Дыялекты беларускай мовы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
памылка, што супярэчыць астатняму тэксту
Радок 1: Радок 1:
[[Выява:Dialects of Belarusian language be-tarask.png|thumb|250px|Дыялекты беларускай мовы<ref>Беларуская мова: энцыклапедыя // Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1994. — C. 55.</ref>: {{legend|#70BEC5|Паўночна-ўсходні}} {{legend|#FFAAAA|Паўднёва-заходні}} {{legend|#D29FE6|Сярэднебеларускія гаворкi}}<hr />{{legend|#FFFF99|Палескія (заходнепалескія) гаворкі}}<hr />Лініі: <br /> {{legend|#FF0000|Мяжа беларускіх гаворак (1903, Карскі)}} {{legend|#3333FF|Усходняя мяжа заходняй групы рускіх гаворак (1967, Захарава, Арлова) }} {{legend|#339900|Мяжа беларускіх і ўкраінскіх гаворак (1980, Беўзенка)}}]]
[[Выява:Dialects of Belarusian language be-tarask.png|thumb|250px|Дыялекты беларускай мовы<ref>Беларуская мова: энцыклапедыя // Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1994. — C. 55.</ref>: {{legend|#70BEC5|Паўночна-ўсходні}} {{legend|#FFAAAA|Паўднёва-заходні}} {{legend|#D29FE6|Сярэднебеларускія гаворкi}}<hr />{{legend|#FFFF99|Палескія (заходнепалескія) гаворкі}}<hr />Лініі: <br /> {{legend|#FF0000|Мяжа беларускіх гаворак (1903, Карскі)}} {{legend|#3333FF|Усходняя мяжа заходняй групы рускіх гаворак (1967, Захарава, Арлова) }} {{legend|#339900|Мяжа беларускіх і ўкраінскіх гаворак (1980, Беўзенка)}}]]


Беларуская народна-дыялектных мова падзяляецца вучонымі на два асноўных дыялекты, паўночна-заходні дыялект і паўднёва-заходні дыялект, падзеленых пераходнымі сярэднебеларускімі гаворкамі. Гаворкі беларускай народна-дыялектнай мовы адрозніваюцца адзін ад аднаго лексікай, характарам [[аканне|акання]], наяўнасцю цвёрдага «Р» ва ўсякім становішчы або ў пэўных умовах, або змешваннем цвёрдага «Р» з мяккім, наяўнасцю або адсутнасцю [[дыфтонгі|дыфтонгаў]], [[Дзеканне|дзекання]] і [[Цеканне|цекання]], змешвання «Ч» і «Ц» і г. д., а таксама ўяўляюць змешаныя гаворкі па суседстве з украінскімі, паўночна- і паўднёварускімі.
Беларуская народна-дыялектных мова падзяляецца вучонымі на два асноўных дыялекты, паўночна-усходні дыялект і паўднёва-заходні дыялект, падзеленых пераходнымі сярэднебеларускімі гаворкамі. Гаворкі беларускай народна-дыялектнай мовы адрозніваюцца адзін ад аднаго лексікай, характарам [[аканне|акання]], наяўнасцю цвёрдага «Р» ва ўсякім становішчы або ў пэўных умовах, або змешваннем цвёрдага «Р» з мяккім, наяўнасцю або адсутнасцю [[дыфтонгі|дыфтонгаў]], [[Дзеканне|дзекання]] і [[Цеканне|цекання]], змешвання «Ч» і «Ц» і г. д., а таксама ўяўляюць змешаныя гаворкі па суседстве з украінскімі, паўночна- і паўднёварускімі.


Вялікі ўклад у вывучэнне асаблівасцяў гаворак беларускай мовы ўнёс акадэмік Расійскай Імператарскай Акадэміі навук [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхім Карскі]]. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Інстытутам мовазнаўства [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Акадэміі навук БССР]] сумесна з [[БДУ|Беларускім Дзяржаўным універсітэтам]] і педагагічнымі інстытутамі савецкай рэспублікі было арганізавана падрабязнае і сістэматычнае вывучэнне гаворак беларускай мовы ў дзяржаўных межах БССР. На аснове сабраных матэрыялаў быў складзены падрабязны «дыялектычны атлас беларускай мовы», не ўсе мовы свету і нават не ўсе мовы Еўропы маюць такія падрабязныя і добра зафіксаваныя навуковыя працы ў галіне дыялекталогіі.
Вялікі ўклад у вывучэнне асаблівасцяў гаворак беларускай мовы ўнёс акадэмік Расійскай Імператарскай Акадэміі навук [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхім Карскі]]. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Інстытутам мовазнаўства [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Акадэміі навук БССР]] сумесна з [[БДУ|Беларускім Дзяржаўным універсітэтам]] і педагагічнымі інстытутамі савецкай рэспублікі было арганізавана падрабязнае і сістэматычнае вывучэнне гаворак беларускай мовы ў дзяржаўных межах БССР. На аснове сабраных матэрыялаў быў складзены падрабязны «дыялектычны атлас беларускай мовы», не ўсе мовы свету і нават не ўсе мовы Еўропы маюць такія падрабязныя і добра зафіксаваныя навуковыя працы ў галіне дыялекталогіі.

Версія ад 17:03, 27 мая 2015

Дыялекты беларускай мовы[1]:      Паўночна-ўсходні      Паўднёва-заходні      Сярэднебеларускія гаворкi
     Палескія (заходнепалескія) гаворкі
Лініі:
     Мяжа беларускіх гаворак (1903, Карскі)      Усходняя мяжа заходняй групы рускіх гаворак (1967, Захарава, Арлова)      Мяжа беларускіх і ўкраінскіх гаворак (1980, Беўзенка)

Беларуская народна-дыялектных мова падзяляецца вучонымі на два асноўных дыялекты, паўночна-усходні дыялект і паўднёва-заходні дыялект, падзеленых пераходнымі сярэднебеларускімі гаворкамі. Гаворкі беларускай народна-дыялектнай мовы адрозніваюцца адзін ад аднаго лексікай, характарам акання, наяўнасцю цвёрдага «Р» ва ўсякім становішчы або ў пэўных умовах, або змешваннем цвёрдага «Р» з мяккім, наяўнасцю або адсутнасцю дыфтонгаў, дзекання і цекання, змешвання «Ч» і «Ц» і г. д., а таксама ўяўляюць змешаныя гаворкі па суседстве з украінскімі, паўночна- і паўднёварускімі.

Вялікі ўклад у вывучэнне асаблівасцяў гаворак беларускай мовы ўнёс акадэмік Расійскай Імператарскай Акадэміі навук Яўхім Карскі. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Інстытутам мовазнаўства Акадэміі навук БССР сумесна з Беларускім Дзяржаўным універсітэтам і педагагічнымі інстытутамі савецкай рэспублікі было арганізавана падрабязнае і сістэматычнае вывучэнне гаворак беларускай мовы ў дзяржаўных межах БССР. На аснове сабраных матэрыялаў быў складзены падрабязны «дыялектычны атлас беларускай мовы», не ўсе мовы свету і нават не ўсе мовы Еўропы маюць такія падрабязныя і добра зафіксаваныя навуковыя працы ў галіне дыялекталогіі.

У Беларусі таксама існуе такая з'ява, як трасянка. Гэта — размоўная мова з пераважна рускай лексікай-слоўнікам, але беларускай граматыкай і фанетыкай. Утварылася трасянка ў выніку змешвання народна-дыялектнай беларускай мовы з сучаснай рускай літаратурнай мовай. Адзначаецца, што з вуснай прамовы трасянка пранікае і ў публіцыстыку. Літаратурная беларуская мова выкарыстоўваецца галоўным чынам гарадской інтэлігенцыяй; вялікая частка гарадскога насельніцтва карыстаецца сучаснай рускай літаратурнай мовай.

Класіфікацыя беларускіх дыялектаў

Для беларускай мовы вылучаюць наступныя асноўныя групы дыялектаў[2]:

Зноскі

  1. Беларуская мова: энцыклапедыя // Пад рэд. А. Я. Міхневіча. — Мн.: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1994. — C. 55.
  2. Этнаграфія Беларусі: Энцыкл. (Беларус. Сав. Энцыкл.; Э91 Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1989. — 575 с.:іл. ISBN 5-85700-014-9