Станіслаў Жалкеўскі

Станіслаў Жалкеўскі
Stanisław Żółkiewski
Герб «Любіч»
Канцлер вялікі каронны 1618 — 1620
Папярэднік	Фелікс Крыскі
Пераемнік	Анджэй Ліпскі
Гетман вялікі каронны 1618 — 1620
Папярэднік	Ян Замойскі
Пераемнік	Станіслаў Канецпольскі
Нараджэнне	1547(1547) Турынка каля Львова
Смерць	7 кастрычніка 1620(1620-10-07) Цацора, Малдаўскае княства
Месца пахавання	Касцёл Святога Лаўрэнція[d]
Род	Жалкеўскія
Бацька	Станіслаў Жалкеўскі
Маці	Соф'я Ліпская
Жонка	Рэгіна Гербут
Дзеці	Ян, Катажына, Соф'я
Дзейнасць	дыпламат, пісьменнік, палкаводзец, палітык, дзяржаўны служачы
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	ваенная служба[d], палітыка, дзяржаўная служба і мемуарная літаратура[d]
Бітвы	бітва пад Любішавам[d] Livonian campaign of Stephen Báthory[d] Аблога Завалочча[d] Battle of Byczyna[d] Battle of Cecora[d] Battle of Bucov[d] Вайна Рэчы Паспалітай са Швецыяй Battle of Reval[d] Siege of Weissenstein[d] Battle of Guzów[d] Дымітрыяда[d] Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў Смаленская абарона, 1609-1611 бітва пад Клушынам[d] Battle of Orynin[d] бітва пад Цацорай[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Станіслаў Жалкеўскі (Жулкеўскі; польск.: Stanisław Żółkiewski, укр.: Станіслав Жолкевський; 1547 ці 1550 , Турынка каля Львова — 7 кастрычніка 1620, Цацора, Малдаўскае княства) — польскі палкаводзец пачатку XVII стагоддзя, польны і вялікі гетман і канцлер вялікі каронны. Заваёўнік Масквы, які перамог царскае войска пры Клушыне. Заснавальнік горада Жоўква і Крэхаўскага манастыра.

Біяграфія

Сын кашталяна галіцкага і ваяводы рускага Станіслава Жалкеўскага (памёр у 1588) і Соф'і Ліпскай. Вызначыўшыся ўжо падчас войнаў Стэфана Баторыя, ён, дзякуючы апецы Яна Замойскага, узняўся на канец да ўрада кароннага гетмана Рэчы Паспалітай. Падавіў казацкае паўстанне, якое ўспыхнула на Украіне, пад правадырствам Севярына Налівайкі і Рыгора Лабады; удзельнічаў у вайне са шведамі ў Інфлянтах.

Падчас рокашу Зебжыдоўскага, Жалкеўскі, хоць і нялюбы каралём і сам не прыхільны да яго, стаў на яго бок і ў 1607 годзе ў бітве пад Гузавам ушчэнт разбіў ракашан.

Тым не менш, кароль ставіўся да яго падазрона і варожа; толькі вайна з Рускай дзяржавай прымусіла Жыгімонта зноў звярнуцца да Жалкеўскага. Жалкеўскі быў супраць гэтай вайны, лічачы, што яна не адпавядае інтарэсам Рэчы Паспалітай, але прыняў у ёй удзел, пасля таго як яго міралюбныя даклады каралю не мелі поспеху. Разбіўшы ў 1610 годзе пры Клушыне войскі Дзмітрыя Шуйскага, ён падступіўся да Масквы, дзе тым часам цар Васіль Шуйскі быў зрынуты са стальца і было праведзена абранне каралевіча Уладзіслава, і ў выніку Жалкеўскі быў ўпушчаны ў Маскву з каронным войскам.

Атрымаўшы вестку, што Жыгімонт хоча сам быць рускім царом, Жалкеўскі зразумеў, што ў палякаў не надта вялікія шанцы ў Маскве, і з'ехаў з рускай сталіцы, здаўшы начальства над войскам Аляксандру Гасеўскаму; пры ад'ездзе ён захапіў з сабой Васіля Шуйскага і яго братоў.

За паход на Маскву Жалкеўскі атрымаў у 1618 у сан вялікага гетмана кароннага і вялікага канцлера кароннага. Апошнія гады свайго жыцця ён правёў у абароне паўднёвых межаў Рэчы Паспалітай ад татарскіх і турэцкіх нападаў і загінуў у 1620 годзе ў няўдалай для кароннага войска бітвы з туркамі пад Цацорой.

Займаныя пасады

• каралеўскі сакратар (з 1573),
• кашталян львоўскі (з 1593),
• польны гетман каронны (1588—1618),
• вялікі гетман каронны (1618—1620),
• ваявода кіеўскі (1608—1618),
• канцлер вялікі каронны (1618—1620),
• староста грубешаўскі і калушскі.

Літаратура

• Жалкеўскі Станіслаў // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя.

Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).