Кіпу: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
«Кіпу» New York Times </ref> |
<ref>http://www.nytimes.com/2016/01/03/world/americas/untangling-an-accounting-tool-and-an-ancient-incan-mystery.html '''Кі́пу''' ({{lang-es|quipu}} ад {{lang-qu|khipu}} New York Times </ref>) |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
[[File:Inca Quipu.jpg|left|thumb|Кіпу інкаў. Музей Ларка (Ліма)]] |
[[File:Inca Quipu.jpg|left|thumb|Кіпу інкаў. Музей Ларка (Ліма)]] |
||
{{Сістэмы злічэння}} |
{{Сістэмы злічэння}} |
||
'''Кі́пу''' ({{lang-es|quipu}} ад {{lang-qu|khipu}} — «вузел», «завязвать вузлы», «лічыць») — старажытная мнеманічная і лічэбная сістэма [[інкі|інкаў]] і іх папярэднікаў у [[Анды|Андах]], своеасаблівая пісьменасць. Прадстаўляе сабой складаныя вяровачныя спляценні і вузялкі, вырабленыя з поўсці паўднёваамерыканскіх вярблюдавых (альпакі і ламы) альбо з бавоўны. У кіпу можа быць ад некалькіх нітак да 2000. Яна выкарыстоўвалася для перадачы паведамленняў пасыльнымі часкі па спецыяльна пракладзеных імперскіх дарогах, а таксама ў самых розных аспектах грамадскага жыцця (у якасці календара, тапаграфічнай сістэмы, для ўліку падаткаў, фіксацыі законаў і інш.). Кіпу ўпершыню ў гісторыі чалавецтва выкарыстоўвалася для прымянення такога спосабу вядзення бухгалтарскага ўліку як двайны запіс. |
'''Кі́пу''' ({{lang-es|quipu}} ад {{lang-qu|khipu}} — «вузел», «завязвать вузлы», «лічыць») — старажытная мнеманічная і лічэбная сістэма [[інкі|інкаў]] і іх папярэднікаў у [[Анды|Андах]], своеасаблівая пісьменасць. Прадстаўляе сабой складаныя вяровачныя спляценні і вузялкі, вырабленыя з поўсці паўднёваамерыканскіх вярблюдавых (альпакі і ламы) альбо з бавоўны. У кіпу можа быць ад некалькіх нітак да 2000. Яна выкарыстоўвалася для перадачы паведамленняў пасыльнымі часкі па спецыяльна пракладзеных імперскіх дарогах, а таксама ў самых розных аспектах грамадскага жыцця (у якасці календара, тапаграфічнай сістэмы, для ўліку падаткаў, фіксацыі законаў і інш.). Кіпу ўпершыню ў гісторыі чалавецтва выкарыстоўвалася для прымянення такога спосабу вядзення бухгалтарскага ўліку як двайны запіс. <ref>http://www.nytimes.com/2016/01/03/world/americas/untangling-an-accounting-tool-and-an-ancient-incan-mystery.html '''Кі́пу''' ({{lang-es|quipu}} ад {{lang-qu|khipu}} [[New York Times]] </ref>) |
||
У музеях свету захоўваецца 751 кіпу, самыя вялікія калекцыі знаходзяцца ў музеях Берліна і Мюнхена, меншыя — у музеях Перу. |
У музеях свету захоўваецца 751 кіпу, самыя вялікія калекцыі знаходзяцца ў музеях Берліна і Мюнхена, меншыя — у музеях Перу. |
||
Версія ад 06:23, 3 студзеня 2016
Сістэмы злічэння ў культуры | |
---|---|
Інда-арабская сістэма злічэння | |
Арабская Індыйская Тамільская Бірманская |
Кхмерская Лаоская Мангольская Тайская |
Усходнеазіяцкія сістэма злічэння | |
Кітайская Японская Сучжоу Карэйская |
В'етнамская Лічыльныя палачкі |
Алфавітныя сістэмы злічэння | |
Абджадыя Армянская Арыябхата Кірылічная |
Грэчаская Эфіопская Яўрэйская Катапаядзі |
Іншыя сістэмы | |
Вавілонская Егіпецкая Этруская Рымская |
Аттычная Кіпу Майская |
Пазіцыйныя сістэмы злічэння | |
Дзесятковая сістэма злічэння (10) | |
2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12, 16, 20, 60 | |
Нега-пазіцыйная сістэма злічэння | |
Сіметрычная сістэма злічэння | |
Змешаныя сістэмы злічэння | |
Сістэма злічэння Фібаначчы | |
Непазіцыйныя сістэма злічэння | |
Адзінкавая (унарная) сістэма злічэння | |
Спіс сістэм злічэння |
Кі́пу (ісп.: quipu ад кечуа: khipu — «вузел», «завязвать вузлы», «лічыць») — старажытная мнеманічная і лічэбная сістэма інкаў і іх папярэднікаў у Андах, своеасаблівая пісьменасць. Прадстаўляе сабой складаныя вяровачныя спляценні і вузялкі, вырабленыя з поўсці паўднёваамерыканскіх вярблюдавых (альпакі і ламы) альбо з бавоўны. У кіпу можа быць ад некалькіх нітак да 2000. Яна выкарыстоўвалася для перадачы паведамленняў пасыльнымі часкі па спецыяльна пракладзеных імперскіх дарогах, а таксама ў самых розных аспектах грамадскага жыцця (у якасці календара, тапаграфічнай сістэмы, для ўліку падаткаў, фіксацыі законаў і інш.). Кіпу ўпершыню ў гісторыі чалавецтва выкарыстоўвалася для прымянення такога спосабу вядзення бухгалтарскага ўліку як двайны запіс. [1]) У музеях свету захоўваецца 751 кіпу, самыя вялікія калекцыі знаходзяцца ў музеях Берліна і Мюнхена, меншыя — у музеях Перу.
Большая частка інфармацыі, зафіксаваная ў кіпу (2/3 расшыфраваных выпадкаў), — лічбавая, у дзесяцічнай сістэме злічэння. Сістэма кадзіравання ўключала прымяненне ключа галоўнага шнура, кадзіраванне колерам, кадзіраванне вузламі, фармат "утварэння серый", улік "фактару пазіцыі".
Спасылкі
- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Кіпу
- Вузялкі на памяць.
- Часопіс «Archaeology». Conversations: String Theorist (Volume 58 Number 6, November/December 2005) . Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2011.
- Прыклад як робяцца вузлы ў стос . Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2011.
- Unraveling Khipu’s Secrets . Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2011.
- Андскія культуры
- Дакалумбавы культуры
- Бухгалтарскі ўлік
- Двайковая арыфметыка
- Дасягненні інкаў
- Гісторыя матэматыкі
- Гісторыя Перу
- Календары
- Кіпу
- Матэматычныя інструменты
- Механічныя злічальныя машыны
- Навука інкаў
- Нерасшыфраваныя пісьменнасці
- Памяць
- Пісьменнасці карэнных народаў Амерыкі
- Сістэмы злічэння
- Тэкстыль
- Эканоміка інкаў
- Вузельчыкавыя сістэмы запісу
- Вузлы