Еўропа: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Адхілена апошняя 1 змена (178.149.46.15) і адноўлена версія 1900124 Kalinowski
DENAMAX (размовы | уклад)
217 правак
Няма тлумачэння праўкі
Радок 16: Радок 16:
|Найбуйнешыя гарады = [[Города Европы с населением более 500 тысяч человек|Список крупнейших городов Европы]]
|Найбуйнешыя гарады = [[Города Европы с населением более 500 тысяч человек|Список крупнейших городов Европы]]
}}
}}
'''Еўропа''' ({{lang-el|Európē}} ад [[семіцкія мовы|семіцкага]] ''ерэб/ірыб'' «захад») — адна з [[Частка свету|частак свету]] ў [[Паўночнае паўшар'е|Паўночным паўшар'і]] [[Планета Зямля|Зямлі]]. Абмываецца морамі [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў, мае плошчу каля 10 млн км² і насельніцтва каля 740 млн (парадку 10 % насельніцтва Зямлі). Разам з [[Азія]]й утварае мацярык [[Еўразія]]. Умоўнае размежаванне з Азіяй прынята праводзіць па водападзеле [[Уральскія горы|Уральскіх]] і [[Каўказскія горы|Каўказскіх]] гор, па рацэ [[рака Урал|Урал]], [[Каспійскае мора|Каспійскім]] і [[Чорнае мора|Чорным]] морах, і па праліве, які звязвае [[Чорнае мора|Чорнае]] і [[Эгейскае мора]]<ref name="NatlGeoAtlas">{{Cite book|title=National Geographic Atlas of the World|edition=7th|year=1999|location=Washington, DC|publisher=[[National Geographic Society|National Geographic]]|isbn=0-7922-7528-4}} «Europe» (pp. 68-9); «Asia» (pp. 90-1): «A commonly accepted division between Asia and Europe&nbsp;… is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles.»</ref>.
'''Еўропа''' ({{lang-el|Európē}} ад [[семіцкія мовы|семіцкага]] ''ерэб/ірыб'' «захад») — адна з [[Частка свету|частак свету]] ў [[Паўночнае паўшар'е|Паўночным паўшар’і]] [[Планета Зямля|Зямлі]]. Абмываецца морамі [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў, мае плошчу каля 10 млн км² і насельніцтва каля 740 млн (парадку 10 % насельніцтва Зямлі). Разам з [[Азія]]й утварае мацярык [[Еўразія]]. Умоўнае размежаванне з Азіяй прынята праводзіць па водападзеле [[Уральскія горы|Уральскіх]] і [[Каўказскія горы|Каўказскіх]] гор, па рацэ [[рака Урал|Урал]], [[Каспійскае мора|Каспійскім]] і [[Чорнае мора|Чорным]] морах, і па праліве, які звязвае [[Чорнае мора|Чорнае]] і [[Эгейскае мора]]<ref name="NatlGeoAtlas">{{Cite book|title=National Geographic Atlas of the World|edition=7th|year=1999|location=Washington, DC|publisher=[[National Geographic Society|National Geographic]]|isbn=0-7922-7528-4}} «Europe» (pp. 68-9); «Asia» (pp. 90-1): «A commonly accepted division between Asia and Europe&nbsp;… is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles.»</ref>.
<!--[[Выява:Location of Europe.svg|thumb|300px|Еўропа]]-->
<!--[[Выява:Location of Europe.svg|thumb|300px|Еўропа]]-->


Радок 25: Радок 25:
Мацярык названы па імені гераіні [[Старажытнагрэчаская міфалогія|грэчаскай міфалогіі]], [[Фінікія|фінікійскай]] царэўны {{нп4|Еўропа, міфалогія|Еўропы|ru|Европа (мифология)}}, якую выкраў [[Зеўс]] у абліччы быка. Ён завёз яе на [[востраў Крыт|Крыт]], дзе яна нарадзіла трох сыноў. Аднак, міф не тлумачыць, чаму кантынент названы ў яе гонар.
Мацярык названы па імені гераіні [[Старажытнагрэчаская міфалогія|грэчаскай міфалогіі]], [[Фінікія|фінікійскай]] царэўны {{нп4|Еўропа, міфалогія|Еўропы|ru|Европа (мифология)}}, якую выкраў [[Зеўс]] у абліччы быка. Ён завёз яе на [[востраў Крыт|Крыт]], дзе яна нарадзіла трох сыноў. Аднак, міф не тлумачыць, чаму кантынент названы ў яе гонар.


Паходжанне самога імені «Еўропа» няяснае<ref>''Chantraine P.'' Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Paris, 1968. P.388</ref>. Паводле аднаго з меркаванняў, слова Еўропа паходзіць ад семіцкага слова «''ерэб''», якое азначае «захад»<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=Europe "Europe"]. ''Online Etymology Dictionary''.</ref><ref>''Тантлевский И. Р.'' История Израиля и Иудеи до разрушения Первого Храма. СПб, 2005. С. 9, со ссылкой на: ''Astour M. C.'' Hellenosemitica: An Ethnic and Cultural Study in West Semitic Impact on Mycenaean Greece. Leiden, 1967. P. 128</ref>. У адпаведнасці з гэтым тлумачэннем, старажытныя народы лічылі Еўропай землі на захад ад [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]] (там дзе хаваецца сонца). Аднак {{нп4|Марцін Лічфілд Уэст|М. Уэст|ru|Уэст, Мартин Личфилд}} ацэньвае гэту этымалогію як вельмі спрэчную<ref>«phonologically, the match between Europa’s name and any form of the Semitic word is very poor» (''West M. L.'' The east face of Helicon: west Asiatic elements in Greek poetry and myth. Oxford, 1997. P. [http://books.google.com/books?id=fIp0RYIjazQC&pg=PA451 451])</ref>.
Паходжанне самога імені «Еўропа» няяснае<ref>''Chantraine P.'' Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Paris, 1968. P.388</ref>. Паводле аднаго з меркаванняў, слова Еўропа паходзіць ад семіцкага слова «''ерэб''», якое азначае «захад»<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=Europe «Europe»]. ''Online Etymology Dictionary''.</ref><ref>''Тантлевский И. Р.'' История Израиля и Иудеи до разрушения Первого Храма. СПб, 2005. С. 9, со ссылкой на: ''Astour M. C.'' Hellenosemitica: An Ethnic and Cultural Study in West Semitic Impact on Mycenaean Greece. Leiden, 1967. P. 128</ref>. У адпаведнасці з гэтым тлумачэннем, старажытныя народы лічылі Еўропай землі на захад ад [[Эгейскае мора|Эгейскага мора]] (там дзе хаваецца сонца). Аднак {{нп4|Марцін Лічфілд Уэст|М. Уэст|ru|Уэст, Мартин Личфилд}} ацэньвае гэту этымалогію як вельмі спрэчную<ref>«phonologically, the match between Europa’s name and any form of the Semitic word is very poor» (''West M. L.'' The east face of Helicon: west Asiatic elements in Greek poetry and myth. Oxford, 1997. P. [http://books.google.com/books?id=fIp0RYIjazQC&pg=PA451 451])</ref>.


Упершыню слова «Еўропа» ({{lang-grc|Εὐρώπη}}), як геаграфічная назва, сустракаецца ў 6-м стагоддзі да н.э. ў працах грэчаскіх географаў [[Анаксімандр]]а і [[Гекатэй Мілецкі|Гекатэя Мілецкага]].
Упершыню слова «Еўропа» ({{lang-grc|Εὐρώπη}}), як геаграфічная назва, сустракаецца ў 6-м стагоддзі да н.э. ў працах грэчаскіх географаў [[Анаксімандр]]а і [[Гекатэй Мілецкі|Гекатэя Мілецкага]].


Назва Еўропа першапачаткова адносілася да мацерыковай Грэцыі, гэта значыць — Балканы, а пазней да ўсіх зямель на поўнач ад Міжземнага мора.
Назва Еўропа першапачаткова адносілася да мацерыковай Грэцыі, гэта значыць — Балканы, а пазней да ўсіх зямель на поўнач ад Міжземнага мора.


== Геаграфія ==
== Геаграфія ==
[[Выява:Europe satellite orthographic.jpg|thumb|300px|Еўропа. Здымак з праграммы Celestia]]
[[Выява:Europe satellite orthographic.jpg|thumb|300px|Еўропа. Здымак з праграммы Celestia]]
З поўначы Еўропа абмываецца [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночным Ледавітым акіянам]], з захаду — [[Атлантычны акіян|Атлантычным акіянам]], з поўдня — [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Мяжа на ўсходзе дакладна не вызначаная, але яе прынята лічыць па ўсходнім схіле [[Уральскія горы|Уральскіх гор]], [[Каспійскае мора|Каспійскаму мору]], [[Чорнае мора|Чорнаму мору]] і пралівах [[Дарданэлы]] і [[Басфорскі праліў|Басфор]].
З поўначы Еўропа абмываецца [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночным Ледавітым акіянам]], з захаду — [[Атлантычны акіян|Атлантычным акіянам]], з поўдня — [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Мяжа на ўсходзе дакладна не вызначаная, але яе прынята лічыць па ўсходнім схіле [[Уральскія горы|Уральскіх гор]], [[Каспійскае мора|Каспійскаму мору]], [[Чорнае мора|Чорнаму мору]] і пралівах [[Дарданэлы]] і [[Басфорскі праліў|Басфор]].


[[Клімат]] Еўропы ў асноўным [[Умераны клімат|умераны]] (на захадзе — [[Марскі клімат|марскі]], на ўсходзе — [[Кантынентальны клімат|кантынентальны]]). На поўдні — [[Міжземнаморскі клімат|міжземнаморскі]]. На паўночных астравах — [[Арктычны клімат|арктычны]] і [[Субарктычны клімат|субарктычны]].
[[Клімат]] Еўропы ў асноўным [[Умераны клімат|умераны]] (на захадзе — [[Марскі клімат|марскі]], на ўсходзе — [[Кантынентальны клімат|кантынентальны]]). На поўдні — [[Міжземнаморскі клімат|міжземнаморскі]]. На паўночных астравах — [[Арктычны клімат|арктычны]] і [[Субарктычны клімат|субарктычны]].


Плошча Еўропы каля 10,4 млн кв. км. Еўропа — 2-гі з канца па велічыні кантынент Зямлі (меншая толькі [[Аўстралія]]). Сумарная плошча [[Востраў|астравоў]] — каля 730 тыс. кв. км. Найбуйнейшыя астравы:
Плошча Еўропы каля 10,4 млн кв. км. Еўропа — 2-гі з канца па велічыні кантынент Зямлі (меншая толькі [[Аўстралія]]). Сумарная плошча [[Востраў|астравоў]] — каля 730 тыс. кв. км. Найбуйнейшыя астравы:


* [[Новая Зямля]]
* [[Новая Зямля]]
Радок 53: Радок 53:
* [[Скандынаўскі паўвостраў|Скандынаўскі]]
* [[Скандынаўскі паўвостраў|Скандынаўскі]]


Большая частка Еўропы знаходзіцца на [[раўніна]]х. Горы займаюць каля 17 % плошчы. Сярэдняя вышыня Еўропы — прыблізна 300 м над узроўнем мора. Асноўныя горныя цэпы:
Большая частка Еўропы знаходзіцца на [[раўніна]]х. Горы займаюць каля 17 % плошчы. Сярэдняя вышыня Еўропы — прыблізна 300 м над узроўнем мора. Асноўныя горныя цэпы:


* [[Альпы]]
* [[Альпы]]
Радок 61: Радок 61:
* [[Скандынаўскія горы]]
* [[Скандынаўскія горы]]


Найвышэйшы пункт — [[гара Манблан]] (4808 м).
Найвышэйшы пункт — [[гара Манблан]] (4808 м).


=== Рэгіёны ===
=== Рэгіёны ===
Радок 74: Радок 74:
== Дэмаграфія ==
== Дэмаграфія ==


Насельніцтва Еўропы складае каля 710 млн чалавек (3-яе месца ў свеце пасля [[Азія|Азіі]] і [[Афрыка|Афрыкі]]). Гэта каля 11 % ад сусветнага насельніцтва.
Насельніцтва Еўропы складае каля 710 млн чалавек (3-яе месца ў свеце пасля [[Азія|Азіі]] і [[Афрыка|Афрыкі]]). Гэта каля 11 % ад сусветнага насельніцтва.


Сярэдняя шчыльнасць насельніцтва — 94 чал/км<sup>2</sup>. Найменшая шчыльнасць у [[Ісландыя|Ісландыі]], [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Найбольшая — у [[Германія|Германіі]], [[Нідэрланды|Нідэрландах]], [[Бельгія|Бельгіі]].
Сярэдняя шчыльнасць насельніцтва — 94 чал/км². Найменшая шчыльнасць у [[Ісландыя|Ісландыі]], [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Найбольшая — у [[Германія|Германіі]], [[Нідэрланды|Нідэрландах]], [[Бельгія|Бельгіі]].


== Часткі Еўропы ==
== Часткі Еўропы ==
Радок 114: Радок 114:


== Цікавыя факты ==
== Цікавыя факты ==
* Назва «Еўропа» носіць таксама [[Востраў Еўропа|востраў]], размешчаны ў праліве паміж узбярэжжам [[Афрыка|Афрыкі]] і [[Мадагаскар]]ам, названы ў гонар брытанскага карабля «Еўропа», які ў [[куцця|куццю]] 1774 г. упершыню правільна вызначыў каардынаты вострава.
* Назва «Еўропа» носіць таксама [[Востраў Еўропа|востраў]], размешчаны ў праліве паміж узбярэжжам [[Афрыка|Афрыкі]] і [[Мадагаскар]]ам, названы ў гонар брытанскага карабля «Еўропа», які ў [[куцця|куццю]] 1774 г. упершыню правільна вызначыў каардынаты вострава.
* Абедзве сусветныя вайны пачыналіся менавіта ў Еўропе.
* Абедзве сусветныя вайны пачыналіся менавіта ў Еўропе.
* Назву «Еўропа» таксама носіць [[Еўропа, спадарожнік Юпітэра|адзін са спадарожнікаў Юпітэра]], названы па імені персанажа антычнай міфалогіі.
* Назву «Еўропа» таксама носіць [[Еўропа, спадарожнік Юпітэра|адзін са спадарожнікаў Юпітэра]], названы па імені персанажа антычнай міфалогіі.

Версія ад 21:08, 6 кастрычніка 2018

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Еўропа, значэнні.
Еўропа
Еўропа на карце паўшар'я
Еўропа на карце паўшар'я
Тэрыторыя10 180 000 км²
Насельніцтва739 165 030 чал.
Шчыльнасць72,5 чал./км²
Этнахаронімеўрапейцы,
еўрапеец, еўрапейка 
Уключае50 (спіс) дзяржаў
МовыМовы Еўропы 
Часавыя паясыUTC UTC+6 
Інтэрнэт-дамены.eu (Еўрасаюз) 
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Еўропа (грэч. Európē ад семіцкага ерэб/ірыб «захад») — адна з частак свету ў Паўночным паўшар’і Зямлі. Абмываецца морамі Паўночнага Ледавітага і Атлантычнага акіянаў, мае плошчу каля 10 млн км² і насельніцтва каля 740 млн (парадку 10 % насельніцтва Зямлі). Разам з Азіяй утварае мацярык Еўразія. Умоўнае размежаванне з Азіяй прынята праводзіць па водападзеле Уральскіх і Каўказскіх гор, па рацэ Урал, Каспійскім і Чорным морах, і па праліве, які звязвае Чорнае і Эгейскае мора[1].

Назва

Еўропа
Еўропа
Еўропа, 1000.

Мацярык названы па імені гераіні грэчаскай міфалогіі, фінікійскай царэўны Еўропыberu, якую выкраў Зеўс у абліччы быка. Ён завёз яе на Крыт, дзе яна нарадзіла трох сыноў. Аднак, міф не тлумачыць, чаму кантынент названы ў яе гонар.

Паходжанне самога імені «Еўропа» няяснае[2]. Паводле аднаго з меркаванняў, слова Еўропа паходзіць ад семіцкага слова «ерэб», якое азначае «захад»[3][4]. У адпаведнасці з гэтым тлумачэннем, старажытныя народы лічылі Еўропай землі на захад ад Эгейскага мора (там дзе хаваецца сонца). Аднак М. Уэстberu ацэньвае гэту этымалогію як вельмі спрэчную[5].

Упершыню слова «Еўропа» (стар.-грэч.: Εὐρώπη), як геаграфічная назва, сустракаецца ў 6-м стагоддзі да н.э. ў працах грэчаскіх географаў Анаксімандра і Гекатэя Мілецкага.

Назва Еўропа першапачаткова адносілася да мацерыковай Грэцыі, гэта значыць — Балканы, а пазней да ўсіх зямель на поўнач ад Міжземнага мора.

Геаграфія

Еўропа. Здымак з праграммы Celestia

З поўначы Еўропа абмываецца Паўночным Ледавітым акіянам, з захаду — Атлантычным акіянам, з поўдня — Міжземным морам. Мяжа на ўсходзе дакладна не вызначаная, але яе прынята лічыць па ўсходнім схіле Уральскіх гор, Каспійскаму мору, Чорнаму мору і пралівах Дарданэлы і Басфор.

Клімат Еўропы ў асноўным умераны (на захадзе — марскі, на ўсходзе — кантынентальны). На поўдні — міжземнаморскі. На паўночных астравах — арктычны і субарктычны.

Плошча Еўропы каля 10,4 млн кв. км. Еўропа — 2-гі з канца па велічыні кантынент Зямлі (меншая толькі Аўстралія). Сумарная плошча астравоў — каля 730 тыс. кв. км. Найбуйнейшыя астравы:

Каля 1/4 часткі кантынента ўтвараюць паўастравы:

Большая частка Еўропы знаходзіцца на раўнінах. Горы займаюць каля 17 % плошчы. Сярэдняя вышыня Еўропы — прыблізна 300 м над узроўнем мора. Асноўныя горныя цэпы:

Найвышэйшы пункт — гара Манблан (4808 м).

Рэгіёны

Еўропа традыцыйна падзяляецца на пяць геа-культурных рэгіёнаў:

Дэмаграфія

Насельніцтва Еўропы складае каля 710 млн чалавек (3-яе месца ў свеце пасля Азіі і Афрыкі). Гэта каля 11 % ад сусветнага насельніцтва.

Сярэдняя шчыльнасць насельніцтва — 94 чал/км². Найменшая шчыльнасць у Ісландыі, Нарвегіі. Найбольшая — у Германіі, Нідэрландах, Бельгіі.

Часткі Еўропы

Адзін з традыцыйных умоўных падзелаў Еўропы на часткі (рэгіёны): Заходняя, Цэнтральная, Паўночная, Паўднёвая.

     Заходняя Еўропа     Цэнтральная Еўропа     Усходняя Еўропа     Паўночная Еўропа     Паўднёвая Еўропа     Азіяцкія часткі краін
Асноўны артыкул: Заходняя Еўропа

Да Заходняй Еўропы звычайна адносяць Вялікабрытанію, Ірландыю, Францыю і краіны Бенілюкса (Бельгію, Нідэрланды, Люксембург). Таксама да Заходняй Еўропы могуць далучаць Германію, хоць геаграфічна краіна знаходзіцца ў Цэнтральнай Еўропе.

Асноўны артыкул: Цэнтральная Еўропа

Тэрмін Цэнтральная Еўропа яшчэ не настолькі ўстойлівы, як іншыя. Краіны Цэнтральнай Еўропы могуць адносіць да Заходняй і Усходняй Еўропы. Звычайна да Цэнтральнай Еўропы адносяць Польшчу, Чэхію, Славакію, Венгрыю, Швейцарыю, Ліхтэнштэйн, Аўстрыю, Славенію, Германію.

Асноўны артыкул: Усходняя Еўропа

Звычайна да Усходняй Еўропы адносяць Беларусь, Расію, Малдову, Украіну, Казахстан, Эстонію, Латвію, Літву. Часам да Усходняй Еўропы адносяць Польшчу, а таксама каўказскія краіны (Арменію, Азербайджан, Грузію).

Асноўны артыкул: Паўночная Еўропа

Да Паўночнай Еўропы адносяцца скандынаўскія краіны ў шырокім сэнсе, такія, як Ісландыя, Данія, Нарвегія, Швецыя, Фінляндыя. Некаторыя далучаюць Эстонію да Паўночнай Еўропы з-за моцных гістарычных і культурных сувязей Эстоніі з Швецыяй і Фінляндыяй.

Асноўны артыкул: Паўднёвая Еўропа

Паўднёвая Еўропа складаецца з краін Іберыйскага п-ва (Андора, Іспанія, Партугалія), Апенінскага п-ва (Італія, Ватыкан, Сан-Марына), Балканскага п-ва (Албанія, Боснія і Герцагавіна, Балгарыя, Харватыя, Грэцыя, Македонія, Румынія, Сербія і Чарнагорыя), Манака і Мальты. Могуць быць уключаныя Кіпр (хоць ён геаграфічна знаходзіцца ў Азіі), Турцыя і французская Корсіка.

Эканоміка

Палітыка

Асноўны артыкул: Спіс дзяржаў і залежных тэрыторый Еўропы

У Еўропе знаходзіцца 48 краін:

27 краін уваходзяць у Еўрапейскі Саюз.

Цікавыя факты

  • Назва «Еўропа» носіць таксама востраў, размешчаны ў праліве паміж узбярэжжам Афрыкі і Мадагаскарам, названы ў гонар брытанскага карабля «Еўропа», які ў куццю 1774 г. упершыню правільна вызначыў каардынаты вострава.
  • Абедзве сусветныя вайны пачыналіся менавіта ў Еўропе.
  • Назву «Еўропа» таксама носіць адзін са спадарожнікаў Юпітэра, названы па імені персанажа антычнай міфалогіі.

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ National Geographic Atlas of the World (7th ed.). Washington, DC: National Geographic. 1999. ISBN 0-7922-7528-4. «Europe» (pp. 68-9); «Asia» (pp. 90-1): «A commonly accepted division between Asia and Europe … is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles.»
  2. ↑ Chantraine P. Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Paris, 1968. P.388
  3. ↑ «Europe». Online Etymology Dictionary.
  4. ↑ Тантлевский И. Р. История Израиля и Иудеи до разрушения Первого Храма. СПб, 2005. С. 9, со ссылкой на: Astour M. C. Hellenosemitica: An Ethnic and Cultural Study in West Semitic Impact on Mycenaean Greece. Leiden, 1967. P. 128
  5. ↑ «phonologically, the match between Europa’s name and any form of the Semitic word is very poor» (West M. L. The east face of Helicon: west Asiatic elements in Greek poetry and myth. Oxford, 1997. P. 451)
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Еўропа&oldid=3218340"