Месяцовае мора: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
др clean up, перанесена: есяцов → есяцав (15) з дапамогай AWB
Радок 1: Радок 1:
{{іншыя значэнні|Мора, значэнні}}
{{іншыя значэнні|Мора, значэнні}}


'''Месяцовае мора''' — (візуальна) цёмная пляма на паверхні [[Селенаграфія|месяцовага дыска]].
'''Месяцавае мора''' — (візуальна) цёмная пляма на паверхні [[Селенаграфія|месяцавага дыска]].


== Агульнае апісанне ==
== Агульнае апісанне ==


Упершыню месяцовыя моры з'явіліся на карце [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]], складзенай ў 1651 г. італьянскім астраномам Джавані Рычолі і італьянскім фізікам Франчэска Грымальдзі. [[Вада|Вады]], як высветлілася пазней, у іх не было, але тэрмін «мора» і прыведзеныя на карце назвы мораў захаваліся па гэты дзень.
Упершыню месяцавыя моры з'явіліся на карце [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяца]], складзенай ў 1651 г. італьянскім астраномам Джавані Рычолі і італьянскім фізікам Франчэска Грымальдзі. [[Вада|Вады]], як высветлілася пазней, у іх не было, але тэрмін «мора» і прыведзеныя на карце назвы мораў захаваліся па гэты дзень.


Месяцовыя моры з'яўляюцца самымі буйнымі дэталямі рэльефу Месяца. Моры ўяўляюць сабой нізіны (напрыклад, [[Мора Дажджоў]] размешчана на 3 км ніжэй навакольнай мясцовасці) з роўным дном, залітыя зацвярдзелай лавай. Застылая лава характарызуецца больш цёмнай афарбоўкай, чым астатняя паверхня Месяца, і менавіта гэтым тлумачыцца шаравата-карычняватае адценне, характэрнае для месяцовых мораў. Моры пакрытыя вулканічнымі пародамі — [[базальт]]амі, узрост якіх ацэньваюць у 3 — 4,5 млрд гадоў. Абрысы межаў месяцовых мораў ў пераважнай колькасці выпадкаў круглявыя. Памер вагаецца ад 200 да 1100 кіламетраў у папярочніку. На паверхні месяцовых марскіх раўнін сустракаюцца зморшчыны і невялікія горныя вяршыні больш светлага колеру, якія выступаюць з-пад пласта базальту. Кратэраў на паверхні месяцовых мораў істотна менш, чым на светлых ўзнёслых абласцях — месяцовых мацерыках .
Месяцавыя моры з'яўляюцца самымі буйнымі дэталямі рэльефу Месяца. Моры ўяўляюць сабой нізіны (напрыклад, [[Мора Дажджоў]] размешчана на 3 км ніжэй навакольнай мясцовасці) з роўным дном, залітыя зацвярдзелай лавай. Застылая лава характарызуецца больш цёмнай афарбоўкай, чым астатняя паверхня Месяца, і менавіта гэтым тлумачыцца шаравата-карычняватае адценне, характэрнае для месяцавых мораў. Моры пакрытыя вулканічнымі пародамі — [[базальт]]амі, узрост якіх ацэньваюць у 3 — 4,5 млрд гадоў. Абрысы межаў месяцавых мораў ў пераважнай колькасці выпадкаў круглявыя. Памер вагаецца ад 200 да 1100 кіламетраў у папярочніку. На паверхні месяцавых марскіх раўнін сустракаюцца зморшчыны і невялікія горныя вяршыні больш светлага колеру, якія выступаюць з-пад пласта базальту. Кратэраў на паверхні месяцавых мораў істотна менш, чым на светлых ўзнёслых абласцях — месяцавых мацерыках .


Самая вялікая нізіна названая [[Акіян Бур|Акіянам Бур]]. Яго працягласць за 2000 км. Краявым зонам мораў, якія нагадваюць залівы, а таксама цёмным западзіны ў выглядзе азёр, былі дадзены адпаведныя іх выгляду назвы<ref>[http://astro-azbuka.info/astro/solar/moon Луна / / Азбука астрономии]</ref>. Вакол мораў размешчаны кольцападобныя горныя хрыбты. Мора Дажджоў атачаюць Альпы, Каўказ, Апеніны, Карпаты, Юра. [[Мора Нектару]] — горы Алтай і Пірэнеі. [[Мора Усходняе]] акружана Кардыльерамі і гарамі Рук. У морах часам сустракаюцца ўступы — скіды; самы вядомы ўступ — Прамая Сцяна знаходзіцца каля [[Мора Аблокаў]].
Самая вялікая нізіна названая [[Акіян Бур|Акіянам Бур]]. Яго працягласць за 2000 км. Краявым зонам мораў, якія нагадваюць залівы, а таксама цёмным западзіны ў выглядзе азёр, былі дадзены адпаведныя іх выгляду назвы<ref>[http://astro-azbuka.info/astro/solar/moon Луна / / Азбука астрономии]</ref>. Вакол мораў размешчаны кольцападобныя горныя хрыбты. Мора Дажджоў атачаюць Альпы, Каўказ, Апеніны, Карпаты, Юра. [[Мора Нектару]] — горы Алтай і Пірэнеі. [[Мора Усходняе]] акружана Кардыльерамі і гарамі Рук. У морах часам сустракаюцца ўступы — скіды; самы вядомы ўступ — Прамая Сцяна знаходзіцца каля [[Мора Аблокаў]].


На [[адваротны бок Месяца|адваротным баку Месяца]] мораў значна менш, чым на бачным і яны невялікага памеру. Ёсць здагадка, што марскія фармацыі на Месяцы сфарміраваліся ў выніку толькі некалькіх сутыкненняў. Кратэры, якія ўтварыліся ў выніку удараў, запоўніліся лавай і спарадзілі [[маскон]]ы. Лававыя пароды цяжэй мацерыковых, што магло выклікаць асіметрыю ў размеркаванні месяцовай масы, з прычыны чаго прыцягненне Зямлі назаўжды замацавала «марское» паўшар'е Месяца ў напрамку нашай планеты<ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/astronomiya/LUNA.html Статья «Луна» в энциклопедии «Кругосвет»]</ref>. Адваротным баку Месяца уласцівыя «басейны» — вельмі буйныя колцавыя структуры, дыяметрам больш за 300 км. [[Мора Усходняе]], [[Мора Масквы]] і іншыя маюць два колцавых вала — знешні і ўнутраны, з суадносінамі дыяметраў {{Дроб|2|1}}. Часам ўнутраныя кольцы моцна разбураны<ref>[http://bigkosmos.ru/o_kosmose/solnechnaya_sistema/luna/311-opisanie-lunnojj-poverkhnosti-chast-vtoraja-.html Описание лунной поверхности (Часть вторая) " bigkosmos.ru | Все о космосе, Солнечная система, Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон]</ref>
На [[адваротны бок Месяца|адваротным баку Месяца]] мораў значна менш, чым на бачным і яны невялікага памеру. Ёсць здагадка, што марскія фармацыі на Месяцы сфарміраваліся ў выніку толькі некалькіх сутыкненняў. Кратэры, якія ўтварыліся ў выніку удараў, запоўніліся лавай і спарадзілі [[маскон]]ы. Лававыя пароды цяжэй мацерыковых, што магло выклікаць асіметрыю ў размеркаванні месяцавай масы, з прычыны чаго прыцягненне Зямлі назаўжды замацавала «марское» паўшар'е Месяца ў напрамку нашай планеты<ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/astronomiya/LUNA.html Статья «Луна» в энциклопедии «Кругосвет»]</ref>. Адваротным баку Месяца уласцівыя «басейны» — вельмі буйныя колцавыя структуры, дыяметрам больш за 300 км. [[Мора Усходняе]], [[Мора Масквы]] і іншыя маюць два колцавых вала — знешні і ўнутраны, з суадносінамі дыяметраў {{Дроб|2|1}}. Часам ўнутраныя кольцы моцна разбураны<ref>[http://bigkosmos.ru/o_kosmose/solnechnaya_sistema/luna/311-opisanie-lunnojj-poverkhnosti-chast-vtoraja-.html Описание лунной поверхности (Часть вторая) " bigkosmos.ru | Все о космосе, Солнечная система, Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон]</ref>


== Некаторыя факты аб месяцовых морах ==
== Некаторыя факты аб месяцавых морах ==


* Мора Пазнанае атрымала сваю назву пасля таго, як ў 1964 годзе туды апусціўся амерыканскі зонд «Рэйнджар-7», які ўпершыню атрымаў здымкі месяцовай паверхні з блізкай адлегласці, значна больш падрабязныя, чым выгляд у тэлескоп з Зямлі.
* Мора Пазнанае атрымала сваю назву пасля таго, як ў 1964 годзе туды апусціўся амерыканскі зонд «Рэйнджар-7», які ўпершыню атрымаў здымкі месяцавай паверхні з блізкай адлегласці, значна больш падрабязныя, чым выгляд у тэлескоп з Зямлі.
* Мора Спакою адметнаю тым , што менавіта тут чалавек упершыню ступіў на месяцовую паверхню 20 ліпеня 1969. Гэта быў амерыканскі астранаўт [[Нэйл Армстранг]].
* Мора Спакою адметнаю тым , што менавіта тут чалавек упершыню ступіў на месяцавую паверхню 20 ліпеня 1969. Гэта быў амерыканскі астранаўт [[Нэйл Армстранг]].
* Каля Мора Дастатку савецкі зонд «[[КА Луна-16|Луна-16]]» (1970) узяў пробу месяцовага грунту і даставіў яе на Зямлю.
* Каля Мора Дастатку савецкі зонд «[[КА Луна-16|Луна-16]]» (1970) узяў пробу месяцавага грунту і даставіў яе на Зямлю.
* Да поўдня ад [[Заліў Вясёлкі|Заліва Вясёлкі]] праводзіў даследаванні першы планетаход «Месяцаход-1» (1970-1971).
* Да поўдня ад [[Заліў Вясёлкі|Заліва Вясёлкі]] праводзіў даследаванні першы планетаход «Месяцаход-1» (1970-1971).
* На мяжы [[Мора Яснасці]] праводзіў даследаванні [[планетаход]] «Месяцаход-2» (1973)<ref>[http://bigkosmos.ru/o_kosmose/solnechnaya_sistema/luna/312-opisanie-lunnojj-poverkhnosti-chast-pervaja-.html Описание лунной поверхности (Часть первая) " bigkosmos.ru | Все о космосе, Солнечная система, Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон]</ref>.
* На мяжы [[Мора Яснасці]] праводзіў даследаванні [[планетаход]] «Месяцаход-2» (1973)<ref>[http://bigkosmos.ru/o_kosmose/solnechnaya_sistema/luna/312-opisanie-lunnojj-poverkhnosti-chast-pervaja-.html Описание лунной поверхности (Часть первая) " bigkosmos.ru | Все о космосе, Солнечная система, Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон]</ref>.
Радок 91: Радок 91:
* [[Мора Мары]] — ''Mare Ingenii''
* [[Мора Мары]] — ''Mare Ingenii''
* [[Мора Масквы]] — ''Mare Moscoviense''
* [[Мора Масквы]] — ''Mare Moscoviense''

* [[Возера Забыцця]] — ''Lacus Oblivionis''
* [[Возера Забыцця]] — ''Lacus Oblivionis''
* [[Возера Адзіноты]] — ''Lacus Solitudinis''
* [[Возера Адзіноты]] — ''Lacus Solitudinis''
Радок 105: Радок 104:
* [[Мора Новае]] — ''Mare Novum''
* [[Мора Новае]] — ''Mare Novum''
* [[Мора Струве]] — ''Mare Struve''
* [[Мора Струве]] — ''Mare Struve''

* [[Балота Туманаў]] — ''Palus Nebularum''
* [[Балота Туманаў]] — ''Palus Nebularum''

* [[Заліў Гей-Люсака]] — ''Sinus Gay-Lussac''
* [[Заліў Гей-Люсака]] — ''Sinus Gay-Lussac''
* [[Заліў П'етрасул]] — ''Sinus Pietrosul''
* [[Заліў П'етрасул]] — ''Sinus Pietrosul''
Радок 118: Радок 115:


{{Месяц}}
{{Месяц}}
{{Месяцовыя моры}}
{{Месяцавыя моры}}


[[Катэгорыя:Месяц]]
[[Катэгорыя:Месяц]]

Версія ад 10:59, 28 ліпеня 2018

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Мора, значэнні.

Месяцавае мора — (візуальна) цёмная пляма на паверхні месяцавага дыска.

Агульнае апісанне

Упершыню месяцавыя моры з'явіліся на карце Месяца, складзенай ў 1651 г. італьянскім астраномам Джавані Рычолі і італьянскім фізікам Франчэска Грымальдзі. Вады, як высветлілася пазней, у іх не было, але тэрмін «мора» і прыведзеныя на карце назвы мораў захаваліся па гэты дзень.

Месяцавыя моры з'яўляюцца самымі буйнымі дэталямі рэльефу Месяца. Моры ўяўляюць сабой нізіны (напрыклад, Мора Дажджоў размешчана на 3 км ніжэй навакольнай мясцовасці) з роўным дном, залітыя зацвярдзелай лавай. Застылая лава характарызуецца больш цёмнай афарбоўкай, чым астатняя паверхня Месяца, і менавіта гэтым тлумачыцца шаравата-карычняватае адценне, характэрнае для месяцавых мораў. Моры пакрытыя вулканічнымі пародамі — базальтамі, узрост якіх ацэньваюць у 3 — 4,5 млрд гадоў. Абрысы межаў месяцавых мораў ў пераважнай колькасці выпадкаў круглявыя. Памер вагаецца ад 200 да 1100 кіламетраў у папярочніку. На паверхні месяцавых марскіх раўнін сустракаюцца зморшчыны і невялікія горныя вяршыні больш светлага колеру, якія выступаюць з-пад пласта базальту. Кратэраў на паверхні месяцавых мораў істотна менш, чым на светлых ўзнёслых абласцях — месяцавых мацерыках .

Самая вялікая нізіна названая Акіянам Бур. Яго працягласць за 2000 км. Краявым зонам мораў, якія нагадваюць залівы, а таксама цёмным западзіны ў выглядзе азёр, былі дадзены адпаведныя іх выгляду назвы[1]. Вакол мораў размешчаны кольцападобныя горныя хрыбты. Мора Дажджоў атачаюць Альпы, Каўказ, Апеніны, Карпаты, Юра. Мора Нектару — горы Алтай і Пірэнеі. Мора Усходняе акружана Кардыльерамі і гарамі Рук. У морах часам сустракаюцца ўступы — скіды; самы вядомы ўступ — Прамая Сцяна знаходзіцца каля Мора Аблокаў.

На адваротным баку Месяца мораў значна менш, чым на бачным і яны невялікага памеру. Ёсць здагадка, што марскія фармацыі на Месяцы сфарміраваліся ў выніку толькі некалькіх сутыкненняў. Кратэры, якія ўтварыліся ў выніку удараў, запоўніліся лавай і спарадзілі масконы. Лававыя пароды цяжэй мацерыковых, што магло выклікаць асіметрыю ў размеркаванні месяцавай масы, з прычыны чаго прыцягненне Зямлі назаўжды замацавала «марское» паўшар'е Месяца ў напрамку нашай планеты[2]. Адваротным баку Месяца уласцівыя «басейны» — вельмі буйныя колцавыя структуры, дыяметрам больш за 300 км. Мора Усходняе, Мора Масквы і іншыя маюць два колцавых вала — знешні і ўнутраны, з суадносінамі дыяметраў 2⁄1. Часам ўнутраныя кольцы моцна разбураны[3]

Некаторыя факты аб месяцавых морах

  • Мора Пазнанае атрымала сваю назву пасля таго, як ў 1964 годзе туды апусціўся амерыканскі зонд «Рэйнджар-7», які ўпершыню атрымаў здымкі месяцавай паверхні з блізкай адлегласці, значна больш падрабязныя, чым выгляд у тэлескоп з Зямлі.
  • Мора Спакою адметнаю тым , што менавіта тут чалавек упершыню ступіў на месяцавую паверхню 20 ліпеня 1969. Гэта быў амерыканскі астранаўт Нэйл Армстранг.
  • Каля Мора Дастатку савецкі зонд «Луна-16» (1970) узяў пробу месяцавага грунту і даставіў яе на Зямлю.
  • Да поўдня ад Заліва Вясёлкі праводзіў даследаванні першы планетаход «Месяцаход-1» (1970-1971).
  • На мяжы Мора Яснасці праводзіў даследаванні планетаход «Месяцаход-2» (1973)[4].

Назвы мораў, заліваў, азёр і балот на бачным баку Месяца

Моры і Залівы на Месяцы.

Беларуская назва — лацінская назва[5].

Моры

Залівы

Азёры

Балоты

Назвы мораў і азёр на адваротным баку Месяца

Беларуская назва — лацінская назва[5].

Выключаныя назвы мораў, балот і заліваў

Беларуская назва — лацінская назва.

Зноскі

  1. ↑ Луна / / Азбука астрономии
  2. ↑ Статья «Луна» в энциклопедии «Кругосвет»
  3. ↑ Описание лунной поверхности (Часть вторая) " bigkosmos.ru | Все о космосе, Солнечная система, Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон
  4. ↑ Описание лунной поверхности (Часть первая) " bigkosmos.ru | Все о космосе, Солнечная система, Меркурий, Венера, Земля, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, Плутон
  5. ↑ а б С. Г. Пугачева, Ж. Ф. Родионова, В. В. Шевченко, Т. П. Скобелева, К. И. Дехтярева, А. П. Попов. Номенклатурный ряд названий лунного рельефа (руск.). Государственный Астрономический институт им. П.К. Штернберга, МГУ. Архівавана з першакрыніцы 6 красавіка 2012. Праверана 3 жніўня 2010.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Месяцовае_мора&oldid=3186250"