Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
{{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]]|2=26 ліпеня 2017}}
'''Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР''' была ўрачыста прынята [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўным Саветам БССР]] [[27 ліпеня]] [[1990]].
{{Нарматыўны акт
|від =
|назва = Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР
|арыгінальная назва =
|нумар = 193-XII
|прыняты = [[27 ліпеня]] [[1990]]
|ухвалены =
|падпісаны =
|набыў моц =
|апублікаваны = Ведамасці вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь. — 1991. — № 31. — Ст. 536.
|дзеючая рэдакцыя =
|страціў сілу = [[15 сакавіка]] [[1994]]
|Вікікрыніца = Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР
}}
'''Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР''' была ўрачыста прынята [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўным Саветам БССР]] [[27 ліпеня]] [[1990]] г.


== Гісторыя ==
К пачатку 1990 г. у [[СССР]] выявіліся прыкметы дэцэнтраліцыі, што пагражала распадам дзяржавы.

Ініцыятыву абвяшчэння незалежнасці выказаў [[Беларускі Народны Фронт]] [[24 ліпеня]] [[1990]] г., Сойм якога заявіў гэта асноўнай мэтай руху, і ўжо праз некалькі дзён дэпутаты БНФ распрацавалі і прадставілі іншым дэпутатам праект Дэкларацыі аб суверэнітэце. Але ідэя яе прыняцця была адрынутая парламенцкай большасцю. Пасля прыняцця {{нп3|Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце РСФСР|Дэкларацыі аб суверэнітэце РСФСР|ru|Декларация о государственном суверенитете РСФСР}} {{нп3|Прэзідэнт СССР|прэзідэнт СССР|ru|Президент СССР}} [[Міхаіл Гарбачоў]], каб зменшыць палітычны ўплыў [[Барыс Мікалаевіч Ельцын|Б. Ельцына]], прапанаваў кіраўнікам іншых рэспублік прыняць Дэкларацыі з канстатацыяй падпісання новай [[Саюз Суверэнных Дзяржаў|Саюзнай дамовы]]. Гэтую прапанову ў Вярхоўным Савеце агучыў старшыня ВС [[Мікалай Іванавіч Дземянцей|Мікалай Дземянцей]].

Для распрацоўкі праекта Дэкларацыі [[20 чэрвеня]] была створана спецыяльная камісія больш чым з 30 чал. [[23 ліпеня]], камісія, правёўшы 8 пасяджэнняў, прадставіла праект з 12 артыкулаў. У гэты ж час распрацоўваліся два альтэрнатыўныя праекты — групай дэпутатаў на чале з Я. Глушкевічам і дэпутатамі БНФ. Разгляд праектаў распачаўся ў Вярхоўныс Савеце [[24 ліпеня]]. За праект БНФ аддалі свае галасы 47 дэпутатаў; за праект групы Я. Глушкевіча — 57 галасоў. Праект парламенцкай камісіі атрымаў 208 галасоў. У перапынку паміж паседжаннямі [[З. Пазняк]] прапанаваў дэпутатам застацца ў Авальнай залі і разам з [[Валянцін Фёдаравіч Голубеў|Валянцінам Голубевым]] і [[Алег Трусаў|Алегам Трусавым]] распавёў ім пра гісторыю беларускай дзяржаўнасці, у т. л. і пра [[ВКЛ]] і [[БНР]]. Шмат для якіх дэпутатаў гэтая інфармацыя была навіною.

У час прыняцця арт. 11, які прадугледжваў удзел Беларускай ССР у падрыхтоўцы новага Саюзнага дагавора, прадстаўнікі апазіцыі дэманстратыўна пакінулі залу пасяджэнняў, што выклікала абурэнне прадстаўнікоў кансерватыўных колаў у Вярхоўным Савеце. Пазней дзеячы парламенцкай апазіцыі сцвярджалі, што гэты сыход был загадзя спланаванай акцыяй<ref>Навумчык, С., Пазьняк, З. Дэпутаты Незалежнасьці / Сяргей Навумчык,
Зяон Пазьняк. — Нью-Ёрк — Вільня — Варшава: Беларускія ведамасьці — Таварыства беларускай культуры ў Летуве, 2010. — С. 17.</ref>.

[[27 ліпеня]] [[1990]] г. 229 галасамі «за» была прынята «Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР». [[25 жніўня]], пасля [[Жнівеньскі путч|спробы дзяржаўнага перавароту]], у Дэкларацыю былі ўнесены пэўныя змены. Яна набыла статус канстытуцыйнага закона і захоўвала юрыдычную сілу да [[15 сакавіка]] [[1994]] г., даты прыняцця [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь]].

== Змест ==
Згодна Дэкларацыі, [[БССР|Беларусь]] абвяшчалася суверэннай дзяржавай, "якая ўсталявана на аснове ажыццяўлення беларускай нацыяй яе неад'емнага права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршэнства народа ў вызначэнні свайго лёсу" (арт. 1). Вышэйшай мэтай суверэнітэту прызнавалася забеспячэнне свабоднага развіцця і дабрабыту грамадзян рэспублікі. Носьбітам суверэнітэту краіны і адзінай крыніцай дзяржаўнай улады абвяшчаўся беларускі народ.
Згодна Дэкларацыі, [[БССР|Беларусь]] абвяшчалася суверэннай дзяржавай, "якая ўсталявана на аснове ажыццяўлення беларускай нацыяй яе неад'емнага права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршэнства народа ў вызначэнні свайго лёсу" (арт. 1). Вышэйшай мэтай суверэнітэту прызнавалася забеспячэнне свабоднага развіцця і дабрабыту грамадзян рэспублікі. Носьбітам суверэнітэту краіны і адзінай крыніцай дзяржаўнай улады абвяшчаўся беларускі народ.


У адпаведнасці са зместам Дэкларацыі з дня яе прыняцця на тэрыторыі рэспублікі абвяшчалася вяршэнства Канстытуцыі і законаў Беларускай ССР, паўната ўлады рэспубліканскіх дзяржаўных органаў на ўсёй тэрыторыі краіны, самастойнасць і незалежнасць Беларусі ў міжнародных зносінах. Па сутнасці гэта азначала спыненне дзейнасці на Беларусі саюзных законаў.
У адпаведнасці са зместам Дэкларацыі з дня яе прыняцця на тэрыторыі рэспублікі абвяшчалася вяршэнства Канстытуцыі і законаў Беларускай ССР, паўната ўлады рэспубліканскіх дзяржаўных органаў на ўсёй тэрыторыі краіны, самастойнасць і незалежнасць Беларусі ў міжнародных зносінах. Па сутнасці гэта азначала спыненне дзейнасці на Беларусі саюзных законаў.

Артыкул 10 Дэкларацыі вызначаў, што «Беларуская ССР ставіць за мэту зрабіць сваю тэрыторыю бяз'ядзернай зонай, а рэспубліку – нейтральнай дзяржавай». Апошняе палажэнне было парушана далучэннем Беларусі [[31 снежня]] [[1993]] г. да [[Арганізацыя Дагавора аб калектыўнай бяспецы|сістэмы Калектыўнай бяспекі СНД]].


==Спасылкі==
==Спасылкі==
* [http://dakumenty.com/archives/3 Тэкст Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР]
* [http://dakumenty.com/archives/3 Тэкст Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР]

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* Маслыка, Г. Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР / Генадзь Маслыка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. / Беларуская Энцыклапедыя; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — Мн.: БелЭн, 1996. — 523 с. — С. 336 — 337. — ISBN 985-11-0041-2.


{{Распад СССР}}
{{Распад СССР}}

Версія ад 22:43, 26 ліпеня 2017

дэкларацыя незалежнасці[d]
«Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР»
Нумар: 193-XII
Прыняцце: 27 ліпеня 1990
Першая публікацыя: Ведамасці вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь. — 1991. — № 31. — Ст. 536.
Страта сілы: 15 сакавіка 1994
Поўны тэкст у Вікікрыніцы?.

Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР была ўрачыста прынята Вярхоўным Саветам БССР 27 ліпеня 1990 г.

Гісторыя

К пачатку 1990 г. у СССР выявіліся прыкметы дэцэнтраліцыі, што пагражала распадам дзяржавы.

Ініцыятыву абвяшчэння незалежнасці выказаў Беларускі Народны Фронт 24 ліпеня 1990 г., Сойм якога заявіў гэта асноўнай мэтай руху, і ўжо праз некалькі дзён дэпутаты БНФ распрацавалі і прадставілі іншым дэпутатам праект Дэкларацыі аб суверэнітэце. Але ідэя яе прыняцця была адрынутая парламенцкай большасцю. Пасля прыняцця Дэкларацыі аб суверэнітэце РСФСР  (руск.) прэзідэнт СССР?! Міхаіл Гарбачоў, каб зменшыць палітычны ўплыў Б. Ельцына, прапанаваў кіраўнікам іншых рэспублік прыняць Дэкларацыі з канстатацыяй падпісання новай Саюзнай дамовы. Гэтую прапанову ў Вярхоўным Савеце агучыў старшыня ВС Мікалай Дземянцей.

Для распрацоўкі праекта Дэкларацыі 20 чэрвеня была створана спецыяльная камісія больш чым з 30 чал. 23 ліпеня, камісія, правёўшы 8 пасяджэнняў, прадставіла праект з 12 артыкулаў. У гэты ж час распрацоўваліся два альтэрнатыўныя праекты — групай дэпутатаў на чале з Я. Глушкевічам і дэпутатамі БНФ. Разгляд праектаў распачаўся ў Вярхоўныс Савеце 24 ліпеня. За праект БНФ аддалі свае галасы 47 дэпутатаў; за праект групы Я. Глушкевіча — 57 галасоў. Праект парламенцкай камісіі атрымаў 208 галасоў. У перапынку паміж паседжаннямі З. Пазняк прапанаваў дэпутатам застацца ў Авальнай залі і разам з Валянцінам Голубевым і Алегам Трусавым распавёў ім пра гісторыю беларускай дзяржаўнасці, у т. л. і пра ВКЛ і БНР. Шмат для якіх дэпутатаў гэтая інфармацыя была навіною.

У час прыняцця арт. 11, які прадугледжваў удзел Беларускай ССР у падрыхтоўцы новага Саюзнага дагавора, прадстаўнікі апазіцыі дэманстратыўна пакінулі залу пасяджэнняў, што выклікала абурэнне прадстаўнікоў кансерватыўных колаў у Вярхоўным Савеце. Пазней дзеячы парламенцкай апазіцыі сцвярджалі, што гэты сыход был загадзя спланаванай акцыяй[1].

27 ліпеня 1990 г. 229 галасамі «за» была прынята «Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР». 25 жніўня, пасля спробы дзяржаўнага перавароту, у Дэкларацыю былі ўнесены пэўныя змены. Яна набыла статус канстытуцыйнага закона і захоўвала юрыдычную сілу да 15 сакавіка 1994 г., даты прыняцця Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.

Змест

Згодна Дэкларацыі, Беларусь абвяшчалася суверэннай дзяржавай, "якая ўсталявана на аснове ажыццяўлення беларускай нацыяй яе неад'емнага права на самавызначэнне, дзяржаўнасці беларускай мовы, вяршэнства народа ў вызначэнні свайго лёсу" (арт. 1). Вышэйшай мэтай суверэнітэту прызнавалася забеспячэнне свабоднага развіцця і дабрабыту грамадзян рэспублікі. Носьбітам суверэнітэту краіны і адзінай крыніцай дзяржаўнай улады абвяшчаўся беларускі народ.

У адпаведнасці са зместам Дэкларацыі з дня яе прыняцця на тэрыторыі рэспублікі абвяшчалася вяршэнства Канстытуцыі і законаў Беларускай ССР, паўната ўлады рэспубліканскіх дзяржаўных органаў на ўсёй тэрыторыі краіны, самастойнасць і незалежнасць Беларусі ў міжнародных зносінах. Па сутнасці гэта азначала спыненне дзейнасці на Беларусі саюзных законаў.

Артыкул 10 Дэкларацыі вызначаў, што «Беларуская ССР ставіць за мэту зрабіць сваю тэрыторыю бяз'ядзернай зонай, а рэспубліку – нейтральнай дзяржавай». Апошняе палажэнне было парушана далучэннем Беларусі 31 снежня 1993 г. да сістэмы Калектыўнай бяспекі СНД.

Спасылкі

Зноскі

  1. Навумчык, С., Пазьняк, З. Дэпутаты Незалежнасьці / Сяргей Навумчык, Зяон Пазьняк. — Нью-Ёрк — Вільня — Варшава: Беларускія ведамасьці — Таварыства беларускай культуры ў Летуве, 2010. — С. 17.

Літаратура

  • Маслыка, Г. Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР / Генадзь Маслыка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. / Беларуская Энцыклапедыя; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — Мн.: БелЭн, 1996. — 523 с. — С. 336 — 337. — ISBN 985-11-0041-2.