Смог: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Paganetz (размовы | уклад)
Няма тлумачэння праўкі
Paganetz (размовы | уклад)
Няма тлумачэння праўкі
Радок 4: Радок 4:
* густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр. [[Лондан]])
* густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр. [[Лондан]])


* заслона з'едлівых [[Газ|газаў]] і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры дзеянні [[Ультрафіялет|ультрафіялетавай]] радыяцыі [[Сонца]] ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах [[Аўтамабіль|аўтамашын]] і хімічных прадпрыемстваў (напр. [[Лос-Анджэлес]]).
* заслона з'едлівых [[Газ|газаў]] і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры уздзеянні [[Ультрафіялет|ультрафіялетавай]] радыяцыі [[Сонца]] ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах [[Аўтамабіль|аўтамашын]] і хімічных прадпрыемстваў (напр. [[Лос-Анджэлес]]).


Смог звычайна назіраецца пры слабай [[Турбулентнасць|турбулентнасці]] паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры [[Інверсія, метэаралогія|інверсіях]] тэмпературы, пры слабым [[Вецер|ветры]] ці [[Штыль, надвор'е|штылі]].
Смог звычайна назіраецца пры слабай [[Турбулентнасць|турбулентнасці]] паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры [[Інверсія, метэаралогія|інверсіях]] тэмпературы, пры слабым [[Вецер|ветры]] ці [[Штыль, надвор'е|штылі]].

Версія ад 10:18, 31 кастрычніка 2014

Смог у Нью-Ёрку, від з вяршыні Сусветнага гандлёвага цэнтру, 1988 г.

Смог (спалучэнне англ. "smoke", "дым" і "fog", "туман") - аэразоль, які складаецца з дыму, пылу і туману. Накрывае вялікія плошчы ў буйных населеных пунктах ў выніку сістэматычнага забруджвання гарадской паветры. Назіраюцца два тыпы:

  • густы туман з дамешкам дыму альбо газавых адкідаў прамысловасці (напр. Лондан)
  • заслона з'едлівых газаў і аэразоляў падвышанай канцэнтрацыі (без туману), якая ўзнікае пры уздзеянні ультрафіялетавай радыяцыі Сонца ў паветры ў выніку фотахімічных рэакцый, што адбываюцца ў газавых выкідах аўтамашын і хімічных прадпрыемстваў (напр. Лос-Анджэлес).

Смог звычайна назіраецца пры слабай турбулентнасці паветры, і адпаведна, пры ўстойлівым размеркаванні тэмпературы паветры на вышыні, асабіста пры інверсіях тэмпературы, пры слабым ветры ці штылі.

Гісторыя

Упершыню з гэтай з'явай сутыкнуліся жыхары Лондана. Калі яшчэ ў ХІІІ ст. палілі вугаль, то лонданцаў усур'ёз клапаціў пах дыму - лічылася, што ён можа выклікаць захворванні. Упершыню слова "смог" было ўведзена ў 1905 г. Самым моцным з зафіксаваных прыкладаў смогу, які меў сур'ёзныя наступствы, быў смог ў г. Данора (ЗША) ў 1948 г. Напрацягу 36 гадзін было зарэгістрыравана каля 20 смярцей сотні людзей адчувалі сябе вельмі дрэнна. Яшчэ болей трагічным быў "Вялікі смог" у Лондане 1952 г., калі за некалькі дзён памерла каля 4000 чалавек, каля 100 000 захварэла. На сённешні дзень у буйных гарадах Заходняй Еўропы і ЗША смогі зрабіўся часткай мінулага з-за актыўных дзеянняў па ахове навакольнага асяроддзя.

30 кастрычніка 2014 г. значны смог быў упершыню зафіксаваны ў г. Мінску (Беларусь).

Тлумачэнне з'явы

Пры поўным згаранні выкапнёвага паліва (вугля, вуглевадародаў) утвараюцца дастаткова бяскрыўдныя прадукты - дыяксід вугляроду і вада. Аднак ва ўмовах недахопа кіслароду ўтвараецца атрутны манааксід вуглерода. Калі кіслароду яшчэ меньш, сярод прадуктаў згарання з'яўляецца вуглярод (у выглядзе сажы). Пры нізкіх тэмпературах і малой колькасці кіслароду разбурэнне вуглевадародаў можа суправаджацца іх ізамерызацыяй і палікандэнсацыяй, якія прыводзяць да ўтварэння паліцыклічных араматычных вуглевадародаў, у тым ліку бензапірэну, які валодае канцэрагеннымі якасцямі. Забруджванне паветры могуць выклікаць і прымесі, якія ўваходзяць у склад паліва, у першую чаргу злучэнні серы. Яе доля ў некаторых вуглях можа складаць 6%. Пры згаранні такога паліва фарміруецца дыяксід серы. Калі ён раствараецца ў кроплях вады, якія кандэнсіруюцца вакол часцінак дыму, дыяксід серы істотна зніжае яе pH. "Кіслотны туман" небяспечны дзеля здароўя, шкодна ўплывае на расліны і жывёл, разбурае металы і будаўнічыя матэрыялы.

Сажа і дыяксід серы, якія ўтвараюцца непасрэдна пры згаранні паліва, з'яўляюцца першаснымі забруджвальнікамі паветры. В условіях сырасці і туману, што ўласцівыя зімоваму Лондану, яны зрабіліся прычынай распаўсюджвання доўгатэрміновых смогаў, якія прыводзяць да росту лёгкавых захворванняў.

Адной з асноўных крыніц смогаў з'яўляецца распаўсюджанне аўтамыбільнага транспарту, а таксама лясныя і тарфяныя пажары каля буйных гарадоў.

Спасылкі