Эстонія

ЭСТ · НІЯ, краіна ў Еўропе, на ўзбярэжжы Балтыйскага мора. Па сушы мяжуе з Расіяй і Латвіяй.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Эстоніі

У старажытныя часы Эстонія была заселеная плямёнамі фіна-угорцаў. Хрысціянства прыйшло на эстонскую зямлю, калі нямецкія крыжакі і датчане заваявалі краіну ў 1227 годзе. За сваю гісторыю Эстонія знаходзілася пад уладай розных замежных захопнікаў: крыжакоў, Даніі, Швецыі, Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай, і ўрэшце рэшт Расійскай Імперыі. Ажно да 1918 году пануючаю класай заставаліся астзейскія немцы, рэшткі якіх з'ехалі ў Германіяю пасля Другой Сусветнай Вайны.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі і распаду Расійскае Імперыі, Эстонія 24 лютага 1918 году абвесціла незалежнасць. У чэрвені 1940 году краіна была гвалтоўна інкарпараваная ў Савецкі Саюз згода з савецка-нацысцкаю змовай. З 1941 па 1944 год Эстонія была пад нямецкаю акупацыяй, потым — зноў у складзе СССР. Незалежнасць Эстоніі адноўленая 20 жніўня 1991 году пасля балтыйскай Пяючай Рэвалюцыі і распаду СССР.

Пасля канчатковага вываду расійскіх войскаў 31 жніўня 1994 году Эстонія змагла развіваць актыўныя сувязі з Заходняй Эўропай. 29 сакавіка 2004 году Эстонія далучылася да NATO, а 1 мая 2004 году — да Еўрапейскага Саюзу.

Палітычны лад

Асноўны артыкул: Палітычны лад Эстоніі

Эстонія ёсць унітарнай дэмакратычнаю рэспублікай. Прэзідэнт абіраецца аднапалатным парламентам на пяць год. Выканаўчая ўлада ажыццяўляецца ўрадам, які фармуецца прызначаным прэзідэнтам прэм’ер-міністрам і складаецца з 14 міністраў. Урад прызначаецца прэзідэнтам з згоды парламенту.

Заканадаўчая ўлада належыць аднапалатнаму парламенту (Riigikogu — “Дзяржаўная Асамблея”), што складаецца з 101 дэпутата і абіраецца на 4 гады.

Судовая ўлада прадстаўленая Нацыянальным Судом (па-эстонску: Riigikohus), які складаецца з 17 судзей. Намеснік Нацыянальнага Суду пажыццёва прызначаецца парламентам з намінацыі прэзідэнта.

Адміністрацыйны падзел

Файл:Estonia counties.gif

Адміністрацыйны падзел Эстоніі

Асноўны артыкул: Адміністрацыйны падзел Эстоніі

Эстонія мае ў сваім складзе 15 адміністрацыйных адзінак — акругаў:

• Акруга Гар’ю (Harjumaa)
• Акруга Гіію (Hiiumaa)
• Акруга Іда-Віру (Ida-Virumaa)
• Акруга Ярва (Järvamaa)
• Акруга Йыгева (Jõgevamaa)
• Акруга Ляанэ (Läänemaa)
• Акруга Ляанэ-Віру (Lääne-Virumaa)
• Акруга Пярну (Pärnumaa)
• Акруга Пылва (Põlvamaa)
• Акруга Рапля (Raplamaa)
• Акруга Саарэ (Saaremaa)
• Акруга Тарту (Tartumaa)
• Акруга Вальга (Valgamaa)
• Акруга Вільянды (Viljandimaa)
• Акруга Выру (Võrumaa)

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Эстоніі

Эстонія ляжыць на ўсходнім узбярэжжы Балтыйскага мора на паўночна-ўсходняй частцы Усходне-Еўрапейскае платформы, між 57,3 і 59,5 градусамі паўночнае шыраты; і 21,5 і 28,1 градусамі заходняе даўгаты. Сярэдняя вышыня над узроўнем мора — усяго 50 метраў.

Прыродныя рэсурсы Эстоніі складаюць гаручыя сланцы (або кукерсіт) і вапняк, а таксама лясы, што займаюць 47% тэрыторыі краіны. Эстонія мае больш за 1 400 азёраў (большая частка з якіх вельмі маля, самае вялікае - возера Пэйпсі мае 3.555 км²), шматлікія балоты, і ўзбярэжжа даўжынёю 3 794 км з шматлікімі затокамі, пралівамі, бухтамі. Колькасць выспаў раўняецца прыкладна 1 500, самыя вялікія (якія таксама з'яўляюцца асобнымі акругамі) — Саарэмаа і Хіюмаа.

Найвышэйшы пункт Эстоніі — Суур Мунамягі на паўднёвым усходзе краіны (318 м).

Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Эстоніі

Эстонія — член Еўрапейскага Саюзу, буйнейшае ў свеце эканамічнай зоны. Пасля аднаўлення незалежнасці краіны ў 1991 годзе адбылася прыватызацыя большасці энергетыкі, тэлекамунікацый, чыгункі і іншых прадпрыемстваў.

Эстонія сталася адной з найбольш дынамічна развіваючаюся эканомік усходняе Еўропы і нават свету. Яна першай з былых рэсублік СССР выйшла на ўзровень вытворчасці 1990 году і перавысіла яго. Самым цяжкім з эканамічнага пункту гледжання годам для краіны быў 1999, пад уплывам фінансавага крызісу ў Расіі 17 жніўня 1998 году Эстонія стала другой балтыйскаю краінай, якая далучылася да Сусветнай гандлёвай арганізацыі (у лістападзе 1999 году). Ужо да канца 2002 году Эстонія выканала большасць патрабаванняў для членства ў Еўрапейскім Саюзе, і 1 мае 2004 году сталася членам ЕС.

Важным чыннікам буйнага росту эканомікі Эстоніі ёсць інвестыцыі фінляндзкіх прадпрыемстваў, што пераносяць шмат вытворчасці на тэрыторыю краіны.

Моцна развіты сектар інфармацыйных тэхналогій. Эстонія займае першыя мейсцы ў свеце па карыстанні Інтэрнэтам і выкарыстанні найноўшых сродкаў сувязі.

Сукупны ўнутраны прадукт per capita складае $12 300 і ёсць найвышэйшым сярод краінаў Балтыі.

У 1994 годзе Эстонія сталася першаю ў свеце краінаю, якая перайшла на плоскую шкалу падаткаў, пры якой прыбытак любога памеру абкладаецца па адзіным тарыфе (26%). У студзені 2005 году падатак на даходы фізычных асобаў быў зменшаны да 24%.

Насельніцтва

Асноўны артыкул: Насельніцтва Эстоніі

Амаль семдзесят адсоткаў насельніцтва складаюць этнічныя эстонцы, астатнія — пераважна рускія, якія жывуць галоўным чынам у прамысловым паўночным рэгіёне краіны ці ў сталіцы Таліне. Таксама маецца невялікая група этнічных фінаў.

Паводле перапісу ад 2002 году, этнічны склад Эстоніі наступны:

• 67,9% эстонцы
• 25,6% рускія
• 2,1% украінцы
• 1,2% беларусы
• 0,9% фіны
• 2,3% іншыя

Рэлігія

Як і ў Латвіі, вернікамі сябе вызначае даволі малая частка насельніцтва Эстоніі (каля аднае траціны). Большасць вернікаў Эстоніі належаць да лютэранскай канфесіі. Руская мяншыня спаведуе праваслаўе. Пры гэтым традыцыйна высокая пашана аддаецца традыцыйным паганскім вераванням.

Прыкладна 32% насельніцтва залічвае сябе да пэўнае рэлігіі:

• 14,8% Эстонская Евангелічная Лютэранская Царква
• 13,9% праваслаўныя
• прыкладна 6 000 баптысты
• прыкладна 6 000 каталікі

Таксама маюцца больш дробныя групы пратэстанцкіх і іудэйскіх вернікаў.

Мова

Дзяржаўная мова Эстоніі — эстонская. Шырока распаўсюджаныя руская і англійская.

Культура

Асноўны артыкул: Культура Эстоніі

Эстонія вядомая, як краіна з найвышэйшым у свеце ўзроўнем пісьменнасці.

Дачыненні з Беларуссю

Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі 6 красавіка 1992 года.