Беавульф: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 16:06, 20 красавіка 2009

«Беавульф» (англ.: Beowulf) — стараанглійская эпічная паэма з 3182 радкоў, напісаная алітэраваным вершам на стараанглійскай мове.

Назва паэмы, «Беавульф», з'яўляецца ўмоўнай, бо ў рукапісе тэкст не мае загалоўку. Адзначаецца^[1], што ў стараанглійскай мове спалучэнне літар eo чыталася як дыфтонг [eo] ці [eʊ].

Датаванне

Магчымая дата стварэння паэмы строга абмежаваная знізу пачаткам 6 стагоддзя (час згаданай у тэксце гібелі конунга Хігелака), а зверху — першаю чвэрцю 11 стагоддзя (не пазней гэтага часу быў створаны вядомы нам манускрыпт паэмы). У гэтых, даволі шырокіх, рамках на карысць кожнага стагоддзя выказваліся пэўныя аргументы. Калі распаўсюджанае датаванне паэмы 8 стагоддзем слушнае, то найбольш верагоднае месца яе стварэння — Нартумбрыя ці Мерсія.

Рукапіс

Адзіны рукапіс паэмы, які дайшоў да нас, датуецца прыблізна 1000 годам і створаны, відавочна, двума перапісчыкамі. Разам з рукапісам паэмы Юдыт і некалькімі празаічнымі тэкстамі ён уваходзіць у гэтак званы кодэкс Cotton Vitellius A. xv, які захоўваецца зараз у Брытанскай бібліятэцы. У 1731 годзе рукапіс, які захоўваўся тады ў Котанавай бібліятэцы, быў значна пашкожданы пажарам. У 1786 годзе ісландскі даследчык Грымур Ёнсан Торкелін перапісаў тэкст паэмы і замовіў яшчэ адну копію перапісчыку. З таго часу рукапіс паэмы быў дадаткова разбураны (працягвалі абсыпацца пашкоджаныя агнём часткі аркушаў), таму сёння копіі Торкеліна з'яўляюцца важнаю дадатковаю крыніцаю тэксту паэмы.

Гісторыя пра Беавульфа

Паэма апісвае ўчынкі геацкага героя Беавульфа (ягонае імя перакладаецца, верагодна, як «пчаліны воўк», г.зн. «мядзведзь»).

Пачынаецца паэма з таго, як дацкі конунг Хродгар загадаў збудаваць вялікі харом Хэарат для баляванняў. Шум весялосці, музыка і песьні ў палацы раз'юшылі Грэндэля, пачварнага людажэра, які жыў непадалёк. Грэндэль пачынае нападаць на Хэарат, пажыраючы воінаў. Даны ня могуць зладзіць з пачвараю ды пакідаюць палац. Пачуўшы пра гэта, малады Беавульф, пляменнік геацкага конунга Хігелака, прыходзіць са сваімі воінамі на дапамогу данам. Ён абяцае адолець Грэндэля голымі рукамі, і гэта аказваецца шчасліваю здагадкаю, бо той заварожаны супраць зброі. Беавульф адрывае людажэру руку, і той ледзьве збягае прэч. Радасць данаў з нагоды гэтае перамогі аказваецца заўчаснай: Грэндэлева жудасная маці прыходзіць помсціць за сына і забівае аднога з райцаў конунга. Малады герой згаджаецца спусціцца ў падводны дом пачвараў, і там забівае маці Грэндэля. Там жа ён знаходзіць памёрлага ад раны Грэндэля, і забірае з сабою ягоную галаву.

Шчодра адораны Хродгарам, Беавульф вяртаецца на радзіму і праз пэўны час робіцца конунгам свайго народу. Праз шмат гадоў, у часы Беавульфавай старасці, нейкі неразумны вор выкрадае залатую чашу са скарбніцы магутнага цмока. Раз'юшаны цмок пачынае знішчаць усё вакол, і Бэавульф разам са сваімі воінамі выходзіць біцца з ім. Толькі адзін з дружыннікаў, Віглаф, аказваецца дастаткова стойкім, каб разам з гаспадарам выйсці супраць цмока. Разам два воіны забіваюць пачвару, але Бэавульф і сам памірае ад ранаў. Ягоная смерць прадвяшчае заняпад геатаў.

Беавульф у сусветнае культуры

Пераклады

Першы пераклад паэмы (на лацінскую мову) быў выкананы Торкелінам. На англійскую мову паэма перакладалася ня менш як сотню разоў, у тым ліку Шэймасам Хіні. Па-беларуску невялікія ўрыўкі выходзілі ў часопісе «Наша Вера», №46; пазней некалькі першых раздзелаў паэмы друкаваліся ў часопісе «Дзеяслоў», №38 (у абодвух выпадках пад загалоўкам «Бэўвульф»).

У навейшай літаратуры

Джон Гарднер выкарыстаў сюжэт паэмы ў сваім рамане «Грэндэль» (1971)
«Беавульф» аказаў вялікі ўплыў на творчасць Джона Толкіна, у прыватнасці на казку «Хобіт» (1937)

У кінематографе

2005: фільм «Беавульф і Грэндэль» — вольная варыяцыя на тэму паэмы.
2007: анімацыйны фільм «Беавульф» — таксама вольная трактоўка.

Зноскі

↑ Peter S. Baker. Introduction to Old English (Oxford: Blackwell, 2003)

[baker-1] Peter S. Baker. Introduction to Old English (Oxford: Blackwell, 2003)

[1]

@@ Радок 5: / Радок 5: @@
 Назва паэмы, «Беавульф», з'яўляецца ўмоўнай, бо ў рукапісе тэкст не мае загалоўку. Адзначаецца<ref name="baker">Peter S. Baker. Introduction to Old English (Oxford: Blackwell, 2003)</ref>, што ў стараанглійскай мове спалучэнне літар ''eo'' чыталася як дыфтонг [eo] ці [eʊ].
-==Датаванне==
+== Датаванне ==
 Магчымая дата стварэння паэмы строга абмежаваная знізу пачаткам [[6 стагоддзе|6 стагоддзя]] (час згаданай у тэксце гібелі конунга [[Хігелак]]а), а зверху — першаю чвэрцю [[11 стагоддзе|11 стагоддзя]] (не пазней гэтага часу быў створаны вядомы нам манускрыпт паэмы). У гэтых, даволі шырокіх, рамках на карысць кожнага стагоддзя выказваліся пэўныя аргументы. Калі распаўсюджанае датаванне паэмы [[8 стагоддзе|8 стагоддзем]] слушнае, то найбольш верагоднае месца яе стварэння — [[Нартумбрыя]] ці [[Мерсія]].
-==Рукапіс==
+== Рукапіс ==
 Адзіны рукапіс паэмы, які дайшоў да нас, датуецца прыблізна [[1000]] годам і створаны, відавочна, двума перапісчыкамі. Разам з рукапісам паэмы [[Юдыт (паэма)|Юдыт]] і некалькімі празаічнымі тэкстамі ён уваходзіць у гэтак званы [[кодэкс Cotton Vitellius A. xv]], які захоўваецца зараз у [[Брытанская бібліятэка|Брытанскай бібліятэцы]]. У [[1731]] годзе рукапіс, які захоўваўся тады ў [[Котанава бібліятэка|Котанавай бібліятэцы]], быў значна пашкожданы пажарам. У [[1786]] годзе [[Ісландыя|ісландскі]] даследчык [[Грымур Ёнсан Торкелін]] перапісаў тэкст паэмы і замовіў яшчэ адну копію перапісчыку. З таго часу рукапіс паэмы быў дадаткова разбураны (працягвалі абсыпацца пашкоджаныя агнём часткі аркушаў), таму сёння копіі Торкеліна з'яўляюцца важнаю дадатковаю крыніцаю тэксту паэмы.
-==Гісторыя пра Беавульфа==
+== Гісторыя пра Беавульфа ==
 Паэма апісвае ўчынкі [[геаты|геацкага]] героя Беавульфа (ягонае імя перакладаецца, верагодна, як «пчаліны воўк», г.зн. «мядзведзь»).
@@ Радок 21: / Радок 21: @@
 Шчодра адораны Хродгарам, Беавульф вяртаецца на радзіму і праз пэўны час робіцца конунгам свайго народу. Праз шмат гадоў, у часы Беавульфавай старасці, нейкі неразумны вор выкрадае залатую чашу са скарбніцы магутнага [[цмок]]а. Раз'юшаны цмок пачынае знішчаць усё вакол, і Бэавульф разам са сваімі воінамі выходзіць біцца з ім. Толькі адзін з дружыннікаў, [[Віглаф]], аказваецца дастаткова стойкім, каб разам з гаспадарам выйсці супраць цмока. Разам два воіны забіваюць пачвару, але Бэавульф і сам памірае ад ранаў. Ягоная смерць прадвяшчае заняпад геатаў.
-==Беавульф у сусветнае культуры==
+== Беавульф у сусветнае культуры ==
-===Пераклады===
+=== Пераклады ===
 Першы пераклад паэмы (на [[лацінская мова|лацінскую мову]]) быў выкананы [[Грымур Ёнсан Торкелін|Торкелінам]]. На англійскую мову паэма перакладалася ня менш як сотню разоў, у тым ліку [[Шэймас Хіні|Шэймасам Хіні]]. Па-беларуску невялікія ўрыўкі выходзілі ў часопісе «[[Наша Вера]]», №46; пазней некалькі першых раздзелаў паэмы друкаваліся ў часопісе «[[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]», №38 (у абодвух выпадках пад загалоўкам «Бэўвульф»).
-===У навейшай літаратуры===
+=== У навейшай літаратуры ===
 * [[Джон Гарднер]] выкарыстаў сюжэт паэмы ў сваім рамане «Грэндэль» ([[1971]])
 * «Беавульф» аказаў вялікі ўплыў на творчасць [[Джон Толкін|Джона Толкіна]], у прыватнасці на казку «[[Хобіт]]» ([[1937]])
-===У кінематографе===
+=== У кінематографе ===
 * [[2005]]: фільм «[[Беавульф і Грэндэль]]» — вольная варыяцыя на тэму паэмы.
 * [[2007]]: анімацыйны фільм «[[Беавульф (2007)|Беавульф]]» — таксама вольная трактоўка.
 {{зноскі}}
 [[Катэгорыя:Міфалогія]]
 [[Катэгорыя:Стараанглійская паэзія]]
@@ Радок 74: / Радок 75: @@
 [[li:Beowulf]]
 [[lt:Beovulfas]]
+[[ml:ബെയൊവുള്‍ഫ്]]
 [[nl:Beowulf (gedicht)]]
 [[nn:Béowulf]]