Тальтэкі: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др битая ссылка
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
[[Выява:Telamones Tula.jpg|thumb|300px|Сталіца тальтэкаў [[горад Тула, Мексіка|Тула]].]]
[[Выява:Telamones Tula.jpg|thumb|300px|Сталіца тальтэкаў [[горад Тула, Мексіка|Тула]].]]
'''Тальтэкі''' — [[індзейцы|індзейскі народ]] юта-ацтэкскай моўнай сям'і, які жыў на тэрыторыі "сярэднявечнай" [[Месаамерыка|Месаамерыкі]].
'''Тальтэкі''' — [[індзейцы|індзейскі народ]] [[юта-ацтэкская моўная сям'я|юта-ацтэкскай моўнай сям'і]], які жыў на тэрыторыі «сярэдневяковай» [[Месаамерыка|Месаамерыкі]].


У VIII ст. н. э. тальтэкі ўварваліся з поўначы ў Цэнтральную Мексіку, у IX стагоддзі стварылі вялікую дзяржаву, якая ахапіла цэнтральныя і паўночныя раёны Мексікі са сталіцай у Сэра-дэ-ла-Эстрэлья, а затым у [[Талан]]е (Талан; сучасная [[горад Тула, Мексіка|Тула​​]]. Іншыя назвы [[Тлілан-Тлапалан]], [[Талула]], [[Чалула]], [[Чалула-Коа]]).
У VIII ст. н. э. тальтэкі ўварваліся з поўначы ў Цэнтральную Мексіку, у IX стагоддзі стварылі вялікую дзяржаву, якая ахапіла цэнтральныя і паўночныя раёны Мексікі са сталіцай у Сэра-дэ-ла-Эстрэлья, а затым у [[Талан]]е (Талан; сучасная [[горад Тула, Мексіка|Тула​​]]. Іншыя назвы [[Тлілан-Тлапалан]], [[Талула]], [[Чалула]], [[Чалула-Коа]]).
Радок 6: Радок 6:
У сваёй культуры тальтэкі развівалі традыцыі [[Тэатыўакан]]а і [[Шачыкалька]].
У сваёй культуры тальтэкі развівалі традыцыі [[Тэатыўакан]]а і [[Шачыкалька]].


У [[X стагоддзе|X стагоддзі]] ваенныя атрады тальтэкаў падпарадкавалі асобныя групы [[цывілізацыя Майя|майя]] на [[паўвостраў Юкатан|Юкатане]] і ў горнай [[Гватэмала|Гватэмале]], дзе знаходзіліся буйныя [[горада-дзяржавы]] — [[Чычэн-Іца|Чычэн-Іца]], [[Ушмаль]], [[Маяпан]], [[Гумарках]], [[Ішымчэ]] і інш. У той жа час, у выніку ўнутраных канфліктаў у імперыі тальтэкаў, ад іх адкалолася і мігрыравала на тэрыторыю сучаснага Сальвадора вялікая група насельніцтва, уліўшыся ў цывілізацыю [[піпілі|піпілеў]].
У [[X стагоддзе|X стагоддзі]] ваенныя атрады тальтэкаў падпарадкавалі асобныя групы [[цывілізацыя Майя|майя]] на [[паўвостраў Юкатан|Юкатане]] і ў горнай [[Гватэмала|Гватэмале]], дзе знаходзіліся буйныя [[горада-дзяржавы]] — [[Чычэн-Іца]], [[Ушмаль]], [[Маяпан]], [[Гумарках]], [[Ішымчэ]] і інш. У той жа час, у выніку ўнутраных канфліктаў у імперыі тальтэкаў, ад іх адкалолася і мігрыравала на тэрыторыю сучаснага Сальвадора вялікая група насельніцтва, уліўшыся ў цывілізацыю [[піпілі|піпілеў]].


У другой палове [[XII стагоддзе|XII стагоддзя]] н. э. новае нашэсце з поўначы ваяўнічых плямёнаў, апошняй хваляй якіх былі [[ацтэкі]], паклала канец валадарству тальтэкаў у Мексіцы. Да часу [[Канкіста|іспанскага заваявання]] ([[XVI стагоддзе]]) тальтэкі даўно сталі легендарным народам; ім прыпісваліся ўсе культурныя дасягненні мінулага.
У другой палове [[XII стагоддзе|XII стагоддзя]] н. э. новае нашэсце з поўначы ваяўнічых плямёнаў, апошняй хваляй якіх былі [[ацтэкі]], паклала канец валадарству тальтэкаў у Мексіцы. К часу [[Канкіста|іспанскага заваявання]] ([[XVI стагоддзе]]) тальтэкі даўно сталі легендарным народам; ім прыпісваліся ўсе культурныя дасягненні мінулага.


Культура тальтэкаў аказала значны ўплыў на фарміраванне культуры [[ацтэкі|ацтэкаў]].
Культура тальтэкаў аказала значны ўплыў на фарміраванне культуры [[ацтэкі|ацтэкаў]].
Радок 16: Радок 16:
У мастацтве тальтэкаў пераважалі ваенныя тэмы; распаўсюджаны таксама фігуры паўляжачага бога з чашаю для ахвярапрынашэнняў.
У мастацтве тальтэкаў пераважалі ваенныя тэмы; распаўсюджаны таксама фігуры паўляжачага бога з чашаю для ахвярапрынашэнняў.


У кнігах [[Карлас Кастанеда|Карласа Кастанеды]] прадстаўлены [[Талтэкі, Кастанеда|нестандартны погляд на тальтэкаў]] — выкарыстаны ім тэрмін не мае дачынення да акадэмічнага разумення гэтай культуры.
У кнігах [[Карлас Кастанеда|Карласа Кастанеды]] прадстаўлены [[Талтэкі, Кастанеда|нестандартны погляд на тальтэкаў]] — выкарыстаны ім тэрмін не мае дачынення да акадэмічнага разумення гэтай культуры.


== Глядзіце таксама ==
== Гл. таксама ==
* [[Уаманга]]
* [[Уаманга]]


Версія ад 14:20, 3 красавіка 2016

Сталіца тальтэкаў Тула.

Тальтэкі — індзейскі народ юта-ацтэкскай моўнай сям'і, які жыў на тэрыторыі «сярэдневяковай» Месаамерыкі.

У VIII ст. н. э. тальтэкі ўварваліся з поўначы ў Цэнтральную Мексіку, у IX стагоддзі стварылі вялікую дзяржаву, якая ахапіла цэнтральныя і паўночныя раёны Мексікі са сталіцай у Сэра-дэ-ла-Эстрэлья, а затым у Талане (Талан; сучасная Тула​​. Іншыя назвы Тлілан-Тлапалан, Талула, Чалула, Чалула-Коа).

У сваёй культуры тальтэкі развівалі традыцыі Тэатыўакана і Шачыкалька.

У X стагоддзі ваенныя атрады тальтэкаў падпарадкавалі асобныя групы майя на Юкатане і ў горнай Гватэмале, дзе знаходзіліся буйныя горада-дзяржавы — Чычэн-Іца, Ушмаль, Маяпан, Гумарках, Ішымчэ і інш. У той жа час, у выніку ўнутраных канфліктаў у імперыі тальтэкаў, ад іх адкалолася і мігрыравала на тэрыторыю сучаснага Сальвадора вялікая група насельніцтва, уліўшыся ў цывілізацыю піпілеў.

У другой палове XII стагоддзя н. э. новае нашэсце з поўначы ваяўнічых плямёнаў, апошняй хваляй якіх былі ацтэкі, паклала канец валадарству тальтэкаў у Мексіцы. К часу іспанскага заваявання (XVI стагоддзе) тальтэкі даўно сталі легендарным народам; ім прыпісваліся ўсе культурныя дасягненні мінулага.

Культура тальтэкаў аказала значны ўплыў на фарміраванне культуры ацтэкаў.

Помнікі архітэктуры і скульптуры тальтэкаў, якія захаваліся, уражваюць манументальнасцю і суровай веліччу. Ступеньчатая піраміда ў Тальяне была ўпрыгожана рэльефамі (воіны, арлы, ягуары (гл. «воіны-арлы» і «воіны-ягуары»)), а дах храма наверсе падтрымліваўся чатырма каласальнымі (вышыня 4,6 м) масіўнымі каменнымі фігурамі воінаў.

У мастацтве тальтэкаў пераважалі ваенныя тэмы; распаўсюджаны таксама фігуры паўляжачага бога з чашаю для ахвярапрынашэнняў.

У кнігах Карласа Кастанеды прадстаўлены нестандартны погляд на тальтэкаў — выкарыстаны ім тэрмін не мае дачынення да акадэмічнага разумення гэтай культуры.

Гл. таксама

Літаратура

  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0251-2 (Т. 15).
  • Вайан Дж. История ацтеков. М., 1949;
  • Гуляев В. Древнейшие цивилизации мезоамерики. М., 1972;
  • Кинжалов Р. Орел, кецаль и крест. М., 1991;
  • Кинжалов Р. В., Искусство древней Америки, М., 1962.

Спасылкі

Шаблон:Mexico-stub

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Тальтэкі&oldid=2300872"