Слонім

Горад Слонім Касцёл Св. Андрэя на плошчы Л. Сапегі Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Слонімскі Каардынаты 53°05′ пн. ш. 25°19′ у. д. Заснаваны 1252 Плошча 46 км² Вышыня цэнтра 156 ± 1 м і 134 м Насельніцтва 48,8 тыс. чалавек (2010) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1562 Паштовыя індэксы 231800 Аўтамабільны код 4 СААТА 4254501000 Афіцыйны сайт slonim.grodno-region.by/… Слонім на карце Беларусі ±

Слонім на Вікісховішчы

Сло́нім (афіц. транс.: Slonim) — горад у Гродзенскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Слонімскага раёна, на р. Шчара пры ўпадзенні ў яе р. Іса. У 148 км на паўднёвы ўсход ад Гродна; чыгуначная станцыя на лініі Баранавічы—Ваўкавыск. Аўтамабільнымі дарогамі звязаны з Баранавічамі, Івацэвічамі, Ружанамі, Зэльвай, Дзятлавам. Насельніцтва 48,8 тыс. чалавек (2010).

Гісторыя

Летапісныя назвы: Услонім, Васлонім, якія, магчыма, паходзілі ад слова «услон»—заслон, у значэнні фарпосту на важнай рачной магістралі.

Паводле археалагічных даследаванняў, у XI ст. на месцы сучаснага горада існавалі два ўмацаваныя гарадзішчы на абодвух берагах Шчары, якія, магчыма, паслужылі повадам для ўзнікнення назвы. З XII ст., відаць, на правабярэжжы на так званым Замчышчы (у цэнтры сучаснага горада на беразе Шчары) існаваў драўляны замак. Упершыню Слонім згадваецца ў Іпацьцеўскім летапісе пад 1252 г. У XII-XIII стст. горад з высокай матэрыяльнай культурай, развітымі рамёствамі і гандлем. З сярэдзіны XIII ст. знаходзіўся ў складзе ВКЛ. Пад 1281 г. узгадваецца «князь васлонімскі» Васілька. Умацаваным цэнтрам Слоніма быў Верхні замак на левым беразе Шчары. Слонімская харугва прымала ўдзел у Грунвальдскай бітве 1410. З 1413 г. Слонім знаходзіцца ў складзе Троцкага ваяводства.

У 1490 г. Казімір Ягелончык будуе ў горадзе першы касцёл (на яго месцы збудаваны мураваны касцёл св. Андрэя (1775)). У 1506 г. быў горад разбураны татарамі, стары замак больш не аднаўляўся. У 1520 г., пры намесніку Яну Мікалаевічу Радзівілу, у асноўным закончаны новы замак. У 1531 вялікі князь Жыгімонт Стары даў Слоніму гарадское самакіраванне па магдэбургскім праве, пацверджанае ў 1591 Жыгімонтам Вазам (скасавана ў 1776). Горад меў свой герб. З 1560 г. Слонім становіцца уласнасцю маршалка Р. Валовіча, з 1586 — канцлера літоўскга Л. Сапегі. У XVI ст. становіцца вядомым прадмесце Замосце. Пасля заключэння Люблінскай (1569) і Брэсцкай (1596) уній тут з'яўляюцца каталіцкія манаскія ордэны: бернардынцы, бернардзінкі, бенедыктынкі, францысканцы, дамініканцы, езуіты і іншыя, будуюцца кляштары. У выніку вайны Расіі з Рэччу Паспалітай (1654—1667) горад быў спустошаны.

Новы ўздым Слоніма звязаны з дзейнасцю Слонімскага старасты Міхала Казіміра Агінскага. У 2-ой пал. XVIII ст. ён заснаваў тут рэзідэнцыю, адкрыў друкарню, стварыў капэлу, тэатральную трупу, пры якой працавалі балетная і музычная школы. Слонімская музычная школа існавала ў 1770-1780-я гады пры тэатры Агінскага. У школе навучаліся хлопчыкі і дзяўчынкі, у т.л. прыгонныя, з мэтай падрыхтоўкі спевакоў і музыкантаў для тэатра і капэлы Агінскага. З 1777 г. існаваў невялікі балетны ансамбль (8 чалавек), падрыхтаваны балетмайстрам Ноакам. У 1781 г. пад яго кіраўніцтвам укамплектавана Слонімская балетная школа (у 1785 г. – 18 вучняў, пасля 1790 яшчэ больш). Спачатку сярод вучняў пераважалі дзеці прыдворных музыкантаў, пазней – прыгонных сялян.

Сучаснікі звалі Слонім «Палескiмі Афінамі». Былі пабудаваныя прадпрыемствы па вытворчасці шаўковых тканін, дываноў і шэраг іншых, прыстань для рачных судоў. У канцы XVIII ст. кампаноўку гораду вызначала Замкавая плошча (пляц Льва Сапегі) з радыяльна адыходнымі трактамі на Мінск, Вільню (Моўчадскі тракт) і Гродна (з XV ст. Замкавы тракт, потым Дзярэчынскі тракт, злучаў з гарадскім цэнтрам праз масты на Шчары левабярэжную частку гораду і прыгарадную вёску Панасоўку). Пад 1796 г. у горадзе ўжо існавалі і былі занесеныя ў гарадскі план будынкі палацавага комплексу М. Агінскага.

З 1795 г. Слонім у складзе Расійскай імперыі, цэнтр губерні. У 1801 г. як цэнтр павета ўвайшоў у Гродзенскую губерню. У 1886 г. праз горад прайшла чыгунка Баранавічы—Беласток, пры будаўніцтве чыгункі былі цалкам зрэзаныя замкавае ўзвышша на правым беразе Шчары і суседні яўрэйскі могільнік (найстарэйшы ў горадзе). Падчас Першай сусветнай вайны акупаваны нямецкімі войскамі (1915), разбураны. У 1919—1920 гг. заняты польскімі войскамі. З 1921 г. у складзе Польшчы, цэнтр павета. З 1939 г. у БССР, з 1940 г. цэнтр раёна Баранавіцкай вобл. У гады Вялікай Айчыннай вайны акупанты знішчылі ў горадзе і раёне 42 тыс. чалавек. У 1954 г. Слонім як цэнтр раёна ўключаны ў склад Гродзенскай вобласці.

Эканоміка

У горадзе больш 20 прадпрыемстваў машынабудавання і металаапрацоўкі, мэблевай, цэлюлозна-папяровай, харчовы, лёгкай і інш. галін прамысловасці. Цэнтр турызму. Гасцініца «Шчара». Санаторый-прафілакторый «Сонечны». Горад уключаны ў турыстычна-экскурсійныя маршруты «Каменны летапіс Панёмання», «На радзіму Тадэвуша Касцюшка», «Архіпелаг Сапегаў», «Сядзібы, палацы, замкі», «Архітэктурныя помнікі Слоніма».

У 1813—1905 працавала Альбярцінская суконная памешчыцкая фабрыка.

Адукацыя

У Слонiме дзейнiчае кадэцкi корпус, якi быў заснаваны у 1997 годзе, кiраунiк i заснавальнiк падпалкоўнік Вiктар Мiкалаевiч Пенза.

Культура

Слонімскі раённы краязнаўчы музей імя Іосіфа Іосіфавіча Стаброўскага

Слонімскі драматычны тэатр. Слонімскі раённы краязнаўчы музей імя І. І. Стаброўскага, этнаграфічны музей-майстэрня «Беларускае мястэчка», музей кнігі Слонімскай цэнтральнай раённай бібліятэкі імя Я. Коласа. Горад — старажытны цэнтр мастацкага ткацтва.

СМІ

• "Газета Слонімская". Недзяржаўнае выданне. Уваходзіць у склад "Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы "Аб'яднаныя Масмедыі".
• "Слонімскі веснік". Орган мясцовых улад.

Выдатныя мясціны

• Слонімскі касцёл Бязгрэшнага Зачацця Панны Марыі і манастыр бернардзінак
• Слонімская ратуша
• Слонімская Свята-Траецкая царква (колішні касцёл і манастыр бернардзінцаў)
• Слонімскі касцёл святога Андрэя
• Слонімская сінагога
• Спаса-Праабражэнскі сабор
• манастыр бенедыктынак (1801)
• капліца Святога Дамініка (1745)
• Слонімскі сядзібна-паркавы комплекс «Альберцін»
• будынак Слонімскага банка
• будынак Слонімскага вакзала
• будынак аустэрыі (2-я палова 18 ст.)
• жылыя дамы (19— 1-й пал. 20 ст.).
• Слонімскі Дабравешчанскі манастыр (2003)
• Слонімскі ідал

• Славутасці Слоніма
• 
  Касцёл Святога Андрэя
• 
  Касцёл Бязгрэшнага Зачацця Панны Марыі і манастыр бернардзінак
• 
  Капліца Святога Дамініка (1745)
• 
  Слонімская сінагога
• 
  Слонімская Свята-Траецкая царква (колішні касцёл і манастыр бернардзінцаў)
• 
  Жылы дом па пл. Леніна, 6
• 
  Танк у цэнтры
• 
  Спаса-Праабражэнскі сабор
• 
  Будынак вакзала

Вядомыя асобы

• Ніна Іванаўна Здановіч
• Майкл Маркс
• Фёдар Міхайлавіч Сінічкін (1901—1962) — адзін з арганізатараў і кіраўнікоў партызанскага руху на тэрыторыі Баранавіцкай вобласці ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Герой Савецкага Саюза.
• Іосіф Іосіфавіч Стаброўскі (1869—1968) — археолаг і краязнавец.
• Венцаслаў Венцаслававіч Пелікан
• Канстанцін Пушкарэвіч
• Сяргей Чыгрын — беларускі паэт, літаратуразнавец, гісторык, краязнавец, перакладчык, журналіст.

Гл. таксама

• Васілька Слонімскі
• Слонімская друкарня
• Парэцкая царква
• Газета Слонімская

Літаратура

• В. Супрун. Загадкі слонімскіх замкаў // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. — № 2. — Мн.: Полымя, 1986. — ISSN 0131-2669 С. 18—20.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Слонімскага раёна. — Мн.: БЕЛТА, 2004.— 752 с.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Слонім
• м. Слонім на Radzima.org
• «Гісторыя Слонімшчыны»
• Васілёвец — блог, прысвечаны гісторыі Слоніма і Слонімшчыны