што місія ў лютым 2004 г. была падоўжаная да сакавіка 2008 (а ў лістападзе 2007 г. — да сакавіка 2009 года), у «Уліса» з'явілася магчымасць здзейсніць яшчэ адзін віток вакол Сонца. Паўднёвы полюс Уліс ужо даследаваў у лістападзе 2006 г. — красавіку 2007 г., а з студзеня 2008 года пачаў даследаванне паўночнага полюса.

Асноўныя даты

У ходзе місіі «Уліса» былі наступныя асноўныя падзеі:

  • 6 кастрычніка 1990, 11:47:16 UT — запуск апарата;
  • 8 лютага 1992 года — праходжанне гравітацыйнага поля Юпітэра і выкарыстанне яго для дадатковага паскарэння;
  • 26 чэрвеня — 5 лістапада 1994 — першае праходжанне паўднёвага полюса Сонца;
  • 13 верасня 1994 г. — максімальная шырыня паўднёвага полюса Сонца (-80,2 °);
  • 13 сакавіка 1995 г. — першае перасячэнне плоскасці экліптыкі;
  • 19 чэрвеня — 29 верасня 1995 — першае праходжанне паўночнага полюса Сонца;
  • 31 ліпеня 1995 г. — максімальная шырыня паўночнага полюса Сонца (80,2 °);
  • 1 мая 1996 г. — заканчэнне першараднай місіі;
  • 9 мая 1998 г. — другое перасячэнне плоскасці экліптыкі;
  • 8 верасня 2000 г. — 16 студзеня 2001 г. — другое праходжанне паўднёвага полюса Сонца;
  • 27 лістапада 2000 года — максімальная шырыня паўднёвага полюса Сонца (-80,2 °);
  • 25 мая 2001 г. — трэцяе перасячэнне плоскасці экліптыкі;
  • 3 верасня 2001 г — 12 снежня 2001 г. — другое праходжанне паўночнага полюса Сонца;
  • 13 кастрычніка 2001 года — максімальная шырыня паўночнага полюса Сонца (80,2 °);
  • 4 лютага 2004 — праходжанне паблізу Юпітэра;
  • 14 ліпеня 2004 года — чацвёртае перасячэнне плоскасці экліптыкі;
  • 1 ліпеня 2008 — афіцыйнае заканчэнне місіі, апарат працаздольны;
  • 30 чэрвеня 2009 года — адключэнне сілкавання бартавой радыёапаратуры.

Літаратура

  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 16. — С. 222. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0263-6 (Т. 16).

Спасылкі