Паўстанне дзекабрыстаў: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:

{{Узброены канфлікт
{{Узброены канфлікт
|назва = Паўстанне дзекабрыстаў
|назва = Паўстанне дзекабрыстаў
Радок 12: Радок 11:
|сілы2 =
|сілы2 =
}}
}}
'''Паўста́нне дзекабры́стаў''' ({{lang-ru|Восстание декабристов}}) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў [[Санкт-Пецярбург]]у, сталіцы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], 14 [[26 снежня|(26) снежня]] [[1825]] года. Паўстанне было здзейсненае супольнасьцю дваран-адзінадумцаў (пры падтрымцы вайсковых часткаў) і ставіла за мэту лібералізацыю расійскага грамадска-палітычнага ладу і недапушчэнне ўступленьня на трон [[Мікалай I|Мікалая I]]. Паўстанне незвычайна адрознівалася ад змоваў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасцю і мела мацнейшы рэзананс у расійскім грамадстве, які значна паўплываў на грамадска-палітычнае жыццё Мікалаевай эпохі.
'''Паўста́нне дзекабры́стаў''' ({{lang-ru|Восстание декабристов}}) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў [[Санкт-Пецярбург]]у, сталіцы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], 14 [[26 снежня|(26) снежня]] [[1825]] года. Паўстанне было здзейсненае супольнасьцю дваран-адзінадумцаў (пры падтрымцы вайсковых часткаў) і ставіла за мэту лібералізацыю расійскага грамадска-палітычнага ладу і недапушчэнне ўступленьня на трон [[Мікалай I|Мікалая I]]. Паўстанне незвычайна адрознівалася ад змоваў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасцю і мела мацнейшы рэзананс у расійскім грамадстве, які значна паўплываў на грамадска-палітычнае жыццё Мікалаевай эпохі.




Радок 18: Радок 17:
''Гл.таксама:[[Дзекабрысты]]''
''Гл.таксама:[[Дзекабрысты]]''


Вестка аб смерцi цара [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра I]] прыйшло ў [[Пецярбург]] [[27 лістапада]].Сына ў яго не было (а дзве яго дачкі, Марыя і Лізавета, памерлі ў маленстве). Па законе аб пасада ў спадчыну 1797 г. на пасад павінен быў уступіць наступны па старшынстве яго брат [[Канстанцін Паўлавіч|Канстанцін]].
Вестка аб смерцi цара [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра I]] прыйшло ў [[Пецярбург]] [[27 лістапада]].Сына ў яго не было (а дзве яго дачкі, Марыя і Лізавета, памерлі ў маленстве). Па законе аб пасада ў спадчыну 1797 г. на пасад павінен быў уступіць наступны па старшынстве яго брат [[Канстанцін Паўлавіч|Канстанцін]].


Вестка аб смерцi Аляксандра I, атрыманае ў Пецярбургу, заспела чальцоў Паўночнага таварыства знянацку.У той жа дзень на нарадзе ў [[Рылееў,Кандраці Фёдаравіч|Рылеева]] было вырашана, што калі Канстанцін прыме прастол, то належыць абвясціць усім чальцам грамадства аб яго фармальным роспуску "і дзейнічаць колькі магчыма асцярожней, імкнучыся ў два ці тры гады заняць значнае месца ў гвардзейскіх паліцах".Між тым у Пецярбургу сталі распаўсюджвацца чуткі пра тое, што Канстанцін адмаўляецца ад пасаду, які пераходзіць, такім чынам, да [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая]].У чальцоў Паўночнага таварыства ізноў "з'явілася надзея на неадкладнае выступ", выкарыстоўваючы ў якасці падставы вернасць прысязе Канстанціну.[[10 снежня]] ўжо дакладна стала вядома пра тое,што рыхтуецца "переприсяга". Пачаліся штодзённыя нарады ў К.Ф. Рылеева, [[Трубяцкі, Сяргей Пятровіч|С.П. Трубяцкога]] і [[Абаленскі, Яўген Пятровіч|Е.П. Абаленскага]], дзе распрацоўваліся розныя варыянты выступу.<ref name=":0">[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.uwANud1hZKPvBy7MRQVJFMB8R3DnZutwWxG-va8KycfE2Pz9xFJIIMQ0rTC3uLJYKd5HDbbBa0URP_XopJ9LjfgiKDXLoXez8LAKSj-gkU_LZBmR5C4F5S8GDxCGsBJThHXWZ1XJ7IB5yy80xBZ3BOZfEdhUgirlhY_5Rlh8bFg.ef4cfd8d5c3ea1b2ccbedb31d75c933ea731e1a0&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9dp88zwjJi-A9wwjDIux7f8Zuv0g6oZ30w&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1Ldmtxc1cxa3ZRTXBrdl9YN2FXMG5Va3pzcEZkZjRrcVpvLU84V2xKQ3RiWm9ia1RYdVJkVXRpS2ktTlhpZWI0aE1WVmtnTndUUk1sMUhSUUk1Y204NjExRXhFWGVBS2wwVUFHZw&b64e=2&sign=ae90b1998ee13449b2ef53f415b7f87f&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j22PdmpU_omvgoZVjI9Mbj_1H3P2VDS20fcAnTMYAlMDqRDkhA4y13HJxINa6kg1NGhzWuLsBzgHCirVJ_ej8-o&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uTiVJtECIzYvtKhEe4xX6DlAryz4RrfmHpEJdJtIaqrI6p-Hdd6yvlOGZibcYbi84x0rwBNV0pOuPdyn8-80NMR-TmsxO1uL36DaPJ1cr92yjVoNxEGmNfvUjQ_BAeDinwwZQlimi1pdd_xjvN2nWK2Xh0TKZIu2Jz_QAWAksK-tSq5ErjWuFYacDa-DkWwMs8aVS68KefeBeV-fIXHwtTYG4n3N7CGEAhygSKnoEgMxujNsCNIb3Y_Qu-vo0QoXbZhSK3mfVkME_ZvNPyhjsP6151hgfLgg3W_y-gauHc4Y4ukexzuEfzZ617XhniRHo2Q0TfV9xuee1OgcfGcNoTKXmsjluGkzPe4pgzc7N-n9Vk5asBAdwmLbObgY3qMvjPanfJAK7rUWXRZby3lFUU4cNrYdZgVO2XZ7jj8JTbxEzsiOxGxdaYA2I75-FjW7TZJPSTTB2L7WzyYdwnfalTHq8yV_wnSlqjTzzfju5Bxzw1PuUXgZI3UeO5PMJWb0Yw&l10n=ru&cts=1466011762583&mc=5.057724966088559 Восстание декабристов в 1825 году]</ref>
Вестка аб смерцi Аляксандра I, атрыманае ў Пецярбургу, заспела чальцоў Паўночнага таварыства знянацку. У той жа дзень на нарадзе ў [[Рылееў,Кандраці Фёдаравіч|Рылеева]] было вырашана, што калі Канстанцін прыме прастол, то належыць абвясціць усім чальцам грамадства аб яго фармальным роспуску «і дзейнічаць колькі магчыма асцярожней, імкнучыся ў два ці тры гады заняць значнае месца ў гвардзейскіх паліцах».Між тым у Пецярбургу сталі распаўсюджвацца чуткі пра тое, што Канстанцін адмаўляецца ад пасаду, які пераходзіць, такім чынам, да [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая]].У чальцоў Паўночнага таварыства ізноў «з'явілася надзея на неадкладнае выступ», выкарыстоўваючы ў якасці падставы вернасць прысязе Канстанціну.[[10 снежня]] ўжо дакладна стала вядома пра тое, што рыхтуецца «переприсяга». Пачаліся штодзённыя нарады ў К. Ф. Рылеева, [[Трубяцкі, Сяргей Пятровіч|С. П. Трубяцкога]] і [[Абаленскі, Яўген Пятровіч|Е. П. Абаленскага]], дзе распрацоўваліся розныя варыянты выступу.<ref name=":0">[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.uwANud1hZKPvBy7MRQVJFMB8R3DnZutwWxG-va8KycfE2Pz9xFJIIMQ0rTC3uLJYKd5HDbbBa0URP_XopJ9LjfgiKDXLoXez8LAKSj-gkU_LZBmR5C4F5S8GDxCGsBJThHXWZ1XJ7IB5yy80xBZ3BOZfEdhUgirlhY_5Rlh8bFg.ef4cfd8d5c3ea1b2ccbedb31d75c933ea731e1a0&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9dp88zwjJi-A9wwjDIux7f8Zuv0g6oZ30w&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1Ldmtxc1cxa3ZRTXBrdl9YN2FXMG5Va3pzcEZkZjRrcVpvLU84V2xKQ3RiWm9ia1RYdVJkVXRpS2ktTlhpZWI0aE1WVmtnTndUUk1sMUhSUUk1Y204NjExRXhFWGVBS2wwVUFHZw&b64e=2&sign=ae90b1998ee13449b2ef53f415b7f87f&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j22PdmpU_omvgoZVjI9Mbj_1H3P2VDS20fcAnTMYAlMDqRDkhA4y13HJxINa6kg1NGhzWuLsBzgHCirVJ_ej8-o&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uTiVJtECIzYvtKhEe4xX6DlAryz4RrfmHpEJdJtIaqrI6p-Hdd6yvlOGZibcYbi84x0rwBNV0pOuPdyn8-80NMR-TmsxO1uL36DaPJ1cr92yjVoNxEGmNfvUjQ_BAeDinwwZQlimi1pdd_xjvN2nWK2Xh0TKZIu2Jz_QAWAksK-tSq5ErjWuFYacDa-DkWwMs8aVS68KefeBeV-fIXHwtTYG4n3N7CGEAhygSKnoEgMxujNsCNIb3Y_Qu-vo0QoXbZhSK3mfVkME_ZvNPyhjsP6151hgfLgg3W_y-gauHc4Y4ukexzuEfzZ617XhniRHo2Q0TfV9xuee1OgcfGcNoTKXmsjluGkzPe4pgzc7N-n9Vk5asBAdwmLbObgY3qMvjPanfJAK7rUWXRZby3lFUU4cNrYdZgVO2XZ7jj8JTbxEzsiOxGxdaYA2I75-FjW7TZJPSTTB2L7WzyYdwnfalTHq8yV_wnSlqjTzzfju5Bxzw1PuUXgZI3UeO5PMJWb0Yw&l10n=ru&cts=1466011762583&mc=5.057724966088559 Восстание декабристов в 1825 году]</ref>


Выступ прызначылі на [[14 снежня]] - дзень, калі трэба было прысягаць Мікалаю Паўлавічу.[[13 снежня]] быў распрацаваны канчатковы план паўстання.Было вырашана ў дзень прынясення прысягі новаму цару ажыццявіць захоп манарха і Сената і прымусіць іх да ўвядзення ў Расіі канстытуцыйнага ладу.<ref>[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.FfOdL2J8DxUMNdcWQPOy8Q9cnC1o5GH_Oh3EwErFXtCUMCENDbUShxElEuHIektqm0WE6l74TtE6ugLnSHAgpFxrD_lxsUpkdBFljNZZckA.b07285ccdd44f952f61f3c4b24607eeaa1319df7&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9bb4iM1VPfe4W5x0C0-qwflIRTTifi6VAA&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxcDEyLWxqTVRoRWpnMExqZ0x1aXJHMS1Yd2xXWF81a3J1TWp5blVRLUx4QnNySGhOYnEwbUd1ZkltLTExeVFkRlprNVpSV2lMTGtJTVBLNGIzVUFMb1ZGZ19rNlkwMGNkaGxIRnNpMmxMaGRaVU53UUp0UGJMUVJUTDVVdTlQOEg0TURUNmF2T1loeW1VVW5jZElNWEZRSUVYM3ZVVjlwRFp1LTdjakhpVEtKQnI5d0FQdU1vUElDLXJSTnZGZi1tZw&b64e=2&sign=b80db81e1e606504315a929acd295d97&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j0dMXP1rfcrQ8V0IAAFhVRqgp0oIL70Jzn_EuAaf2-1YfclijdXaxgSWz0kDFPZ3fcrW5IKDeZAaTANjL29ukI0&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uQQoNVe0phDSNrDE1dw7dmKGAPAcmjXRc223YzaBskCmsoaYsaVbrjxrFa0yPFVdT6RzmS7t7--1aUug4AMDZzTC20k0H8aMn2ybWOSRModxP8fFu506yYVHQ6zQOAxFkHV4kdkzG3Bt6_VIbcFJirKF3fFDDpjV6m7n1Klaj7pqOSGUoKTGSLtl89ioxMX9bDLZqdNAWXQ3Xxkwt8ObkYEImnCHnFEJ51AS5nnP2c00Gbfa3LdP1oBDlfi3DVU4oEKrWM4TiJYFCBmjZ_sUgJiV10xefSffStydEjpQjr50UUGM7G04PJkGI6021DWPMLxvzw8PGxF50EvY4SVbeo4X5X1Rryx8VoGZeG2Zv-VwK9_8FeCxlbUwFjnndkr3cA&l10n=ru&cts=1466012369945&mc=5.0833065134881545 История России (кратко).Восстание декабристов]</ref>
Выступ прызначылі на [[14 снежня]] — дзень, калі трэба было прысягаць Мікалаю Паўлавічу.[[13 снежня]] быў распрацаваны канчатковы план паўстання. Было вырашана ў дзень прынясення прысягі новаму цару ажыццявіць захоп манарха і Сената і прымусіць іх да ўвядзення ў Расіі канстытуцыйнага ладу.<ref>[http://www.yandex.by/clck/jsredir?from=www.yandex.by%3Bsearch%2F%3Bweb%3B%3B&text=&etext=1086.FfOdL2J8DxUMNdcWQPOy8Q9cnC1o5GH_Oh3EwErFXtCUMCENDbUShxElEuHIektqm0WE6l74TtE6ugLnSHAgpFxrD_lxsUpkdBFljNZZckA.b07285ccdd44f952f61f3c4b24607eeaa1319df7&uuid=&state=PEtFfuTeVD5kpHnK9lio9bb4iM1VPfe4W5x0C0-qwflIRTTifi6VAA&data=UlNrNmk5WktYejR0eWJFYk1LdmtxcDEyLWxqTVRoRWpnMExqZ0x1aXJHMS1Yd2xXWF81a3J1TWp5blVRLUx4QnNySGhOYnEwbUd1ZkltLTExeVFkRlprNVpSV2lMTGtJTVBLNGIzVUFMb1ZGZ19rNlkwMGNkaGxIRnNpMmxMaGRaVU53UUp0UGJMUVJUTDVVdTlQOEg0TURUNmF2T1loeW1VVW5jZElNWEZRSUVYM3ZVVjlwRFp1LTdjakhpVEtKQnI5d0FQdU1vUElDLXJSTnZGZi1tZw&b64e=2&sign=b80db81e1e606504315a929acd295d97&keyno=0&cst=AiuY0DBWFJ5Hyx_fyvalFJ8kGfN2jiJSY3PBwjsQ7KKvZbJsTSLn5DQpdq3KnNGrLu-JMjYhI_we5O2UbXnCh3DP4-G9I3sKzZcc9DgChPWDdZceclo6j0dMXP1rfcrQ8V0IAAFhVRqgp0oIL70Jzn_EuAaf2-1YfclijdXaxgSWz0kDFPZ3fcrW5IKDeZAaTANjL29ukI0&ref=orjY4mGPRjlSKyJlbRuxUsrqwT4MTd6ZVGFRZC8qbB3F4t1n7Hh_RttDQvAstFuBodoqZ4qx1uQQoNVe0phDSNrDE1dw7dmKGAPAcmjXRc223YzaBskCmsoaYsaVbrjxrFa0yPFVdT6RzmS7t7--1aUug4AMDZzTC20k0H8aMn2ybWOSRModxP8fFu506yYVHQ6zQOAxFkHV4kdkzG3Bt6_VIbcFJirKF3fFDDpjV6m7n1Klaj7pqOSGUoKTGSLtl89ioxMX9bDLZqdNAWXQ3Xxkwt8ObkYEImnCHnFEJ51AS5nnP2c00Gbfa3LdP1oBDlfi3DVU4oEKrWM4TiJYFCBmjZ_sUgJiV10xefSffStydEjpQjr50UUGM7G04PJkGI6021DWPMLxvzw8PGxF50EvY4SVbeo4X5X1Rryx8VoGZeG2Zv-VwK9_8FeCxlbUwFjnndkr3cA&l10n=ru&cts=1466012369945&mc=5.0833065134881545 История России (кратко).Восстание декабристов]</ref>


== Паўстанне ==
== Паўстанне ==


=== Прыход мяцежнікаў на плошчу ===
=== Прыход мяцежнікаў на плошчу ===
Надышла раніца 14 снежня.Чальцы тайнага таварыства ўжо знаходзіліся ў сваіх вайсковых частках і вялі агітацыю супраць прысягі Мікалаю I, дзеля захавання вернасці законнаму імператару Канстанціну.К 11 гадзінам раніцы першымі на [[Сенацкая плошча Санкт-Пецярбурга|Сенацкім плошчу]] былі выведзеныя Аляксандрам і Міхаілам Бястужава і Д.А. Щепіным-Растоўскім 800 салдат лейб-гвардыі Маскоўскага палка,якія былі пабудаваныя ў карэ (чатырохкутнік) каля помніка [[Пётр I, імператар расійскі|Пятру I]].Вакол помніка і карэ была пастаўлена загараджальны ланцуг салдат.У гадзіну дня да салдат Маскоўскага палка далучыліся матросы гвардзейскага экіпажа пад камандай капітан-лейтэнанта Мікалая Бястужава (старэйшага брата А. і М. Бястужава).Услед за імі на плошчу прыбыў лейб-гвардыі Грэнадзерскі поўк, які прывялі паручнікі Н.А. Паноў і А.М. Сутгоф.Усяго на плошчы сабралася 3 тыс. Салдат і матросаў пры 30 афіцэрах (некаторыя з іх не былі сябрамі таемнага грамадства і далучыліся да паўстання ў апошні момант).Чакалі падыходу іншых вайсковых частак, а галоўнае - дыктатара паўстання - С.П. Трубяцкога, без яго распараджэнняў паўсталыя не маглі самі дзейнічаць.Аднак на плошчы ён не з'явіўся, і паўстанне засталося без кіраўніка. Паводзіны Трубяцкога, несумненна, адыграла фатальную ролю ў дзень 14 снежня. Удзельнікі паўстання прынялі гэта як "здраду".<ref name=":0" />
Надышла раніца 14 снежня. Чальцы тайнага таварыства ўжо знаходзіліся ў сваіх вайсковых частках і вялі агітацыю супраць прысягі Мікалаю I, дзеля захавання вернасці законнаму імператару Канстанціну. К 11 гадзінам раніцы першымі на [[Сенацкая плошча Санкт-Пецярбурга|Сенацкім плошчу]] былі выведзеныя Аляксандрам і Міхаілам Бястужава і Д. А. Щепіным-Растоўскім 800 салдат лейб-гвардыі Маскоўскага палка, якія былі пабудаваныя ў карэ (чатырохкутнік) каля помніка [[Пётр I, імператар расійскі|Пятру I]].Вакол помніка і карэ была пастаўлена загараджальны ланцуг салдат. У гадзіну дня да салдат Маскоўскага палка далучыліся матросы гвардзейскага экіпажа пад камандай капітан-лейтэнанта Мікалая Бястужава (старэйшага брата А. і М. Бястужава).Услед за імі на плошчу прыбыў лейб-гвардыі Грэнадзерскі поўк, які прывялі паручнікі Н. А. Паноў і А. М. Сутгоф. Усяго на плошчы сабралася 3 тыс. Салдат і матросаў пры 30 афіцэрах (некаторыя з іх не былі сябрамі таемнага грамадства і далучыліся да паўстання ў апошні момант).Чакалі падыходу іншых вайсковых частак, а галоўнае — дыктатара паўстання — С. П. Трубяцкога, без яго распараджэнняў паўсталыя не маглі самі дзейнічаць. Аднак на плошчы ён не з'явіўся, і паўстанне засталося без кіраўніка. Паводзіны Трубяцкога, несумненна, адыграла фатальную ролю ў дзень 14 снежня. Удзельнікі паўстання прынялі гэта як «здраду».<ref name=":0" />


=== Спробы ўгаварыць мяцежнікаў здацца ===
=== Спробы ўгаварыць мяцежнікаў здацца ===
Мікалай I спрабаваў паўплываць на паўстанцаў ўгаворамі.Да іх ён накіраваў генерал-губернатара Пецярбурга [[Міларадавіч, Міхаіл Андрэявіч|М.А. Миларадавіча]] - героя [[Вайна 1812 года|Айчыннай вайны 1812 года]].Ён паспрабаваў сваім красамоўствам пахіснуць салдат, і яго місія ледзь было не мела поспеху, калі б ён не быў смяротна паранены [[Кахоўскі, Пётр Рыгоравіч|П.Г. Кахоўскім]] стрэлам з пісталета.<ref name=":0" />
Мікалай I спрабаваў паўплываць на паўстанцаў ўгаворамі. Да іх ён накіраваў генерал-губернатара Пецярбурга [[Міхаіл Андрэевіч Міларадавіч|М. А. Миларадавіча]] — героя [[Вайна 1812 года|Айчыннай вайны 1812 года]]. Ён паспрабаваў сваім красамоўствам пахіснуць салдат, і яго місія ледзь было не мела поспеху, калі б ён не быў смяротна паранены [[Пётр Рыгоравіч Кахоўскі|П. Р. Кахоўскім]] стрэлам з пісталета.<ref name=":0" />


"Ўгаворваць" салдат былі пасланыя пецярбургскі мітрапаліт Серафім і кіеўскі мітрапаліт Яўген.Але ў адказ на ўгаворы, па сведчанні дзяка Прохара Іванова, салдаты пачалі крычаць мітрапалітам:«Які ты мітрапаліт, калі на двух тыднях двум імператарам прысягнуў ... Ня верым вам, ідзеце прэч! ..».
«Ўгаворваць» салдат былі пасланыя пецярбургскі мітрапаліт Серафім і кіеўскі мітрапаліт Яўген. Але ў адказ на ўгаворы, па сведчанні дзяка Прохара Іванова, салдаты пачалі крычаць мітрапалітам:"Які ты мітрапаліт, калі на двух тыднях двум імператарам прысягнуў … Ня верым вам, ідзеце прэч! ..".


=== Узброенае супрацьстаянне ===
=== Узброенае супрацьстаянне ===
Пакуль ішлі ўгаворы, Мікалай сцягнуў да Сенацкай плошчы 9 тыс. салдат пяхоты і 3 тыс. конных.Двойчы конная гвардыя атакавала карэ паўстанцаў, але кожны раз іх атакі спыняліся беглым ружэйным агнём.Зрэшты, паўсталыя стралялі ўверх, ды і самі коннагвардэйцы дзейнічалі нерашуча, выяўляючы салдацкую салідарнасць.І астатнія ўрадавыя войскі вагаліся.Ад іх да паўсталых прыходзілі парламенцёры і прасілі "пратрымацца да вечара", абяцаючы да іх далучыцца.
Пакуль ішлі ўгаворы, Мікалай сцягнуў да Сенацкай плошчы 9 тыс. салдат пяхоты і 3 тыс. конных. Двойчы конная гвардыя атакавала карэ паўстанцаў, але кожны раз іх атакі спыняліся беглым ружэйным агнём. Зрэшты, паўсталыя стралялі ўверх, ды і самі коннагвардэйцы дзейнічалі нерашуча, выяўляючы салдацкую салідарнасць. І астатнія ўрадавыя войскі вагаліся. Ад іх да паўсталых прыходзілі парламенцёры і прасілі «пратрымацца да вечара», абяцаючы да іх далучыцца.


Мікалай I, баючыся, што з надыходам цемры "бунт мог паведаміцца чэрні", аддаў загад выкарыстаць артылерыю.Некалькі картечный стрэлаў ва ўпор з блізкай адлегласці вырабілі моцнае спусташэнне ў шэрагах паўстанцаў і звярнулі іх ва ўцёкі. К 6 гадзінам вечара паўстанне было разгромлена. Усю ноч пры святле вогнішчаў прыбіралі параненых і забітых і змывалі з плошчы пралітую кроў.<ref name=":0" />
Мікалай I, баючыся, што з надыходам цемры «бунт мог паведаміцца чэрні», аддаў загад выкарыстаць артылерыю. Некалькі картечный стрэлаў ва ўпор з блізкай адлегласці вырабілі моцнае спусташэнне ў шэрагах паўстанцаў і звярнулі іх ва ўцёкі. К 6 гадзінам вечара паўстанне было разгромлена. Усю ноч пры святле вогнішчаў прыбіралі параненых і забітых і змывалі з плошчы пралітую кроў.<ref name=":0" />


Дзейнічала і Паўднёвае таварыства.29 снежня паўстаў Чарнігаўскі полк на Ўкраіне, але і гэта паўстанне было разгромлена.Паўстанцы сутыкнуліся з урадавымі войскамі і былі расстраляныя карцеччу.<ref name=":0" />
Дзейнічала і Паўднёвае таварыства.29 снежня паўстаў Чарнігаўскі полк на Ўкраіне, але і гэта паўстанне было разгромлена. Паўстанцы сутыкнуліся з урадавымі войскамі і былі расстраляныя карцеччу.<ref name=":0" />


=== Памылкі паўстанцаў ===
=== Памылкі паўстанцаў ===
Кіраўнікі паўстання з самага пачатку рабілі шмат памылак, якія парушылі ўвесь яго план: па-першае, яны не здолелі скарыстацца першапачатковай разгубленасцю уладаў і захапіць ўжо раніцай Петрапаўлаўскую крэпасць, Сенат, Зімовы палац, перашкодзіць прысягі Мікалаю I у паліцах, у якіх ішло закісанне; па-другое, яны не паказалі ніякай актыўнасці ў ходзе паўстання, чакаючы падыходу і далучэння да іх іншых частак.Перад разгромам паўстання ў іх была цалкам рэальная магчымасць захапіць тыя некалькі лёгкіх гармат, якія былі Мікалаем I падцягнуты да плошчы і па сутнасці справы вырашылі сумны зыход паўстання.Таксама яны не звярнуліся па садзейнічанне да прысутных на плошчы пецярбургскаму люду, які відавочна выказваў ім спачуванне і гатовы быў да іх далучыцца.<ref name=":0" />
Кіраўнікі паўстання з самага пачатку рабілі шмат памылак, якія парушылі ўвесь яго план: па-першае, яны не здолелі скарыстацца першапачатковай разгубленасцю уладаў і захапіць ўжо раніцай Петрапаўлаўскую крэпасць, Сенат, Зімовы палац, перашкодзіць прысягі Мікалаю I у паліцах, у якіх ішло закісанне; па-другое, яны не паказалі ніякай актыўнасці ў ходзе паўстання, чакаючы падыходу і далучэння да іх іншых частак. Перад разгромам паўстання ў іх была цалкам рэальная магчымасць захапіць тыя некалькі лёгкіх гармат, якія былі Мікалаем I падцягнуты да плошчы і па сутнасці справы вырашылі сумны зыход паўстання. Таксама яны не звярнуліся па садзейнічанне да прысутных на плошчы пецярбургскаму люду, які відавочна выказваў ім спачуванне і гатовы быў да іх далучыцца.<ref name=":0" />


=== Пакаранне дзекабрыстаў ===
=== Пакаранне дзекабрыстаў ===
Па справе дзекабрыстаў было прыцягнута 579 чалавек. Прызнаныя вінаватымі 287. Пецярым вынесены і прыведзены ў выкананне смяротны прысуд.120 чалавек былі сасланыя на катаргу ў Сібір або на пасяленне.<ref name=":0" />
Па справе дзекабрыстаў было прыцягнута 579 чалавек. Прызнаныя вінаватымі 287. Пецярым вынесены і прыведзены ў выкананне смяротны прысуд.120 чалавек былі сасланыя на катаргу ў Сібір або на пасяленне.<ref name=":0" />
{{зноскі}}
{{зноскі}}

== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Decembrists}}
{{Commons|Category:Decembrists}}

Версія ад 19:43, 30 чэрвеня 2016

Паўстанне дзекабрыстаў
Дата 14 (26) снежня 1825
Месца Санкт-Пецярбург
Вынік Задушэнне паўстання. Сасланне дзекабрыстаў у Сібір.
Праціўнікі
Паўночнае таемнае таварыства
Маскоўскі лейб-гвардыі полк
Грэнадзёрскі лейб-гвардыі полк
Гвардзейскі марскі экіпаж 		Сцяг Расійскай імперыі Расійская імперыя
Сілы бакоў
больш за 3000 чалавек
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паўста́нне дзекабры́стаў (руск.: Восстание декабристов) — спроба дзяржаўнага перавароту, якая адбылася ў Санкт-Пецярбургу, сталіцы Расійскай імперыі, 14 (26) снежня 1825 года. Паўстанне было здзейсненае супольнасьцю дваран-адзінадумцаў (пры падтрымцы вайсковых часткаў) і ставіла за мэту лібералізацыю расійскага грамадска-палітычнага ладу і недапушчэнне ўступленьня на трон Мікалая I. Паўстанне незвычайна адрознівалася ад змоваў эпохі палацавых пераваротаў сваёй рэвалюцыйнай накіраванасцю і мела мацнейшы рэзананс у расійскім грамадстве, які значна паўплываў на грамадска-палітычнае жыццё Мікалаевай эпохі.


Міжцарстваванне 1825 года

Гл.таксама:Дзекабрысты

Вестка аб смерцi цара Аляксандра I прыйшло ў Пецярбург 27 лістапада.Сына ў яго не было (а дзве яго дачкі, Марыя і Лізавета, памерлі ў маленстве). Па законе аб пасада ў спадчыну 1797 г. на пасад павінен быў уступіць наступны па старшынстве яго брат Канстанцін.

Вестка аб смерцi Аляксандра I, атрыманае ў Пецярбургу, заспела чальцоў Паўночнага таварыства знянацку. У той жа дзень на нарадзе ў Рылеева было вырашана, што калі Канстанцін прыме прастол, то належыць абвясціць усім чальцам грамадства аб яго фармальным роспуску «і дзейнічаць колькі магчыма асцярожней, імкнучыся ў два ці тры гады заняць значнае месца ў гвардзейскіх паліцах».Між тым у Пецярбургу сталі распаўсюджвацца чуткі пра тое, што Канстанцін адмаўляецца ад пасаду, які пераходзіць, такім чынам, да Мікалая.У чальцоў Паўночнага таварыства ізноў «з'явілася надзея на неадкладнае выступ», выкарыстоўваючы ў якасці падставы вернасць прысязе Канстанціну.10 снежня ўжо дакладна стала вядома пра тое, што рыхтуецца «переприсяга». Пачаліся штодзённыя нарады ў К. Ф. Рылеева, С. П. Трубяцкога і Е. П. Абаленскага, дзе распрацоўваліся розныя варыянты выступу.[1]

Выступ прызначылі на 14 снежня — дзень, калі трэба было прысягаць Мікалаю Паўлавічу.13 снежня быў распрацаваны канчатковы план паўстання. Было вырашана ў дзень прынясення прысягі новаму цару ажыццявіць захоп манарха і Сената і прымусіць іх да ўвядзення ў Расіі канстытуцыйнага ладу.[2]

Паўстанне

Прыход мяцежнікаў на плошчу

Надышла раніца 14 снежня. Чальцы тайнага таварыства ўжо знаходзіліся ў сваіх вайсковых частках і вялі агітацыю супраць прысягі Мікалаю I, дзеля захавання вернасці законнаму імператару Канстанціну. К 11 гадзінам раніцы першымі на Сенацкім плошчу былі выведзеныя Аляксандрам і Міхаілам Бястужава і Д. А. Щепіным-Растоўскім 800 салдат лейб-гвардыі Маскоўскага палка, якія былі пабудаваныя ў карэ (чатырохкутнік) каля помніка Пятру I.Вакол помніка і карэ была пастаўлена загараджальны ланцуг салдат. У гадзіну дня да салдат Маскоўскага палка далучыліся матросы гвардзейскага экіпажа пад камандай капітан-лейтэнанта Мікалая Бястужава (старэйшага брата А. і М. Бястужава).Услед за імі на плошчу прыбыў лейб-гвардыі Грэнадзерскі поўк, які прывялі паручнікі Н. А. Паноў і А. М. Сутгоф. Усяго на плошчы сабралася 3 тыс. Салдат і матросаў пры 30 афіцэрах (некаторыя з іх не былі сябрамі таемнага грамадства і далучыліся да паўстання ў апошні момант).Чакалі падыходу іншых вайсковых частак, а галоўнае — дыктатара паўстання — С. П. Трубяцкога, без яго распараджэнняў паўсталыя не маглі самі дзейнічаць. Аднак на плошчы ён не з'явіўся, і паўстанне засталося без кіраўніка. Паводзіны Трубяцкога, несумненна, адыграла фатальную ролю ў дзень 14 снежня. Удзельнікі паўстання прынялі гэта як «здраду».[1]

Спробы ўгаварыць мяцежнікаў здацца

Мікалай I спрабаваў паўплываць на паўстанцаў ўгаворамі. Да іх ён накіраваў генерал-губернатара Пецярбурга М. А. Миларадавіча — героя Айчыннай вайны 1812 года. Ён паспрабаваў сваім красамоўствам пахіснуць салдат, і яго місія ледзь было не мела поспеху, калі б ён не быў смяротна паранены П. Р. Кахоўскім стрэлам з пісталета.[1]

«Ўгаворваць» салдат былі пасланыя пецярбургскі мітрапаліт Серафім і кіеўскі мітрапаліт Яўген. Але ў адказ на ўгаворы, па сведчанні дзяка Прохара Іванова, салдаты пачалі крычаць мітрапалітам:"Які ты мітрапаліт, калі на двух тыднях двум імператарам прысягнуў … Ня верым вам, ідзеце прэч! ..".

Узброенае супрацьстаянне

Пакуль ішлі ўгаворы, Мікалай сцягнуў да Сенацкай плошчы 9 тыс. салдат пяхоты і 3 тыс. конных. Двойчы конная гвардыя атакавала карэ паўстанцаў, але кожны раз іх атакі спыняліся беглым ружэйным агнём. Зрэшты, паўсталыя стралялі ўверх, ды і самі коннагвардэйцы дзейнічалі нерашуча, выяўляючы салдацкую салідарнасць. І астатнія ўрадавыя войскі вагаліся. Ад іх да паўсталых прыходзілі парламенцёры і прасілі «пратрымацца да вечара», абяцаючы да іх далучыцца.

Мікалай I, баючыся, што з надыходам цемры «бунт мог паведаміцца чэрні», аддаў загад выкарыстаць артылерыю. Некалькі картечный стрэлаў ва ўпор з блізкай адлегласці вырабілі моцнае спусташэнне ў шэрагах паўстанцаў і звярнулі іх ва ўцёкі. К 6 гадзінам вечара паўстанне было разгромлена. Усю ноч пры святле вогнішчаў прыбіралі параненых і забітых і змывалі з плошчы пралітую кроў.[1]

Дзейнічала і Паўднёвае таварыства.29 снежня паўстаў Чарнігаўскі полк на Ўкраіне, але і гэта паўстанне было разгромлена. Паўстанцы сутыкнуліся з урадавымі войскамі і былі расстраляныя карцеччу.[1]

Памылкі паўстанцаў

Кіраўнікі паўстання з самага пачатку рабілі шмат памылак, якія парушылі ўвесь яго план: па-першае, яны не здолелі скарыстацца першапачатковай разгубленасцю уладаў і захапіць ўжо раніцай Петрапаўлаўскую крэпасць, Сенат, Зімовы палац, перашкодзіць прысягі Мікалаю I у паліцах, у якіх ішло закісанне; па-другое, яны не паказалі ніякай актыўнасці ў ходзе паўстання, чакаючы падыходу і далучэння да іх іншых частак. Перад разгромам паўстання ў іх была цалкам рэальная магчымасць захапіць тыя некалькі лёгкіх гармат, якія былі Мікалаем I падцягнуты да плошчы і па сутнасці справы вырашылі сумны зыход паўстання. Таксама яны не звярнуліся па садзейнічанне да прысутных на плошчы пецярбургскаму люду, які відавочна выказваў ім спачуванне і гатовы быў да іх далучыцца.[1]

Пакаранне дзекабрыстаў

Па справе дзекабрыстаў было прыцягнута 579 чалавек. Прызнаныя вінаватымі 287. Пецярым вынесены і прыведзены ў выкананне смяротны прысуд.120 чалавек былі сасланыя на катаргу ў Сібір або на пасяленне.[1]

Зноскі

  1. ↑ а б в г д е ё Восстание декабристов в 1825 году
  2. ↑ История России (кратко).Восстание декабристов

Спасылкі

Шаблон:Ru-hist-stub

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Паўстанне_дзекабрыстаў&oldid=2351622"