Пружаны: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 10: Радок 10:
|шырыня сцяга =
|шырыня сцяга =
|выява = Pru cult.jpg
|выява = Pru cult.jpg
|подпіс =
|подпіс = Палац культуры
|lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 33|lat_sec = 24
|lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 33|lat_sec = 24
|lon_dir = |lon_deg = 24|lon_min = 27|lon_sec = 52
|lon_dir = |lon_deg = 24|lon_min = 27|lon_sec = 52
Радок 38: Радок 38:
|афіцыйная мова-ref =
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|двароў =
|насельніцтва = 19 300
|насельніцтва = 18459
|крыніца насельніцтва = <ref name="2016-Estimate"/>
|год перапісу = 2006
|год перапісу = 2016
|шчыльнасць =
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
|нацыянальны склад =
Радок 66: Радок 67:
|OpenStreetMap = 242978895
|OpenStreetMap = 242978895
}}
}}
'''Пружа́ны''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Pružany''), мясцовае: '''Пружа́на''' — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Пружанскі раён|Пружанскага раёна]], на сутоцы ракі [[Рака Муха|Муха]] і канала [[Канал Вец|Вец]] — пачатка [[Рака Мухавец|р. Мухавец]], у 89 км да паўночнага захаду ад [[Брэст]]а, у 13 км ад чыгуначнай станцыі Аранчыцы на лініі Брэст—[[Баранавічы]]. Вузел аўтадарог на Брэст, [[Горад Высокае|Высокае]], [[Кобрын]], [[Слонім]], [[Бяроза|Бярозу]], [[Гарадскі пасёлак Поразава|Поразава]]. Насельніцтва 19,3 тыс. чалавек ([[2006]]).
'''Пружа́ны''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Pružany''), мясцовае: '''Пружа́на''' — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Пружанскі раён|Пружанскага раёна]], на сутоцы ракі [[Рака Муха|Муха]] і канала [[Канал Вец|Вец]] — пачатка [[Рака Мухавец|р. Мухавец]], у 89 км да паўночнага захаду ад [[Брэст]]а, у 13 км ад чыгуначнай станцыі Аранчыцы на лініі Брэст—[[Баранавічы]]. Вузел аўтадарог на Брэст, [[Горад Высокае|Высокае]], [[Кобрын]], [[Слонім]], [[Бяроза|Бярозу]], [[Гарадскі пасёлак Поразава|Поразава]]. Насельніцтва 18&nbsp;459 чалавек ([[2016]])<ref name="2016-Estimate"/>.


{{змест злева}}
{{змест злева}}
Радок 79: Радок 80:
З верасня 1939 у [[БССР]], з [[15 студзеня]] [[1940]] цэнтр [[Пружанскі раён|Пружанскага раёна]]. У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] акупаваны [[23 чэрвеня]] [[1941]], акупанты стварылі тут [[Пружанскае гета|гета]], дзе ўтрымлівалі да 10 тыс. чал. і загубілі больш за 4 тыс. чалавек. Пад час вайны на 70 % былі знішчаны жылыя пабудовы. Вызвалены [[17 ліпеня]] [[1944]] года.
З верасня 1939 у [[БССР]], з [[15 студзеня]] [[1940]] цэнтр [[Пружанскі раён|Пружанскага раёна]]. У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] акупаваны [[23 чэрвеня]] [[1941]], акупанты стварылі тут [[Пружанскае гета|гета]], дзе ўтрымлівалі да 10 тыс. чал. і загубілі больш за 4 тыс. чалавек. Пад час вайны на 70 % былі знішчаны жылыя пабудовы. Вызвалены [[17 ліпеня]] [[1944]] года.


== Насельніцтва ==
== Дэмаграфія ==
* [[2004]] — 19,8 тыс. чал.
* [[2004]] — 19,8 тыс. чал.
* [[2006]] — 19,3 тыс. чал.
* [[2016]] — 18&nbsp;459 чал.<ref name="2016-Estimate">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_4944/ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа.] {{ref-ru}}</ref>


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Радок 90: Радок 93:
5 сярэдніх, вочна-завочная, музычная, юнацка-спартыўная школы, 8 дашкольных устаноў, 2 бібліятэкі, Дом культуры, бальніца.
5 сярэдніх, вочна-завочная, музычная, юнацка-спартыўная школы, 8 дашкольных устаноў, 2 бібліятэкі, Дом культуры, бальніца.


== Славутасці ==
== Выдатныя мясціны ==

[[File:Pruzhany palace.jpg|thumb|250px|[[Пружанскі палацык|Пружанскі сядзібна-паркавы ансамбль]]]]
[[File:Pruzhany palace.jpg|thumb|250px|[[Пружанскі палацык|Пружанскі сядзібна-паркавы ансамбль]]]]
* [[Пружанскі палацык|Пружанскі сядзібна-паркавы ансамбль Швыкоўскіх]] (сяр. 19 ст.) {{Гісторыка-культурная каштоўнасць РБ 4|112Г000585}}
* [[Пружанскі палацык|Пружанскі сядзібна-паркавы ансамбль Швыкоўскіх]] (сяр. 19 ст.) {{Гісторыка-культурная каштоўнасць РБ 4|112Г000585}}

Версія ад 14:37, 2 мая 2016

Горад
Пружаны
Палац культуры
Палац культуры
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Заснаваны
1487
Першая згадка
Вышыня цэнтра
161 м
Насельніцтва
18 459 чалавек[1] (2016)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1632
Паштовы індэкс
225133
Аўтамабільны код
1
СААТА
1256501000
Пружаны на карце Беларусі ±
Пружаны (Беларусь)
Пружаны
Пружаны (Брэсцкая вобласць)
Пружаны

Пружа́ны (афіц. транс.: Pružany), мясцовае: Пружа́на — горад у Брэсцкай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Пружанскага раёна, на сутоцы ракі Муха і канала Вец — пачатка р. Мухавец, у 89 км да паўночнага захаду ад Брэста, у 13 км ад чыгуначнай станцыі Аранчыцы на лініі Брэст—Баранавічы. Вузел аўтадарог на Брэст, Высокае, Кобрын, Слонім, Бярозу, Поразава. Насельніцтва 18 459 чалавек (2016)[1].

Гісторыя

Вядомы з 1487 як Дабучын, княжацкі двор у складзе Кобрынскага княства ВКЛ. Пасля смерці кобрынскага князя Івана Сямёнавіча Дабучын перайшоў да ягонай жонкі Фядоры, у 1519 паводле прывілея вял.кн. Жыгімонта Старога перайшоў да маршалка У. Касцевіча і ўвайшоў у Кобрынскае староства. 3 1520 года ў Кобрынскім павеце Падляшкага ваяводства. З 1532 належаў каралеве Боне Сфорцы, да сяр. 16 ст. пераўтварыўся ў цэнтр ганчарнага рамяства і гандлю, потым належала дачцэ Боны Ганне Ягелонцы. У 1563—1250 жыхароў, 7 вуліц, 278 гаспадарак. Існаваў «каралеўскі двор» — драўляны палац з гаспадарчымі пабудовамі. З 1566 у Брэсцкім павеце ВКЛ. Ганна Ягелонка 3.5.1588 надала гораду магдэбургскае права, герб і дазвол на 2 кірмашы на год, прывілеем замацавана сучасная назва Пружаны, вядомая і раней. На гербе (які некалі перайшоў да роду Сфорца ад роду Вісконці) выяўлены ў срэбраным полі звілісты блакітны вуж з залатой каронай, з пашчы якога з'яўляецца дзіця бачнае ўжо на палову. На думку некаторых гісторыкаў паходжанне назвы Пружаны звязана з пасяленнем каля Дабучына прусаў. Прывілей пацверджаны 6 мая 1589 граматай Жыгімонта Вазы з наданнем дадатковых прывілеяў (4 кірмашы на год). У інвэнтары Пружан за 1597 год адзначаны палац, 2 флігелі, гаспадарчыя пабудовы, млын. З пач. 17 ст. Пружаны славіліся вытворчасцю задымленага чорнага глінянага посуду і кафлі. Горад моцна разбураны падчас войнаў 17 — 18 ст. (ацалела 1/5 пабудоў), да канца 18 ст. адноўлены, у 1791 — 2094 жыхароў.

З 1795 у складзе Расійскай імперыі, горад, цэнтр павета; Кацярына ІІ падаравала Пружанскі ключ графу, генералу-фельдмаршалу Румянцаву-Задунайскаму, які хутка распрадаў іх Трэнбіцкаму, Булгарыну, Влодкам і Швыкоўскаму. У руска-французскую вайну (1812) Пружаны занятыя і разрабаваныя напалеонаўскімі войскамі. У 1817 у горадзе налічваецца 824 жыхары. У 1838 у горадзе тры забрукаваныя вуліцы; дзейнічала дваранскае вучылішча (130 вучняў), бальніца, аптэка. Каля горада працавала цагельня. Сярод павятовых гарадоў Гродзенскай губерні з'яўляюцца самым бедным, але нягледзячы на гэта ў сяр. 19 ст. у Пружанах кожную зіму адбываліся тэатральныя пастаноўкі. У 1845 атрымаў іншы герб (у светла-карычневым полі яліна, на галінах якой вісіць паляўнічая труба). У 1857 — 5665 жыхароў, працавалі бровар, гарбарны і мукамольны заводы. У час паўстання 1863—1864 на Пружаншчыне дзейнічалі аддзелы Р. Рагінскага, С. Сангіна і Б. Рыльскага, 13.2.1863 года Пружаны былі заняты паўстанцамі. У 1897 у горадзе 7634 жыхары, з якіх 67,5 % іудзеяў, 25,6 % праваслаўных, 6,2 % католікаў; 14 дробных прадпрыемстваў, павятовае і прыходскае вучылішчы, 2 царквы, касцёл, сінагога, некалькі іудзейскіх малітоўных дамоў, 6 бальніц. У 19 — 1-й пал. 20 ст. Пружаны вядомы як цэнтр ганчарнага рамяства.

У студзені 1919 Пружаны на некалькі дзёнь занялі бальшавікі. 30 студзеня 1919 з рукаў бальшавікоў адбіў яе Віленскі Атрад Польскага Войска пад кіраўніцтвам ротмістра Владыслава Дамброўскага[2]. 7 чэрвеня 1919 Ружаны увайшлі ў склад Берасцейскай акругі Грамадзянскай Управы Усходніх Зямель — часовай польскай адміністрацыйнай адзінкі[3]. У 1921—1939 у складзе Польшчы, цэнтр павета Палескага ваяводства. Дзейнічала Таварыства беларускай школы.

З верасня 1939 у БССР, з 15 студзеня 1940 цэнтр Пружанскага раёна. У час Вялікай Айчыннай вайны акупаваны 23 чэрвеня 1941, акупанты стварылі тут гета, дзе ўтрымлівалі да 10 тыс. чал. і загубілі больш за 4 тыс. чалавек. Пад час вайны на 70 % былі знішчаны жылыя пабудовы. Вызвалены 17 ліпеня 1944 года.

Насельніцтва

  • 2004 — 19,8 тыс. чал.
  • 2006 — 19,3 тыс. чал.
  • 2016 — 18 459 чал.[1]

Эканоміка

У 1998 годзе ў Пружанах дзейнічалі прадпрыемствы машынабудавання, харчовай (масласырзавод, кансервавы і плодакансервавы заводы), лёгкай, будматэрыялаў (камбінаты будаўнічых матэрыялаў) прамысловасці, завод радыёдэталей. Ільнозавод, лясгас, друкарня. Гасцініцы «Верас», «Мухавец». Сядзіба «Пружанская» (турыстычныя паслугі). Пружаны — цэнтр ганчарнага рамяства.

Культура

Музей-сядзіба «Пружанскі палацык». У горадзе праводзіцца фестываль звышлёгкай авіяцыі (ўзлётна-пасадачная паласа «Вялікія Якавічы»).

5 сярэдніх, вочна-завочная, музычная, юнацка-спартыўная школы, 8 дашкольных устаноў, 2 бібліятэкі, Дом культуры, бальніца.

Славутасці

Пружанскі сядзібна-паркавы ансамбль

Вядомыя асобы

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ а б в Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа. (руск.)
  2. ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, ss. 52-53. ISBN 978-83-11-11934-5.
  3. ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41

Літаратура

  • Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5. — 592 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-9.
  • Цітоў А. Сімвалы незалежнасці. // Геральдыка беларускіх местаў — Мн., 1998.
  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 50—51. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0216-4 (Т. 13).
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Пружаны&oldid=2317525"