Кантонскі дыялект: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
дрНяма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Кантонскі''', '''гуаньчжоўскі''' ці '''гуандунскі дыяле́кт кітайскай мовы''' (кант. 廣州話 Gwóngjāuwá, 廣東話 Gwóngdūngwá) |
'''Кантонскі''', '''гуаньчжоўскі''' ці '''гуандунскі дыяле́кт кітайскай мовы''' (кант. 廣州話 Gwóngjāuwá, 廣東話 Gwóngdūngwá) — дыялект [[Кітайская мова|кітайскай мовы]], найбуйнейшы дыялект групы [[юэ]] (ці, згодна іншай класіфікацыі, дыялект мовы юэ). На ім размаўляюць жыхары правінцый [[Гуандун]] і часткова [[Гуансі]], [[Ганконг]]а, [[Макаа]], а таксама [[кітайцы]] ў Амерыцы і Еўропе. |
||
== Фаналогія == |
== Фаналогія == |
||
Радок 8: | Радок 8: | ||
=== Ініцыялі === |
=== Ініцыялі === |
||
Ініцыялі |
Ініцыялі — гэта зычныя, з якіх можа пачынацца склад. У табліцы даецца запіс у ельскай транскрыпцыі і па сістэме МФА. |
||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|- |
|- |
||
! colspan="2" rowspan="2" | |
! colspan="2" rowspan="2" | !! rowspan="2" | Губныя !! colspan="2" | Пярэднеязычныя !! rowspan="2" | Палатальны !! colspan="2" | Заднеязычныя !! Глатальныя |
||
|- |
|- |
||
! звычайныя !! свісцячыя !! звычайныя !! агубленыя |
! звычайныя !! свісцячыя !! звычайныя !! агубленыя |
||
|- |
|- |
||
! colspan="2" | Насавыя |
! colspan="2" | Насавыя |
||
| m /m/ || (n /n/) || || || (ng /ŋ/) || || |
| m /m/ || (n /n/) || || || (ng /ŋ/) || || |
||
|- |
|- |
||
! rowspan="2" | Выбухныя !! Без прыдыхання |
! rowspan="2" | Выбухныя !! Без прыдыхання |
||
| b /p/ || d /t/ || j /ts/ || || g /k/ || gw /kʷ/ || ∅ (/ʔ/) |
| b /p/ || d /t/ || j /ts/ || || g /k/ || gw /kʷ/ || ∅ (/ʔ/) |
||
|- |
|- |
||
! З прыдыханнем |
! З прыдыханнем |
||
| p /pʰ/ || t /tʰ/ || ch /tsʰ/ || || k /kʰ/ || kw /kʷʰ/ || |
| p /pʰ/ || t /tʰ/ || ch /tsʰ/ || || k /kʰ/ || kw /kʷʰ/ || |
||
|- |
|- |
||
! colspan="2" | Фрыкатыўныя |
! colspan="2" | Фрыкатыўныя |
||
Радок 71: | Радок 71: | ||
|} |
|} |
||
Назвы тонаў даюцца па [[Сярэднекітайская мова|сярэднекітайскаму]] вымаўленню часоў дынастыі Тан. [[Інь |
Назвы тонаў даюцца па [[Сярэднекітайская мова|сярэднекітайскаму]] вымаўленню часоў дынастыі Тан. [[Інь]]ныя тоны развіліся ў складах з пачатковым глухім зычным, [[Ян|янныя]] — з звонкім ці санорным. «Уваходныя» тоны магчымыя толькі ў складах на -p, -t, -k. |
||
=== Змена тонаў === |
=== Змена тонаў === |
||
Радок 85: | Радок 85: | ||
{{Interwiki|zh-yue|мовай юэ|}} |
{{Interwiki|zh-yue|мовай юэ|}} |
||
{{Кітайская мова}} |
|||
[[Катэгорыя:Мовы Кітая]] |
[[Катэгорыя:Мовы Кітая]] |
Версія ад 17:04, 10 мая 2016
Кантонскі, гуаньчжоўскі ці гуандунскі дыяле́кт кітайскай мовы (кант. 廣州話 Gwóngjāuwá, 廣東話 Gwóngdūngwá) — дыялект кітайскай мовы, найбуйнейшы дыялект групы юэ (ці, згодна іншай класіфікацыі, дыялект мовы юэ). На ім размаўляюць жыхары правінцый Гуандун і часткова Гуансі, Ганконга, Макаа, а таксама кітайцы ў Амерыцы і Еўропе.
Фаналогія
Склад у кантонскай складаецца з ініцыялі (зычнага), фіналі (галоснага ці галоснага і зычнага) і тону. У адрозненне ад паўночных дыялектаў, у кантонскай захаваліся фіналі з зычнымі -p, -t, -k («уваходзячага» тону).
Медыяль -w- захавалася толькі пасля ініцыяляў g- /k/, k- /kʰ/ і нулявой ініцыялі, а медыяль -j- толькі пасля нулявой ініцыялі. Таму пры аналізе іх звычайна лічаць, што -w- і -j- з'яўляецца ўваходзяць у ініцыяль.
Ініцыялі
Ініцыялі — гэта зычныя, з якіх можа пачынацца склад. У табліцы даецца запіс у ельскай транскрыпцыі і па сістэме МФА.
Губныя | Пярэднеязычныя | Палатальны | Заднеязычныя | Глатальныя | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
звычайныя | свісцячыя | звычайныя | агубленыя | |||||
Насавыя | m /m/ | (n /n/) | (ng /ŋ/) | |||||
Выбухныя | Без прыдыхання | b /p/ | d /t/ | j /ts/ | g /k/ | gw /kʷ/ | ∅ (/ʔ/) | |
З прыдыханнем | p /pʰ/ | t /tʰ/ | ch /tsʰ/ | k /kʰ/ | kw /kʷʰ/ | |||
Фрыкатыўныя | f /f/ | s /s/ | h /h/ | |||||
Апраксіманты | l /l/ | j /y/ | w /w/ |
У размоўнай мове Ганконга ініцыяль ng /ŋ/ знікае, а n /n/ пераходзіць у l /l/. Gw- /kʷ/ і kw- /kʷʰ/ пераходзяць у g- /k/ і k- /kʰ/ адпаведна, асабліва перад галосным o.
Тоны
У кантонскай мове 6 ці 7 тонаў. У ельскай сістэме запісу яны пазначаюцца дыякрытычнымі знакамі над літарай і літарай h пасля галоснага. Тоны такія:
- Высокі роўны ці ўзыходзячы; у сучаснай ганконгскай кантонскай яны знаходзяцца ў вольным вар'іраванні.
- высокі роўны [˥] (a1, ā)
- высокі падаючы [˥˧] (a1, à)
- усходны з сярэдняга да высокага [˧˥] (a2, á).
- сярэдні роўны [˧] (a3, a)
- нізкі падаючы [˨˩] (a4, àh)
- нізкі ўсходны [˨˧] (a5, áh)
- нізкі роўны [˨] (a6, ah)
Калі лічыць адрозненне паміж складамі з санорнымі і выбухнымі зычнымі нефаналагічным (г.зн., што склады san і sat адрозніваюцца не зычным, а тонам), як у сярэднекітайскай, то тонаў атрымоўваецца 9 ці 10:
Назва тона | Вымаўленне | Нумар | Каментарый |
---|---|---|---|
上陰平 першы іньны роўны |
высокі роўны [˥] | 1 | У сучаснай ганконгскай кітайскай гэтыя два тоны не адрозніваюцца. Назва другога варыянта не адпавядае вымаўленню. |
下陰平 другі іньны роўны |
высокі падаючы [˥˧] | 1 | |
陰上 іньны усходны |
усходны да высокага [˧˥] | 2 | |
陰去 іньны падаючы |
сярэдні роўны [˧] | 3 | Традыцыйная назва не адпавядае вымаўленню. |
上陰入 першы іньны уваходны |
высокі роўны [˥] | 1 | Толькі ў складах на -p, -t, -k. |
下陰入 другі іньны уваходны |
сярэдні роўны [˧] | 3 | Толькі ў складах на -p, -t, -k. |
陽平 янны ровны |
нізкі падаючы [˨˩] | 4 | |
陽上 янны усходны |
нізкі ўсходны [˨˧] | 5 | |
陽去 янны падаючы |
нізкі роўны [˨] | 6 | Традыцыйная назва не адпавядае вымаўленню. |
陽入 янны уваходны |
нізкі роўны [˨] | 6 | Толькі ў складах на -p, -t, -k. |
Назвы тонаў даюцца па сярэднекітайскаму вымаўленню часоў дынастыі Тан. Іньныя тоны развіліся ў складах з пачатковым глухім зычным, янныя — з звонкім ці санорным. «Уваходныя» тоны магчымыя толькі ў складах на -p, -t, -k.
Змена тонаў
У кантонскай адсутнічае змена тона ў адрозненні ад яго пазіцыі ў слове (як у путунхуа, калі склады 3 тона ідуць разам, ці як у паўднёвамінскай).
Але ў кантонскай тон можа мяняцца ў некаторых словах ці граматычных канструкцыях:
- У многіх складаных словах тон апошняга склада мяняецца на 2 (за выключэннем складоў з 1 ці 2 тонам): 廣東 Gwóngdūng + 話 wàh = 廣東話 Gwóngdūngwá
- У тэрмінах радства, утвораных паўтарэннем склада, першы тон мяняецца на чацвёрты: 媽 má + 媽 má = 媽媽 màhmá
- У канструкцыі з паўторам прыметніка апошні тон мяняецца на другі: 肥 fèih, але 肥肥哋 fèih-féi-déi.
Спасылкі