Канфуцый: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
M.L.Bot (размовы | уклад)
Боты
15 742 праўкі
др выдаленне шаблона:FA, replaced: {{Link FA| → {{subst:Void| (2) using AWB
дапаўненне, афармленне
Радок 1: Радок 1:
{{Філосаф
[[Выява:Confucius 02.gif|thumb|140px|Канфуцый]]
|імя = Конфуций
|арыгінал імя = {{lang-zh|孔子 / 孔夫子}}
|выява = Confucius Tang Dynasty.jpg<!--Konfuzius-1770.jpg-->
|шырыня = 275px
|апісанне выявы = Партрэт Канфуцыя. {{нп4|У Даоцзы||ru|}}.
|імя пры нараджэнні = Кун Цю ({{lang-zh|孔丘}})
|псеўданімы =
|дата нараджэння = {{Датанараджэння|||-551}}
|месца нараджэння = {{МесцаНараджэння|Цюйфу|у Цюйфу}}
|дата смерці = 479 год да н. э. (каля 73 гадоў)
|месца смерці = {{МесцаСмерці|Цюйфу|в Цюйфу}}
|падданства = Кітай
|мова =
|школа = заснавальнік [[канфуцыянства]]
|напрамак =
|перыяд =
|інтарэсы = [[сацыяльная філасофія]],<br />[[этыка]]
|ідэі = [[канфуцыянства]]
|папярэднікі =
|паслядоўнікі = многія ўсходнія філосафы,<br />[[Хрысціян фон Вольф]],<br />[[Роберт Каммінгс Невілл]]
|вікітэка =
|вікіцытатнік =
}}
⚫
'''Канфу́цый''', ці '''Кун-цзы''' ({{кітайская|孔子|孔子|Kǒngzǐ|}}, радзей {{кітайская|孔夫子|孔夫子|Kǒngfūzǐ|Кун Фу-цзы}}) — кітайскі філосаф, [[культ]]авая постаць кітайскай культуры, заснавальнік [[канфуцыянства]].


⚫
Яго павучанні, запісаныя слухачамі і паслядоўнікамі, склалі працу «Гутаркі і суджэнні» (论语, {{нп4|Лунь юй||ru|}}). На працягу многіх стагоддзяў кожны адукаваны кітаец павінен быў у дзяцінстве вывучыць на памяць гэтую кнігу і кіравацца ёю ў сваім жыцці. З II ст. да н.э. [[канфуцыянства]] стала дзяржаўнай ідэалагічнай дактрынай, а ён сам быў кананізаваны і абвешчаны настаўнікам 10 тысяч пакаленняў. Яго культ афіцыйна падтрымліваўся да {{нп4|Сіньхайская рэвалюцыя|кітайскай буржуазнай рэвалюцыі|ru|Синьхайская революция}} (1911).
⚫
'''Канфу́цый''' (Кун Фуцы, [[Пін'ін|пін.]] Kongfuzi, [[Уэйда-Джайлза раманізацыя|У-Дж.]] K'ung-fu-tzu, [[Кітайская мова|па-кітайску:]] 孔子), '''майстар Канг''' — кітайскі філосаф, [[культ]]авая постаць кітайскай культуры, заснавальнік [[канфуцыянства]].


== Імёны ==
Радавое і асабістае імёны Канфуцыя былі адпаведна '''Кун Цю''' ({{кітайская|孔丘|孔丘|Kǒng Qiū}})<ref name=chin07-2 />. Яго [[другое імя, Усходняя Азія|другое імя]] было '''Чжун-ні''' ({{кітайская|仲尼|仲尼|Zhòngní}})<ref name=chin07-2>{{Harvnb|Chin|2007|loc=2}}</ref>. У кітайскай мове ён найчасцей вядомы як '''Кунцзы''' ({{кітайская|孔子|孔子|Kǒng Zǐ}}, літаральна «Настаўнік Кун»).<ref name=rain10-1>{{Harvnb|Rainey|2010|loc=1}}</ref><ref name=phan12-170 />. Ён таксама вядомы пад пачцівым іменем '''Кун Фуцзы''' ({{кітайская|孔夫子|孔夫子|Kǒng Fūzǐ}}, літаральна «Вялікі Настаўнік Кун»)<ref name=phan12-170>{{Harvnb|Phan|2012|loc=170}}</ref>. Лацінізаванае імя «Confucius» утворана ад «Кун Фуцзы» і было ўведзена ва ўжытак у 16 ст. езуіцкімі місіянерамі ў Кітаі, найбольш імаверна, {{нп4|Матэа Рычы||ru|Риччи, Маттео}}<ref name=phan12-170 />.

У ''[[Лунь юй]]'' ён часта ўпамінаецца проста як «Настаўнік» ({{кітайская|子|子|Zǐ}}).

== Жыццё ==
Лічыцца, што Канфуцый жыў паміж [[551 да н.э.|551]] і [[479 да н.э.]]. Канфуцый нарадзіўся ў горадзе [[Цюфу]] кітайскага [[княства Лу]] (кіт. 鲁) пад імем Кун Цю. У дзесяць гадоў юнак Канфуцый стаў сіратой.
Лічыцца, што Канфуцый жыў паміж [[551 да н.э.|551]] і [[479 да н.э.]]. Канфуцый нарадзіўся ў горадзе [[Цюфу]] кітайскага [[княства Лу]] (кіт. 鲁) пад імем Кун Цю. У дзесяць гадоў юнак Канфуцый стаў сіратой.


Канфуцый заснаваў школу [[Філасофія|фiласофіі]], у цэнтры яго вучэння знаxодзiцца '''парадак''', дасягнуць якога можна, стаўшы высокамаральным мужам (цзюнцзы, 君子). У 60-гадовым узросце Канфуцый вяртаецца дамоў i сістэматызуе лiтаратурную крыніцу мiнулага — [[Шы Цзынь]] (Кнiгу Песняў 詩經).
Канфуцый заснаваў школу [[Філасофія|фiласофіі]], у цэнтры яго вучэння знаxодзiцца ''парадак'', дасягнуць якога можна, стаўшы высокамаральным мужам (цзюнцзы, 君子). У 60-гадовым узросце Канфуцый вяртаецца дадому i сістэматызуе лiтаратурную крыніцу мiнулага — [[Шы цзін]] (Кнiгу Песень 詩經).


== Вучэнне ==
Вучэнне Канфуцыя закранае рэлiгійны, фiласофскi i грамадска-палiтычны светапогляды, прычым у грамадскай i палiтычнай этыцы на пярэдні план выступаюць нормы паводзін. Чатыры фундаментальныя паняццi яго вучэння: [[гуманнасць]] (仁 Жэнь), [[справядлівасць]] (義 Йi), [[шанаванне бацькоў]] (孝 Сяо) i [[рытуал]] (禮 Лi).
Вучэнне Канфуцыя закранае рэлiгійны, фiласофскi i грамадска-палiтычны светапогляды, прычым у грамадскай i палiтычнай этыцы на пярэдні план выступаюць нормы паводзін. Чатыры фундаментальныя паняццi яго вучэння: [[гуманнасць]] (仁 Жэнь), [[справядлівасць]] (義 Йi), [[шанаванне бацькоў]] (孝 Сяо) i [[рытуал]] (禮 Лi).


У цэнтры яго вучэння — пытанні маральных паводзін, выхавання і кіравання дзяржавай. Асноватворным прынцыпам яго этыкі з'яўляецца паняцце «жэнь» — чалавечнасць, гуманнасць, чалавекалюбства. Яно разглядалася як вышэйшы закон узаемаадносін людзей у грамадстве і сям'і. Лічылася, што дасягнуць такога стану чалавек можа шляхам пастаяннага самаўдасканалення на аснове выканання завешчаных правіл этыкі: з павагай адносіцца да старэйшых па ўзросце і грамадскім становішчы, шанаваць бацькоў, быць адданымі радзіме, любіць людзей. Дзяржаўнае кіраванне таксама павінна грунтавацца на гуманных пачатках і клопаце пра людзей. Лепшым метадам кіравання людзьмі з'яўляецца не насілле, а прыклад і перакананне. Разам з тым Канфуцый лічыў, што кожны абавязаны строга выконваць прадпісанае яму і займаць сваё месца ў грамадскай іерархіі.
У цэнтры яго вучэння — пытанні маральных паводзін, выхавання і кіравання дзяржавай. Асноватворным прынцыпам яго этыкі з'яўляецца паняцце «жэнь» — чалавечнасць, гуманнасць, чалавекалюбства. Яно разглядалася як вышэйшы закон узаемаадносін людзей у грамадстве і сям'і. Лічылася, што дасягнуць такога стану чалавек можа шляхам пастаяннага самаўдасканалення на аснове выканання завешчаных правіл этыкі: з павагай адносіцца да старэйшых па ўзросце і грамадскім становішчы, шанаваць бацькоў, быць адданымі радзіме, любіць людзей. Дзяржаўнае кіраванне таксама павінна грунтавацца на гуманных пачатках і клопаце пра людзей. Лепшым метадам кіравання людзьмі з'яўляецца не насілле, а прыклад і перакананне. Разам з тым Канфуцый лічыў, што кожны абавязаны строга выконваць прадпісанае яму і займаць сваё месца ў грамадскай іерархіі.

⚫
Яго павучанні, запісаныя слухачамі і паслядоўнікамі, склалі працу «Гутаркі і суджэнні» (论语, [[Луньюй]]). На працягу многіх стагоддзяў кожны адукаваны кітаец павінен быў у дзяцінстве вывучыць на памяць гэтую кнігу і кіравацца ёю ў сваім жыцці. З II ст. да н.э. [[канфуцыянства]] стала дзяржаўнай ідэалагічнай дактрынай, а ён сам быў кананізаваны і абвешчаны настаўнікам 10 тысяч пакаленняў. Яго культ афіцыйна падтрымліваўся да кітайскай буржуазнай рэвалюцыі (1911).

⚫
== Літаратура ==
⚫
* Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7


== Гл. таксама ==
== Гл. таксама ==
* [[Чжу Сі]]
* [[Чжу Сі]]


== Зноскі ==
{{reflist}}

⚫
== Літаратура ==
* Канфуцый // {{Крыніцы/БелЭн|8к}} С. 11—12.
* {{кніга |частка=Конфуций |аўтар=Кобзев А.И. |спасылка частка= http://www.synologia.ru/a/Конфуций |загаловак=Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т. |выдавецтва=Изд. фирма «Восточная литература» РАН |том=1. Философия |старонкі=284—286 |месца=М. |год=2006 }}
⚫
* Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
* Семененко И. И. Афоризмы Конфуция. М., 1987.
* Переломов Л. С. Конфуций: жизнь, учение, судьба. М., 1993.
* Зороастр. Будда. Конфуций. Магомет. Киев, 1991.
* Будда Шакьямуни. Конфуций. Мухаммед. Франциск Ассизский: Биогр. повествования. Челябинск, 1995.
* {{cite book | last=Chin | first=Ann-ping | title=The authentic Confucius: A life of thought and politics | year=2007 | publisher=Scribner | location=New York | isbn=978-0-7432-4618-7 | ref=harv}}
* {{cite book | last=Phan | first=Peter C. | title=Catholicism and interreligious dialogue | year=2012 | publisher=Oxford University Press | location=New York | isbn=978-0-19-982787-9 | chapter=Catholicism and Confucianism: An intercultural and interreligious dialogue | ref=harv}}
* {{cite book | last=Rainey | first=Lee Dian | title=Confucius & Confucianism: The essentials | year=2010 | publisher=Wiley-Blackwell | location=Oxford | isbn=978-1-4051-8841-8 | ref=harv}}




Версія ад 23:10, 5 красавіка 2016

Канфуцый
кіт.: 孔子
кіт.: 孔夫子
Дата нараджэння каля 551 да н.э.[1]
Месца нараджэння
Дата смерці каля 479 да н.э.[2][1]
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Шулян Хэ[d]
Маці Ян Жэньзай[d]
Жонка Кігуан Шы[d]
Дзеці Конг Лі[d]
Род дзейнасці філосаф, настаўнік, пісьменнік
Навуковая сфера філасофія, сацыяльная філасофія[d] і этыка
Школа/традыцыя заснавальнік канфуцыянства
Асноўныя інтарэсы сацыяльная філасофія,
этыка
Значныя ідэі канфуцыянства
Зведалі ўплыў многія ўсходнія філосафы,
Хрысціян фон Вольф,
Роберт Каммінгс Невілл
Вядомыя вучні Zilu[d], Zengzi[d], Yan Hui[d], Duanmu Ci[d], Zhuansun Shi[d], Zai Yu[d], Ran Qiu[d], Ran Yong[d], Q24835307?, Q24835393?, Q24834907?, Gongbo Liao[d], Gongye Chang[d], Q24835291?, Gongsun Long[d], Gongxi Ai[d], Q16903777?, Q24835331?, Q6853486?, Q24835065?, Công Tây Châm[d], Gongxi Chi[d], Q24835041?, Q24834934?, Ran Geng[d], Nangong Kuo[d], Q24835267?, Yuan Xian[d], Q24835319?, Q12603391?, Q24835981?, Q10916692?, Hou Chu[d], Q10923186?, Shang Qu[d], Q24835146?, Q24835327?, Bu Shang[d], Q16159585?, Fu Buqi[d], Q24835280?, Q11058327?, Q24835311?, Q11085100?, Q24834886?, Zeng Dian[d], You Ruo[d], Q24834895?, Q24835323?, Xu Fan[d], Q24835138?, Qidiao Kai[d], Q24835989?, Q24835985?, Tantai Mieming[d], Q24835261?, Di Hei[d], Q24835365?, Q24835057?, Q24835303?, Q24835295?, Q24835049?, Q24835045?, Q24835077?, Yan Yan[d], Q24835272?, Q16259876?, Q24835129?, Min Sun[d], Yan Wuyou[d], Q24835285?, Q24835276?, Nhan Khoái[d], Q24834921?, Q24835287?, Q24835085? і Gao Chai[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Канфу́цый, ці Кун-цзы (кіт. 孔子, піньінь Kǒngzǐ, радзей кіт. 孔夫子, піньінь Kǒngfūzǐ, пал. Кун Фу-цзы) — кітайскі філосаф, культавая постаць кітайскай культуры, заснавальнік канфуцыянства.

Яго павучанні, запісаныя слухачамі і паслядоўнікамі, склалі працу «Гутаркі і суджэнні» (论语, Лунь юйberu). На працягу многіх стагоддзяў кожны адукаваны кітаец павінен быў у дзяцінстве вывучыць на памяць гэтую кнігу і кіравацца ёю ў сваім жыцці. З II ст. да н.э. канфуцыянства стала дзяржаўнай ідэалагічнай дактрынай, а ён сам быў кананізаваны і абвешчаны настаўнікам 10 тысяч пакаленняў. Яго культ афіцыйна падтрымліваўся да кітайскай буржуазнай рэвалюцыіberu (1911).

Імёны

Радавое і асабістае імёны Канфуцыя былі адпаведна Кун Цю (кіт. 孔丘, піньінь Kǒng Qiū)[4]. Яго другое імя было Чжун-ні (кіт. 仲尼, піньінь Zhòngní)[4]. У кітайскай мове ён найчасцей вядомы як Кунцзы (кіт. 孔子, піньінь Kǒng Zǐ, літаральна «Настаўнік Кун»).[5][6]. Ён таксама вядомы пад пачцівым іменем Кун Фуцзы (кіт. 孔夫子, піньінь Kǒng Fūzǐ, літаральна «Вялікі Настаўнік Кун»)[6]. Лацінізаванае імя «Confucius» утворана ад «Кун Фуцзы» і было ўведзена ва ўжытак у 16 ст. езуіцкімі місіянерамі ў Кітаі, найбольш імаверна, Матэа Рычыberu[6].

У Лунь юй ён часта ўпамінаецца проста як «Настаўнік» (кіт. 子, піньінь Zǐ).

Жыццё

Лічыцца, што Канфуцый жыў паміж 551 і 479 да н.э.. Канфуцый нарадзіўся ў горадзе Цюфу кітайскага княства Лу (кіт. 鲁) пад імем Кун Цю. У дзесяць гадоў юнак Канфуцый стаў сіратой.

Канфуцый заснаваў школу фiласофіі, у цэнтры яго вучэння знаxодзiцца парадак, дасягнуць якога можна, стаўшы высокамаральным мужам (цзюнцзы, 君子). У 60-гадовым узросце Канфуцый вяртаецца дадому i сістэматызуе лiтаратурную крыніцу мiнулага — Шы цзін (Кнiгу Песень 詩經).

Вучэнне

Вучэнне Канфуцыя закранае рэлiгійны, фiласофскi i грамадска-палiтычны светапогляды, прычым у грамадскай i палiтычнай этыцы на пярэдні план выступаюць нормы паводзін. Чатыры фундаментальныя паняццi яго вучэння: гуманнасць (仁 Жэнь), справядлівасць (義 Йi), шанаванне бацькоў (孝 Сяо) i рытуал (禮 Лi).

У цэнтры яго вучэння — пытанні маральных паводзін, выхавання і кіравання дзяржавай. Асноватворным прынцыпам яго этыкі з'яўляецца паняцце «жэнь» — чалавечнасць, гуманнасць, чалавекалюбства. Яно разглядалася як вышэйшы закон узаемаадносін людзей у грамадстве і сям'і. Лічылася, што дасягнуць такога стану чалавек можа шляхам пастаяннага самаўдасканалення на аснове выканання завешчаных правіл этыкі: з павагай адносіцца да старэйшых па ўзросце і грамадскім становішчы, шанаваць бацькоў, быць адданымі радзіме, любіць людзей. Дзяржаўнае кіраванне таксама павінна грунтавацца на гуманных пачатках і клопаце пра людзей. Лепшым метадам кіравання людзьмі з'яўляецца не насілле, а прыклад і перакананне. Разам з тым Канфуцый лічыў, што кожны абавязаны строга выконваць прадпісанае яму і займаць сваё месца ў грамадскай іерархіі.

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ а б Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768. Праверана 18 сакавіка 2019.
  2. ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy — Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. — ISSN 1095-5054 Праверана 2 студзеня 2017.
  3. ↑ Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768. Праверана 31 ліпеня 2018.
  4. ↑ а б Chin 2007, 2
  5. ↑ Rainey 2010, 1
  6. ↑ а б в Phan 2012, 170

Літаратура

  • Канфуцый // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. С. 11—12.
  • Кобзев А.И. Конфуций // Духовная культура Китая: энциклопедия: в 5 т.. — М.: Изд. фирма «Восточная литература» РАН, 2006. — Т. 1. Философия. — С. 284—286.
  • Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7
  • Семененко И. И. Афоризмы Конфуция. М., 1987.
  • Переломов Л. С. Конфуций: жизнь, учение, судьба. М., 1993.
  • Зороастр. Будда. Конфуций. Магомет. Киев, 1991.
  • Будда Шакьямуни. Конфуций. Мухаммед. Франциск Ассизский: Биогр. повествования. Челябинск, 1995.
  • Chin, Ann-ping (2007). The authentic Confucius: A life of thought and politics. New York: Scribner. ISBN 978-0-7432-4618-7. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
  • Phan, Peter C. (2012). "Catholicism and Confucianism: An intercultural and interreligious dialogue". Catholicism and interreligious dialogue. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-982787-9. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
  • Rainey, Lee Dian (2010). Confucius & Confucianism: The essentials. Oxford: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8841-8. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)


Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Канфуцый&oldid=2302167"