Сістэма кіравання

Сістэма кіравання — сістэматызаваны (строга вызначаны) набор сродкаў збору звестак пра падкантрольны аб'ект і сродкаў уплыву на яго паводзіны, прызначаны для дасягнення вызначаных мэт. Аб'ектам сістэмы кіравання могуць быць як тэхнічныя аб'екты, так і людзі. Аб'ект сістэмы кіравання можа складацца з іншых аб'ектаў, якія могуць мець сталую структуру ўзаемасувязяў.

Сістэмы кіравання з удзелам людзей як аб'ектаў кіравання часцяком завуць сістэмамі менеджменту, то бок аўтаматызаваным кіраваннем.

Тэхнічная структура кіравання — прылада ці набор прылад для маніпулявання паводзінамі іншых прылад ці сістэм.

Аб'ектам кіравання можа быць кожная дынамічная сістэма ці яе мадэль. Стан аб'екта характарызуецца некаторымі колькаснымі велічынямі, што змяняюцца ў часе, то бок зменнымі станамі. У натуральных працэсах у ролі такіх зменных можа выступаць тэмпература, шчыльнасць вызначанага рэчыва ў арганізме, курс каштоўных папер і г. д. Для тэхнічных аб'ектаў гэта механічныя перасоўванні (кутнія ці лінейныя) і іх хуткасць, электрычныя зменныя, тэмпературы і г. д. Аналіз і сінтэз сістэм кіравання праводзіцца метадамі адмысловага падзелу матэматыкі — тэорыі кіравання.

Структуры кіравання падзяляюць на два вялікіх класа:

• Аўтаматызаваная сістэма кіравання (АСК) — з удзелам чалавека ў контуры кіравання;
• Сістэма аўтаматычнага кіравання (САУ) — без удзелу чалавека ў контуры кіравання.

Тыпы сістэм аўтаматычнага кіравання

Сістэма аўтаматычнага кіравання, зазвычай, складаецца з двух асноўных элементаў — аб'екта кіравання і кіроўнай прылады.

Па мэце кіравання:

Аб'ект кіравання — змена стану аб'екта ў адпаведнасці з зададзеным законам кіравання. Такая змена адбываецца ў выніку вонкавых фактараў, прыкладам, з прычыны кіроўных ці якія абураюць уплываў.

Сістэмы аўтаматычнага рэгулявання:

• Сістэмы аўтаматычнай стабілізацыі. Выходнае значэнне падтрымваецца на сталым роўні (зададзенае значэнне — канстанта). Адхіленні ўзнікаюць за кошт абурэнняў і пры ўлучэнні.
• Сістэмы праграмнага рэгулявання.
• Зададзенае значэнне змяняецца па загадзя зададзеным праграмным законе f. Убору з абмыламі, што сустракаюцца ў сістэмах аўтаматычнага рэгулявання, тут таксама маюць месца абмылы ад інэрцыйнасці рэгулятара.
• Сачыльныя сістэмы. Уваходны ўплыў невядомы. Яно вызначаецца толькі падчас функцыянавання сістэмы. Абмылы вельмі моцна залежаць ад выгляду функцыі f(t).

Сістэмы экстрэмальнага рэгулявання:

• Здольныя падтрымваць экстрэмальнае значэнне некаторага крытэру (прыкладам, мінімальнае ці максімальнае), характарызавалага якасць функцыянавання дадзенага аб'екта. Крытэрам якасці, які звычайна завуць мэтавай функцыяй, паказнікам экстрэмуму ці экстрэмальнай характарыстыкай, можа быць або наўпроста мераная фізічная велічыня (прыкладам, тэмпература, ток, напруга, вільготнасць, ціск), або ККД, прадукцыйнасць і інш.

Вылучаюць:

• Сістэмы з экстрэмальным рэгулятарам рэлейнага дзеяння. Універсальны экстрэмальны рэгулятар павінен быць добра якая маштабуецца прыладай, здольнай выконваць вялікую колькасць вылічэнняў у адпаведнасці з рознымі метадамі.
• Сігнум-рэгулятар выкарыстоўваецца як аналагавы аналізатар якасці, адназначна характарызавалы толькі адзін падладжвальны параметр сістэм. Ён складаецца з дзвюх паслядоўна ўлучаных прылад: Сігнум-рэле (D-трыгер) і выканаўчы рухавік (інтэгратар).
• Экстрэмальныя сістэмы з безынерцыйным аб'ектам Экстрэмальныя сістэмы з інэрцыйным аб'ектам
• Экстрэмальныя сістэмы з плавальнай характарыстыкай. Выкарыстоўваецца ў выпадку, калі экстрэмум змяняецца.

Спасылкі

• Аўтаматызаваныя сістэмы кіравання вонкавым асвятленнем
• Сістэмы аўтаматычнага рэгулявання тэмпературы
• Аўтаматычнае кіраванне на прадпрыемствах горнай прамысловасці
• Сістэмы аўтаматычнага кіравання асвятленнем будынкаў
• Агульныя пытанні тэорыі аўтаматычнага кіравання

Літаратура

• Первазванскі А. А. Курс тэорыі аўтаматычнага кіравання. М., Навука, 1986
• Паляк Бы. Т., Шчарбакоў П. С. Робасная ўстойлівасць і кіраванне. М., Навука, 2002
• Бесякерскі У. А., Папоў Е. П. Тэорыя сістэм аўтаматычнага рэгулявання. М., Навука, 1966
• Цып кінучы. З. Грунту тэорыі аўтаматычных сістэм. М., Навука, 1977
• Новікаў Д. А. Тэорыя кіравання арганізацыйнымі сістэмамі. 2-е выд. — М.: Фізматліт, 2007.
• Красоўскі А. А. Дынаміка бесперапынных саманаладных сістэм. М. 1963
• Мора-санаў І. З. Рэлейныя экстрэмальныя сістэмы. М., Навука, 1964
• Кунцэвіч В. М. Імпульсныя саманаладныя і экстрэмальныя сістэмы аўтаматычнага кіравання. Да,Навука, 1966
• Растрыгін Л. А. Сістэмы экстрэмальнага кіравання. М., Навука, 1974