Паўночныя крыжовыя паходы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др The file Image:Coat_of_Arms_of_Sweden_Lesser.svg has been replaced by Image:Coat_of_arms_of_Sweden_(Lesser).svg by administrator commons:User:Marcus Cyron: ''File renamed: [[commons:COM:FR#reasons|File renaming criteri...
B****n (размовы | уклад)
Няма тлумачэння праўкі
Радок 9: Радок 9:
|змены =
|змены =
|вынік = разгром і гвалтоўная хрысціянізацыя [[прусы|прусаў]] і [[палабскія славяне|палабскіх славян]], захоп крыжакамі [[Прыбалтыка|прыбалтыйскіх]] земляў да межаў [[Русь|Русі]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Вялікае Княства Літоўскае|Літвы]]. Правал спроб далейшых захопаў.
|вынік = разгром і гвалтоўная хрысціянізацыя [[прусы|прусаў]] і [[палабскія славяне|палабскіх славян]], захоп крыжакамі [[Прыбалтыка|прыбалтыйскіх]] земляў да межаў [[Русь|Русі]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Вялікае Княства Літоўскае|Літвы]]. Правал спроб далейшых захопаў.
|праціўнік1 = [[Выява:Insignia Germany Order Teutonic.svg|20px]] [[Тэўтонскі ордэн]], <br />[[Выява:LivonianShield.svg|20px]] [[Лівонскі ордэн]], <br />[[Выява:Zakon Kawalerów Mieczowych COA.svg|20px]] [[Ордэн мечнікаў]], <br />[[Выява:Dobrzynski braty.svg|20px]] [[Добрынскі ордэн]], <br /> [[Выява:Coat_of_arms_of_Sweden_(Lesser).svg|20px]] [[Каралеўства Швецыя]], <br />[[Выява:National Coat of arms of Denmark.svg|20px]] [[Каралеўства Данія]]
|праціўнік1 = [[Выява:Insignia Germany Order Teutonic.svg|20px]] [[Тэўтонскі ордэн]], <br />[[Выява:LivonianShield.svg|20px]] [[Лівонскі ордэн]], <br />[[Выява:Zakon Kawalerów Mieczowych COA.svg|20px]] [[Ордэн мечнікаў]], <br />[[Выява:Dobrzynski braty.svg|20px]] [[Добрынскі ордэн]], <br /> [[Выява:Lilla riksvapnet - Riksarkivet Sverige.png|20px]] [[Каралеўства Швецыя]], <br />[[Выява:National Coat of arms of Denmark.svg|20px]] [[Каралеўства Данія]]
|праціўнік2 = народы [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]], <br /> [[абадрыты]], <br /> [[Файл:Herb Lytwa (Alex K).svg|20px]] [[Вялікае Княства Літоўскае]], <br /> [[прусы]], <br />[[Файл:Nowogród.svg|20px]] [[Наўгародская феадальная рэспубліка|Наўгародская рэспубліка]], <br />[[Выява:POL Przemysł II 1295 COA.svg|20px]] [[Каралеўства Польскае, 1025—1385|Каралеўства Польскае]], <br />[[Выява:Alex K Halych-Volhynia.svg|20px]] [[Галіцка-Валынскае княства]], <br />[[Полацкае княства]], <br />[[Выява:Coat of Arms of Pskov.png|20px]] [[Пскоўская рэспубліка]]
|праціўнік2 = народы [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]], <br /> [[абадрыты]], <br /> [[Файл:Herb Lytwa (Alex K).svg|20px]] [[Вялікае Княства Літоўскае]], <br /> [[прусы]], <br />[[Файл:Nowogród.svg|20px]] [[Наўгародская феадальная рэспубліка|Наўгародская рэспубліка]], <br />[[Выява:POL Przemysł II 1295 COA.svg|20px]] [[Каралеўства Польскае, 1025—1385|Каралеўства Польскае]], <br />[[Выява:Alex K Halych-Volhynia.svg|20px]] [[Галіцка-Валынскае княства]], <br />[[Полацкае княства]], <br />[[Выява:Coat of Arms of Pskov.png|20px]] [[Пскоўская рэспубліка]]
|камандзір1 =
|камандзір1 =

Версія ад 01:35, 1 кастрычніка 2014

Паўночныя крыжовыя паходы
Асноўны канфлікт: Крыжовыя паходы
Дата 11981411
Месца Прыбалтыка, паўночны захад Русі
Вынік разгром і гвалтоўная хрысціянізацыя прусаў і палабскіх славян, захоп крыжакамі прыбалтыйскіх земляў да межаў Русі, Польшчы і Літвы. Правал спроб далейшых захопаў.
Праціўнікі
Тэўтонскі ордэн,
Лівонскі ордэн,
Ордэн мечнікаў,
Добрынскі ордэн,
Каралеўства Швецыя,
Каралеўства Данія
народы Прыбалтыкі,
абадрыты,
Вялікае Княства Літоўскае,
прусы,
Наўгародская рэспубліка,
Каралеўства Польскае,
Галіцка-Валынскае княства,
Полацкае княства,
Пскоўская рэспубліка

Паўночныя крыжовыя паходы (Балтыйскія крыжовыя паходы) — войны (11981411) нямецкіх, дацкіх і швецкіх рыцараў супраць фінскіх плямёнаў (фінаў, ліваў, эстаў), славян (бодрычаў, памаран, люцічаў), балтыйскіх народаў (прусаў, літоўцаў, куршаў, земгалаў і жамойтаў) з мэтай распаўсюджванню каталіцтва і выкаранення паганства, а часам і саміх паганаў. Часам да Паўночных крыжовых паходаў адносяць ваенныя кампаніі швецкіх і нямецкіх рыцараў супраць праваслаўных рускіх княстваў. Паўночны крыжовы паход афіцыйна пачаўся ў 1193 годзе, калі Папа Рымскі Цэлестын III заклікаў да хрысціянізацыі паганаў Паўночнай Еўропы, хоць яшчэ да гэтага скандынаўскія каралеўствы і Свяшчэнная Рымская імперыя ўжо вялі ваенныя дзеянні супраць паўночных народаў Усходняй Еўропы.

Захопленыя землі ў славянскім Памор'і, Прусіі, Паўднёва-Заходняй Фінляндыі, Заходняй Карэліі актыўна каланізаваліся, на іх утвараліся новыя дзяржаўныя структуры, як, напрыклад, нямецкія герцагства Мекленбургскае, маркграфства Брандэнбургскае, валодання Тэўтонскага і Лівонскага духоўна-рыцарскіх ордэнаў, актыўна якія ўдзельнічалі ў заваёвах. Карэннае насельніцтва падвяргалася гвалтоўнай хрысціянізацыі і нярэдка прамому знішчэнню. На заваяваных крыжакамі тэрыторыях, часам на месцы ранейшых паселішчаў, узнікалі новыя гарады і ўмацаванні: Рыга, Берлін, заснаваныя немцамі, Рэвель — датчанамі, Выбарг — шведамі і інш. Некаторыя з іх, як, напрыклад, Рыга, былі важнымі фарпостамі каталіцкай царквы, рэзідэнцыямі архібіскупаў.

Ня ўсіх сваіх мэтаў крыжакі дасягнулі: Вялікае Княства Літоўскае і Жамойць змаглі абараніць сваю незалежнасць.

Далёка не ўсе ваенныя падзеі Паўночных крыжовых паходаў лічыліся крыжовымі паходамі ў Сярэднявеччы, некаторыя з іх былі названы крыжовымі паходамі толькі ў XIX стагоддзі нацыянальнымі гісторыкамі на хвалі нацыянал-рамантызму.

Вендскі крыжовы паход

Ваенная кампанія супраць палабскіх славян (якіх немцы звалі вендамі), якія засялялі паўночныя і ўсходнія часткі сучаснай Германіі, пачалася ў 1147 годзе, і працягвалася, фактычна, да XVI стагоддзя.

Лівонскі крыжовы паход

У XII стагоддзі землі сучасных Эстоніі, Латвіі і Літвы былі паганскім клінам паміж тэрыторыямі, на якіх панавала хрысціянства. У 1192 годзе Папа Цэлестын III абвясціў крыжовы паход супраць балтыйскіх паганаў. У выніку на ўсходніх берагах Балтыйскага мора з'явіліся дзяржавы рыцарскіх ордэнаў.

Лівы, якія засялялі Прыбалтыку, плацілі даніну Полацкаму княству, эсты — наўгародцам, і з'яўленне крыжакоў на гэтых землях пагражала ўплыву рускіх князёў. У 1203 годзе пачаліся ваенныя сутыкненні паміж Нямецкім Ордэнам і Полацкам, у 1217 — паміж Ордэнам і Ноўгарадам. Рускім войскам не атрымоўвалася браць нямецкія крэпасці, а крыжакі паступова авалодалі рускімі Кукейнос, Герсікам, Вільядзі і Юр'евым. У 1232 Папа Рымскі Рыгор IX заклікаў крыжакоў да наступу на наўгародскія землі ў мэтах перашкаджэння каланізацыі наўгародцамі Фінляндыі. У адказ на нямецкія набегі Яраслаў Усеваладавіч Наўгародскі ўварваўся ў землі ордэна і разбіў яго ў бітве на Амоўжы (1234).

Прускі крыжовы паход

Набыцці Тэўтонскага ордэна ў Прусіі, у 1237 годзе пры яго аб'яднанні з Лівонскім ордэнам у Курляндыі і Лівоніі, і ў 1260 (зацененым пазначаны раёны якія змагаюцца за тэрыторыі ў Прусіі і Жамойці)

У 1217 годзе Папам Рымскім Ганорыем III быў абвешчаны крыжовы паход супраць прускіх паганцаў, на землі якіх прэтэндаваў Конрад I Мазавецкі. У 1225 годзе князь папытаў дапамогі ў тэўтонскіх рыцараў, пабяцаўшы ім валоданне гарадамі Кульм і Добрынь, а таксама захаванне за імі захопленых тэрыторый. У выніку на паўднёвым узбярэжжы Балтыйскага мора зацвердзіўся Тэўтонскі ордэн.

Крыжовы паход на Літву (другі балтыйскі паход)

19 лютага 1236 годзе Папа абвясціў другі крыжовы паход супраць Літвы. У Лівонію прыбыло магутнае падмацаванне — 2000 саксонскіх рыцараў і 200 дружыннікаў з Пскова. Паход скончыўся разгромам пры Сауле.

Лівонскі паход на Русь

Пасля аб'яднання мечнікаў з Тэўтонскім ордэнам (1237) і паслаблення Уладзіміра-Суздальскага княства падчас мангольскага нашэсця (12381239) быў прадпрыняты паход Андрэаса фон Вельвена, Дзітрыха фон Грунынгена, Германа фон Буксгеўдэна і іншых военачальнікаў ордэна на Ноўгарад і Пскоў. Рыцары захапілі Ізборск і Пскоў і пацярпелі паражэнне ў 1242 годзе на лёдзе Чудскага возера ад князя Аляксандра Яраславіча.

Вялікая вайна

Дзяржава Тэўтонскага ордэна і яе межы з Вялікім Княствам Літоўскім 12601455

6 жніўня 1409 года вялікі магістр ордэна Ульрых фон Юнгінгэн абвясціў вайну Польскаму Каралеўству і Вялікаму Княству Літоўскаму. Да пачатку 1410 года ордэнскія войскі налічвалі 51 харугву, польская армія налічвала 42 польскіх харугвы, 7 рускіх і 2 харугвы наймітаў, літоўская — 40 харугваў. 15 ліпеня 1410 года адбылася вырашальная бітва Вялікай вайны — Грунвальдская бітва, якая рашыла зыход вайны на карысць саюзнікаўў. У лютым 1411 года ў горадзе Торунь Польшча і Вялікае Княства Літоўскае склалі з Тэўтонскім ордэнам мірны дагавор, паводле якой ордэн вяртаў усе занятыя раней у Польшчы і Літвы тэрыторыі і выплачваў кантрыбуцыю.

Гл. таксама

Спасылкі

Шаблон:Euro-hist-stub

Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA