Вігвам: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 20:26, 3 сакавіка 2017

Вігва́м (з алган.: wīkwām, літаральна "жытло")^[1], таксама вядмы як ве́ту (з мовы вампаноаг: wetu, "дом")^[2] і вікія́п (з месквакі: wikiyapi, "хаціна")^[3] — аднакамернае жытло паўночнаамерыканскіх індзейцаў купалападобнай формы. Першапачаткова алганкіны называлі так розныя па тыпу хаціны, у тым ліку доўгія бервяныя дамы. З XVII ст. еўрапейскія каланісты ўжывалі гэта паняцце для ўсіх жылых будынкаў лясных індзейцаў усходняга ўзбярэжжа Паўночнай Амерыкі. Толькі ў XIX ст., калі адбылася навуковая сістэматызацыя, назва вігвам замацавалася за пэўным па форме тыпам жытла.

Гісторыя

Відавочна, вігвам — адзін з найстаражытнейшых тыпаў жытла. Вігвамападобныя будынкі выяўлены археолагамі нават на тэрыторыі Еўропы (каля 11 000 гадоў таму)^[4]. Даследаванне стаянак палеаіндзейцаў паказвае, што яны таксама карысталіся круглявымі хацінамі са слупом у цэнтры^[5].

Алганкіны, што ў XVII ст. насялялі лясную зону ўсходняга ўзбярэжжа і Вялікіх азёр Паўночнай Амерыкі выкарыстоўвалі слова wīkwām адносна любога тыпу жытла. Прычым, яны будавалі самыя розныя па форме хаціны з розных матэрыялаў^[6]. Каркасныя пабудовы ў форме купалу, дзе сцены адначасова з'яўляліся дахам, былі шырока распаўсюджаны ў плямён, што былі вымушаны сезонна перамяшчацца па пэўнай тэрыторыі, паколькі адначасова займаліся паляваннем і земляробствам. Нават тыя плямёны, што пад уздзеяннем еўрапейцаў пачыналі весці аселы лад жыцця, захоўвалі тыповую купалападобную канструкцыю, хаця стацыянарныя вігвамы патрабавалі лепшага ацяплення і часам — ваеннага ўмацавання.

Пасля з'яўлення ў XVII ст. французскіх і англійскіх паселішчаў у Паўночнай Амерыцы іх жыхары таксама выкарыстоўвалі жытлы, падобныя на індзейскія. Англійскія вігвамы ўзгадваюцца пры апісанні калоніі Масачусецкага заліва^[7].

Да пачатку XX ст. змены ў ладзе жыцця прывялі да распаўсюджання еўрапейскіх тыпаў жытла сярод індзейцаў. Аднак нават у нашы дні вігвамы ўзводзяць як часовае сезоннае жытло паляўнічых у Канадзе, для рытуальных мэтаў або ў якасці забавы пры абслугоўванні турыстаў.

Канструкцыя

Галерэя

Будоўля вігвама, 1863 г.
Хаціна аджыбвэ, 1846 г.
Вігвам мікмак, 1873 г.
Вікіяп апачы, 1903 г.
Сучасная рэканструкцыя вігвама алганкінаў XVII ст.

Гл. таксама

Зноскі

Спасылкі

[1] Wigwam

[2] Wampanoag homes

[3] Wickiup

[4] Archaeologists discover Britain's oldest home

[5] Robert F. Maslowski, The Kanawha Valley and its Prehistoric People

[6] Mary C. Beaudry, Documentary Archaeology in the New World, p. 129

[7] Гл.:George Francis Dow, Every Day Life in the Massachusetts Bay Colony

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 [[Выява:PenobscotBarkWigwamIn AcadiaPark.JPG|thumb|Вігвам [[пенабскот]]], крыты карою. [[Канада]]]]
-'''Вігва́м''' (з [[алганкінскія мовы|алган.]]: ''wīkwām'', літаральна "жытло")<ref>[http://www.dictionary.com/browse/wigwam Wigwam]</ref>, таксама вядмы як '''ве́ту''' (з мовы [[вампаноаг]]: ''wetu'', "дом")<ref>[http://www.manyhoops.com/wampanoag-home-a-wetu.html Wampanoag homes]</ref> і '''вікія́п''' (з [[месквакі]]: ''wikiyapi'', "хаціна")<ref>[http://www.dictionary.com/browse/wickiup Wickiup]</ref> — аднакамернае жытло [[Паўночная Амерыка|паўночнаамерыканскіх]] [[індзейцы|індзейцаў]] [[купал]]ападобнай формы. Першапачаткова [[алганкіны]] называлі так розныя па тыпу хаціні, у тым ліку доўгія бервяныя дамы. З [[17 стагоддзе|XVII]] ст. еўрапейскія каланісты ўжывалі гэта паняцце для ўсіх жылых будынкаў [[лес|лясных]] індзейцаў усходняга ўзбярэжжа Паўночнай Амерыкі. Толькі ў [[19 стагоддзе|XIX]] ст., калі адбылася навуковая сістэматызацыя, назва '''вігвам''' замацавалася за пэўным па форме тыпам жытла.
+'''Вігва́м''' (з [[алганкінскія мовы|алган.]]: ''wīkwām'', літаральна "жытло")<ref>[http://www.dictionary.com/browse/wigwam Wigwam]</ref>, таксама вядмы як '''ве́ту''' (з мовы [[вампаноаг]]: ''wetu'', "дом")<ref>[http://www.manyhoops.com/wampanoag-home-a-wetu.html Wampanoag homes]</ref> і '''вікія́п''' (з [[месквакі]]: ''wikiyapi'', "хаціна")<ref>[http://www.dictionary.com/browse/wickiup Wickiup]</ref> — аднакамернае жытло [[Паўночная Амерыка|паўночнаамерыканскіх]] [[індзейцы|індзейцаў]] [[купал]]ападобнай формы. Першапачаткова [[алганкіны]] называлі так розныя па тыпу хаціны, у тым ліку доўгія бервяныя дамы. З [[17 стагоддзе|XVII]] ст. еўрапейскія каланісты ўжывалі гэта паняцце для ўсіх жылых будынкаў [[лес|лясных]] індзейцаў усходняга ўзбярэжжа Паўночнай Амерыкі. Толькі ў [[19 стагоддзе|XIX]] ст., калі адбылася навуковая сістэматызацыя, назва '''вігвам''' замацавалася за пэўным па форме тыпам жытла.
 == Гісторыя ==