Беларуска-літоўскі летапіс (1446): Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
др афармленне
Радок 1: Радок 1:
[[File:Белорусско-литовская летопись 1446.jpg|thumb|''Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года'']]
[[Выява:Беларуска-літоўскі летапіс 1446 году.png|thumb|''Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года'']]
'''Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года''' — першы агульнадзяржаўны летапісны звод [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]], прысвечаны гісторыі ўсходніх славян і Літвы. Належыць да [[беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісаў]], апісвае гістарычныя падзеі з 9 ст. да [[1446]] (адсюль назва).
'''Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года''' — першы агульнадзяржаўны летапісны звод [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]], прысвечаны гісторыі ўсходніх славян і Літвы. Належыць да [[беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісаў]], апісвае гістарычныя падзеі з 9 ст. да [[1446]] (адсюль назва).


Тэкст зводу складаўся паступова. У аснове зводу ляжыць [[летапіс]], складзены на стыку 1320-х—1330-х гг. у [[Смаленск]]у, магчыма, пры двары мітрапаліта [[Герасім, мітрапаліт|Герасім]]а. Звесткі запазычаны са [[старажытнарускія летапісы|старажытнарускіх летапісаў]] і твораў, напісаных у Кіеве, Смаленску, Маскве, Вільні. Неад'емнай часткай звода з'яўляюцца «''[[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх]]''» і «''[[Пахвала Вітаўту]]''». Першапачатковая рэдакцыя не збераглася. У 1490-я г. ўзнікла яго 2-я рэдакцыя ([[Нікіфараўскі летапіс]], [[Супрасльскі летапіс]], Акадэмічны летапіс), каля 1500 — 3-я, скарочаная рэдакцыя ([[Слуцкі летапіс]]).
Тэкст зводу складаўся паступова. У аснове зводу ляжыць [[летапіс]], складзены на стыку 1320-х—1330-х гг. у [[Смаленск]]у, магчыма, пры двары мітрапаліта [[Герасім, мітрапаліт|Герасім]]а. Звесткі запазычаны са [[старажытнарускія летапісы|старажытнарускіх летапісаў]] і твораў, напісаных у Кіеве, Смаленску, Маскве, Вільні. Неад'емнай часткай звода з'яўляюцца «''[[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх]]''» і «''[[Пахвала Вітаўту]]''». Першапачатковая рэдакцыя не збераглася. У 1490-я г. ўзнікла яго 2-я рэдакцыя ([[Нікіфараўскі летапіс]], [[Супрасльскі летапіс]], Акадэмічны летапіс), каля 1500 — 3-я, скарочаная рэдакцыя ([[Слуцкі летапіс]]).


Тагачасная рэчаіснасць прадвызначыла наяўнасць у зводзе сюжэтаў татарскага нашэсця, дзейнасці вялікіх князёў маскоўскіх і гістарычных падзеяў у ВКЛ (пададзеныя ў цеснай сувязі з гісторыяй Маскоўскай Русі і ў пераемнасці з гісторыяй Кіеўскай Русі). Выведзена ідэя абароны сваёй краіны ад іншаземцаў, асабліва ў запісах аб [[бітва на Вожы, 1378|бітве на Вожы]] ([[1378]]), [[Кулікоўская бітва, 1380|Кулікоўскую бітву]] ([[1380]]), прыняцці [[Смаленск]]ам князя [[Юрый Святаслававіч|Юрыя Святаславіча]] ([[1401]]). Палітычная гісторыя ВКЛ паданая ў аб'ёме «[[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх|Летапісца...]]».
Тагачасная рэчаіснасць прадвызначыла наяўнасць у зводзе сюжэтаў татарскага нашэсця, дзейнасці вялікіх князёў маскоўскіх і гістарычных падзей у ВКЛ (пададзеныя ў цеснай сувязі з гісторыяй Маскоўскай Русі і ў пераемнасці з гісторыяй Кіеўскай Русі). Выведзена ідэя абароны сваёй краіны ад іншаземцаў, асабліва ў запісах аб [[бітва на Вожы, 1378|бітве на Вожы]] ([[1378]]), [[Кулікоўская бітва, 1380|Кулікоўскую бітву]] ([[1380]]), прыняцці [[Смаленск]]ам князя [[Юрый Святаслававіч|Юрыя Святаславіча]] ([[1401]]). Палітычная гісторыя ВКЛ паданая ў аб'ёме «[[Летапісец вялікіх князёў літоўскіх|Летапісца...]]».


У зводзе абгрунтоўваецца заканамернасць палітычнага аб'яднання літоўскіх, беларускіх і ўкраінскіх земляў у складзе ВКЛ і цэнтралізатарская палітыка літоўскіх князёў, выяўляецца імкненне перадавых колаў тагачаснага грамадства асэнсаваць гістарычную ролю ВКЛ ва Усходняй Еўропе. Адчуваецца ўплыў канцэпцыі [[правідэнцыялізм]]у — для пераказу выбраныя толькі тыя факты і падзеі, якія паказвалі дзейнасць князёў, ваенаначальнікаў, найвышэйшага духавенства. Але агульны характар зводу, у параўнанні са старажытнарускім летапісаннем, больш свецкі.
У зводзе абгрунтоўваецца заканамернасць палітычнага аб'яднання літоўскіх, беларускіх і ўкраінскіх зямель у складзе ВКЛ і цэнтралізатарская палітыка літоўскіх князёў, выяўляецца імкненне перадавых колаў тагачаснага грамадства асэнсаваць гістарычную ролю ВКЛ ва Усходняй Еўропе. Адчуваецца ўплыў канцэпцыі [[правідэнцыялізм]]у — для пераказу выбраныя толькі тыя факты і падзеі, якія паказвалі дзейнасць князёў, ваенаначальнікаў, найвышэйшага духавенства. Але агульны характар зводу, у параўнанні са старажытнарускім летапісаннем, больш свецкі.


Звесткі са старажытнарускіх крыніц былі выбраны ''тэндэнцыйна''<ref>Адзначана беларускім даследчыкам [[Ю. А. Заяц|Ю. А. Зайцам]]. Белазаровіч, С.51.</ref>, што звязана з [[грамадзянская вайна ў ВКЛ, 1430-1437|грамадзянскай вайной 1430-х гг.]] і расколам ВКЛ, калі было небяспечна ўзгадваць аб дзяржаўнай самастойнасці [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]] ў 10—13 ст. Таксама не былі ўключаны звесткі аб рассяленні ўсходніх славян, аб паходзе Аскольда і Дзіра на Царград, аб паходах кіеўскіх князёў на яцвягаў, радзімічаў, балгараў, харватаў, палякаў. Аўтар не праявіў цікавасці да асуджэння княжацкіх міжусобіцаў<ref>Што характэрна, напрыклад, для «[[Аповесць мінулых гадоў|Аповесці мінулых гадоў]]». Белазаровіч, С.51.</ref>
Звесткі са старажытнарускіх крыніц былі выбраны ''тэндэнцыйна''<ref>Адзначана беларускім даследчыкам [[Ю. А. Заяц|Ю. А. Зайцам]]. Белазаровіч, С.51.</ref>, што звязана з [[грамадзянская вайна ў ВКЛ, 1430-1437|грамадзянскай вайной 1430-х гг.]] і расколам ВКЛ, калі было небяспечна ўзгадваць аб дзяржаўнай самастойнасці [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]] ў 10—13 ст. Таксама не былі ўключаны звесткі аб рассяленні ўсходніх славян, аб паходзе Аскольда і Дзіра на Царград, аб паходах кіеўскіх князёў на яцвягаў, радзімічаў, балгараў, харватаў, палякаў. Аўтар не праявіў цікавасці да асуджэння княжацкіх міжусобіц<ref>Што характэрна, напрыклад, для «[[Аповесць мінулых гадоў|Аповесці мінулых гадоў]]». Белазаровіч, С.51.</ref>.


Летапіс паслужыў асновай для [[Хроніка Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага|«Хронікі Вялікага Княстеа Літоўскага і Жамойцкага»]], [[Хроніка Быхаўца|«Хронікі Быхаўца»]].
Летапіс паслужыў асновай для [[Хроніка Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага|«Хронікі Вялікага Княстеа Літоўскага і Жамойцкага»]], [[Хроніка Быхаўца|«Хронікі Быхаўца»]].
Радок 17: Радок 17:


== Літаратура ==
== Літаратура ==
*Чамярыцкі В.А. Беларускія летапісы як помнік літаратуры. - Мн., 1969.
* Чамярыцкі В.А. Беларускія летапісы як помнік літаратуры. - Мн., 1969.
*{{крыніцы/Белазаровіч Гістарыяграфія}} С.50,51.}}
* {{крыніцы/Белазаровіч Гістарыяграфія}} С.50,51.


{{DEFAULTSORT:Беларуска-літоўскі 1446}}
{{DEFAULTSORT:Беларуска-літоўскі 1446}}

Версія ад 22:59, 15 верасня 2014

Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года

Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года — першы агульнадзяржаўны летапісны звод Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ), прысвечаны гісторыі ўсходніх славян і Літвы. Належыць да беларуска-літоўскіх летапісаў, апісвае гістарычныя падзеі з 9 ст. да 1446 (адсюль назва).

Тэкст зводу складаўся паступова. У аснове зводу ляжыць летапіс, складзены на стыку 1320-х—1330-х гг. у Смаленску, магчыма, пры двары мітрапаліта Герасіма. Звесткі запазычаны са старажытнарускіх летапісаў і твораў, напісаных у Кіеве, Смаленску, Маскве, Вільні. Неад'емнай часткай звода з'яўляюцца «Летапісец вялікіх князёў літоўскіх» і «Пахвала Вітаўту». Першапачатковая рэдакцыя не збераглася. У 1490-я г. ўзнікла яго 2-я рэдакцыя (Нікіфараўскі летапіс, Супрасльскі летапіс, Акадэмічны летапіс), каля 1500 — 3-я, скарочаная рэдакцыя (Слуцкі летапіс).

Тагачасная рэчаіснасць прадвызначыла наяўнасць у зводзе сюжэтаў татарскага нашэсця, дзейнасці вялікіх князёў маскоўскіх і гістарычных падзей у ВКЛ (пададзеныя ў цеснай сувязі з гісторыяй Маскоўскай Русі і ў пераемнасці з гісторыяй Кіеўскай Русі). Выведзена ідэя абароны сваёй краіны ад іншаземцаў, асабліва ў запісах аб бітве на Вожы (1378), Кулікоўскую бітву (1380), прыняцці Смаленскам князя Юрыя Святаславіча (1401). Палітычная гісторыя ВКЛ паданая ў аб'ёме «Летапісца...».

У зводзе абгрунтоўваецца заканамернасць палітычнага аб'яднання літоўскіх, беларускіх і ўкраінскіх зямель у складзе ВКЛ і цэнтралізатарская палітыка літоўскіх князёў, выяўляецца імкненне перадавых колаў тагачаснага грамадства асэнсаваць гістарычную ролю ВКЛ ва Усходняй Еўропе. Адчуваецца ўплыў канцэпцыі правідэнцыялізму — для пераказу выбраныя толькі тыя факты і падзеі, якія паказвалі дзейнасць князёў, ваенаначальнікаў, найвышэйшага духавенства. Але агульны характар зводу, у параўнанні са старажытнарускім летапісаннем, больш свецкі.

Звесткі са старажытнарускіх крыніц былі выбраны тэндэнцыйна[1], што звязана з грамадзянскай вайной 1430-х гг. і расколам ВКЛ, калі было небяспечна ўзгадваць аб дзяржаўнай самастойнасці Полацкай зямлі ў 10—13 ст. Таксама не былі ўключаны звесткі аб рассяленні ўсходніх славян, аб паходзе Аскольда і Дзіра на Царград, аб паходах кіеўскіх князёў на яцвягаў, радзімічаў, балгараў, харватаў, палякаў. Аўтар не праявіў цікавасці да асуджэння княжацкіх міжусобіц[2].

Летапіс паслужыў асновай для «Хронікі Вялікага Княстеа Літоўскага і Жамойцкага», «Хронікі Быхаўца».

Адкрыты і ўпершыню апублікаваны І. Даніловічам. Змешчаны ў Поўным зборы рускіх летапісаў (т. 17, 1907, т. 35, 1980).

Зноскі

  1. ↑ Адзначана беларускім даследчыкам Ю. А. Зайцам. Белазаровіч, С.51.
  2. ↑ Што характэрна, напрыклад, для «Аповесці мінулых гадоў». Белазаровіч, С.51.

Літаратура

  • Чамярыцкі В.А. Беларускія летапісы як помнік літаратуры. - Мн., 1969.
  • Белазаровіч В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік; Установа Адукацыі «Гродзенскі Дзярж. Ун-т імя Я. Купалы». — Гродна : ГрДУ, 2006. — 345 с. — ISBN 985-417-858-7. С.50,51.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Беларуска-літоўскі_летапіс_(1446)&oldid=1835313"