Атлантычны акіян

Атлантычны акіян — другі па велічыні (пасля Ціхага) акіян, аддзяляе Паўночную і Паўднёвую Амерыкі ад Еўропы і Афрыкі.

Плошча (з мара́мі) 91,6 млн км², працягласць з поўначы на поўдзень каля 15 тыс. км, аб’ём вады 329,7 мян. м³, сярэдняя глыбіня каля 3600 м, найбольшая — 8742 м (жолаб Пуэрта-Рыка).

Берагі

Берагавая лінія моцна расчлянёная ў Паўночным паўшар’і, дзе размешчаны амаль усе моры і вялікія залівы (Балтыйскае мора, Паўночнае мора, Міжземнае мора, Карыбскае мора, Біскайскі заліў, Гвінейскі заліў), і слаба парэзана ў Паўднёвым паўшар’і (мора Уэдэла, мора Скоша, мора Лазарава — каля Антарктыды). Важная асаблівасць Атлантычнага акіяна — наяўнасць міжземных мораў (Мексіканскі заліў і Карыбскае мора на захадзе і Міжземнаморскі басейн на ўсходзе).

Астравы

Агульная плошча астравоў 1070 тыс. км². Асноўныя група мацерыковага паходжання: Брытанскія астравы, Канарскія астравы, астравы Зялёнага Мыса, Фалклендскія (Мальвінскія) астравы, Вялікія Антыльскія астравы, Ньюфаўндленд і часткова Малыя Антыльскія астравы. Ёсць вулканічныя (Азорскія астравы, востраў Святой Алены, Трыстан-да-Кунья і інш.) і каралавыя (Багамскія астравы і інш.).

Будова дна

Рэльеф дна і тэктанічная будова

У будове дна вылучаюцца падводная ўскраіна мацерыкоў (шэльф), мацерыковы схіл і ложа акіяна. Шэльф займае каля 10,3 % плошчы дна, мае слабы нахіл у бок адкрытага акіяна. Каля берагоў в-ва Грэнландыя, п-ва Лабрадор шырыня шэльфа дасягае 300—400 км. Параўнальна вузкая шэльфавая зона акаймоўвае Заходнюю Еўропу і берагі Заходняй Афрыкі. Уздоўж аргенцінскага берага шырыня шэльфа 400 км і глыбіня 140—150 м; каля вусця Амазонкі 300 км; уздоўж гвіянскага ўзбярэжжа 90 км. Шэльфавая зона ў паўднёвай частцы Карыбскага мора і ў раёне Антыльскіх а-воў развітая слаба. Мацерыковы схіл стромкі, парэзаны падводнымі каньёнамі, самы вялікі з іх — Гудзон. Рэльеф ложа — спалучэнне падводных хрыбтоў, падняццяў і катлавін.

Батыметрыя

У цэнтральнай частцы акіяна ад в-ва Ісландыя да в-ва Буве на 18 тыс. км цягнецца S-падобны мерыдыянальны Сярэдзінна-Атлантычны хрыбет, які падзяляе Атлантычны акіян на ўсходнюю і заходнюю часткі (з глыбінёй над ім каля 3000 м; на ўсход і захад ад яго — 5000—6000 м), а пасля экватара пераходзіцб у Паўднёва-Атлантычны хрыбет. На поўначы (каля Ісландыі) хрыбет мае назву Рэйк'янес, на поўдні каля в-ва Буве хрыбет паварочвае на ўсход і пераходзіць у Афрыканска-Антарктычны хрыбет. Там, дзе хрыбет уздымаецца на ўзровень мора, — астравы вулканічнага паходжання (Ісландыя, Азорскія астравы, Сан-Паўлу і інш.). Важнейшая рыса будовы Сярэдзінна-Атлантычнага хрыбта — папярочныя разломы (Чарлі Гібса, Атлантыс, Кейн, Віма, Романш, Сан-Паўлу, Св. Алены і інш.), якія разбіваюць асноўны хрыбет на асобныя блокі з шыротным зрушэннем іх адносна восі. На захад і ўсход ад Сярэдзінна-Атлантычнага хрыбта размешчаны падводныя ўзвышшы (Рыу-Гранды, Бермудскае), плато (Хатан, Зялёнага Мыса), хрыбты (Кітовы хрыбет, Паўднёва-Антыльскі хрыбет) і ўзвышшы, якія раздзяляюць катлавіны Паўночна-Амерыканскую, Бразільскую, Аргенцінскую, Заходне-Еўрапейскую, Канарскую, Ангольскую, Капскую і інш. з глыбінямі больш за 3000 м.

Донныя адклады

Найбольш пашыраны арганагенныя адклады (фарамініферавыя ці глабігерынавыя глеі), якія займаюць 67,5 % плошчы дна ад Ісландыі да 57—58° пд. ш. Чырвоныя гліны (каля 25 % плошчы) высцілаюць днішчы амаль усіх глыбакаводных катлавін. Тэрыгенныя адклады (жвірова-галечны матэрыял, гліны) пашыраны на шэльфе, мацерыковым схіле і шырокай паласой акаймоўваюць ложа акіяна каля ўзбярэжжаў ЗША, Бразіліі, Аргенціны, Антарктыды. Карысныя выкапні: золата і алмазы (у рачных вынасах паўднёва-ўсходняй часткі), фасфарыты (на шэльфе), нафта і газ (Венесуэльскі заліў, Мексіканскі заліў, Паўночнае мора), жалезная руда (каля Ньюфаўндленда і інш.), алавяныя руды (каля берагоў Вялікабрытаніі), жалеза-марганцавыя канкрэцыі (каля Фларыды, Паўднёвай Афрыкі) і інш.

Фарміраванне і шляхі ураганаў у Паўночнай Атлантыцы

Файл:March 1974 Subtropical Cyclone.jpg

Субтрапічны цыклон у Паўднёвай Атлантыцы, 1974

Клімат

Атлантычны акіян размешчаны з поўначы на поўдзень амаль ва ўсіх кліматычных паясах — ад экватарыяльнага ў цэнтры да субарктычнага на поўначы і антарктычнага на поўдні. Над ім развіваюцца 4 асноўныя цэнтры дзеяння атмасферы — Ісландскі і Антарктычны мінімумы, Паўночна-Атлантычны (Азорскі) і Паўднёва-Атлантычны максімумы, якія ў раёне экватара падзелены зонай паніжанага ціску. Гэтыя цэнтры пры ўзаемадзеянні з ініішмі абласцямі атмасфернага ціску абумоўліваюць панаванне моцных заходніх вятроў ва ўмераных шыротах і паўночна-ўсходніх і паўднёва-ўсходніх вятроў (пасатаў) у субтрапічных і трапічных шыротах, адпаведна Паўночнага і Паўднёвага паўшар’яў. Найбольш моцныя вятры ва ўмераных шыротах Паўднёвага паўшар’я («равучыя саракавыя»). Для паўночных трапічных шырот характэрны т.зв. вест-індскія ураганы, якія пануюць з чэрвеня да лістапада і перасякаюць акіян з усходу на захад.

Акіянічныя цячэнні

Гідралагічны рэжым

Паверхневыя цячэнні пад уплывам цыркуляцыі атмасферы ўтвараюць у субтрапічных і трапічных шыротах антыцыкланальны, а ў паўночных умераных і паўднёвых высокіх — цыкланальны кругавароты. Характэрная рыса Атлантычнага акіяна — магутная сістэма Гальфстрыма. Гальфстрым і яго працяг — Паўночна-Атлантычнае цячэнне — утвараюць адпаведна заходнюю і паўночную перыферыі паўночнага антыцыкланальнага кругавароту, у якім усходняя перыферыя — халоднае Канарскае цячэнне, паўднёвая — цёплае Паўночнае Пасатнае цячэнне. Паўночны цыкланальны кругаварот складаецца цячэннямі — цёплымі Паўночна-Атлантычным і Ірмінгера і халодным Лабрадорскім, якое паступае з мора Бафіна. У паўднёвай частцы акіяна антыцыкланальны кругаварот утвараецца на поўначы з захаду цёплымі Паўднёвым Пасатным і Бразільскім. Цыкланальны кругаварот развіваецца каля 50° пд.ш. з цэнтрам у моры Уэдэла. Атлантычныя цыркуляцыі паўночнай і паўднёвай частак Атлантычнага акіяна падзяляюцца летам на поўнач ад экватара Міжпасатным (Экватарыяльным) проціцячэннем, якое зімой змяняецца агульным заходнім пераносам паверхневых водаў. Больш пастаяннай мяжой з’яўляецца на экватары падпаверхневае проціцячэнне Ламаносава.

Тэмпература вады на паверхні Атлантычнага акіяна зімой (у лютым у паўночнай, у жніўні ў паўднёвай частцы) ад +28 °C на экватары да +6 °C на 60° пн.ш. і −1 °C на 60° пд.ш., летам (у жніўні ў паўночнай, у лютым у паўднёвай частцы) адпаведна ад +26 °C да +10 °C і каля 0 °C. Салёнасць 34—37 ‰. Самая вялікая шчыльнасць вады больш за 1027 кг/м³ на паўночны ўсход і поўдзень ад экватара змяншаецца да 1022,5 кг/м³.

Прылівы пераважаюць паўсутачныя (да 18 м у заліве Фандзі). У асобных раёнах прылівы мяшаныя і суткавыя (ад 0,5 да 2,2 м).

Ільды ў паўночнай частцы акіяна ўтвараюцца толькі ва ўнутраных морах умераных шырот (Балтыйскім, Паўночным, Азоўскім і інш.). Вялікая колькасць ільдоў і айсбергаў выносіцца ў адкрыты акіян з Паўночнага Ледавітага акіяна (да 30° пн.ш.), утвараецца каля Антарктыды і ў моры Уэдэла, дасягаючы 35° пд.ш.

Чорны дэльфін

Флора і фаўна

Атлантычны акіян насяляюць каля 2000 тыс. відаў раслін і жывёл. Да глыбіні 100—200 м донная расліннасць (ламінарыі, зялёныя водарасці, чырвоныя водарасці). У трапічным поясе сіне-зялёныя водарасці, у палярным — дыятомавыя водарасці, у Саргасавым моры вялікая колькасць саргасавых водарасцей. Значную масу планктону складаюць ракападобныя — амфіподы і эраўзііды, крыль. Кітоў і ластаногіх каля 100 відаў. Агульная колькасць відаў рыб перавышае 15 тысяч. Фаўна трапічных шырот — радыялярыі, сіфанафоры, медузы, крабы, лятучыя рыбы, акулы, марскія чарапахі і кашалоты; умераных і палярных — весланогія ракападобныя і крыланогія малюскі, селядзец, трасковыя і камбалавыя рыбы, кіты, ластаногія і інш. Глыбакаводная фаўна — ігласкурыя рыбы, губкі, гідроідныя. Марскіх птушак мала.

Экалагічныя праблемы

Атлантычны акіян з’яўляецца з спрадвечных часоў месцам інтэнсіўнага марской рыбнай і зверабойнай здабычы. Рэзкае ўзрастанне магутнасцей і рэвалюцыя ў тэхніцы рыбнай лоўлі прывялі да пагрозлівых маштабаў. З вынаходствам гарпуннай гарматы ў паўночнай Атлантыцы кіты былі ў асноўным знішчаны яшчэ ў канцы XIX стагоддзя. У сувязі з масавым развіццём пелагічаскай кітабойнай здабычы ў антарктычных водах ў сярэдзіне XX стагоддзя кіты тут таксама былі блізкія да поўнага вынішчэння. З сезона 1985—1986 гадоў Міжнароднай камісіяй па здабычы кітоў быў уведзены поўны мараторый на камерцыйны кітабойны промысел любых відаў. У чэрвені 2010 года на 62-м пасяджэнні Міжнароднай кітабойнай Камісіі пад ціскам Японіі, Ісландыі і Даніі мараторый быў прыпынены.

Нафтавая пляма 24 мая 2010 года,
выгляд з космаса

Выбух на нафтавай платформе Deepwater Horizon, якая належыць брытанскай кампаніі BP, які адбыўся 20 красавіка 2010 года, лічыцца самай буйной экалагічнай катастрофай, якая калі-небудзь адбывалася на моры. У выніку аварыі ў воды Мексіканскага заліва вылілася каля 5 мільёнаў барэляў сырой нафты, забруджана 1100 міль ўзбярэжжа. Уладамі уведзеная забарона на рыбную лоўлю, для промыслу зачыненая больш за траціна ўсёй акваторыі Мексіканскага заліва. Па стане на 2 лістапада 2010 года было сабрана 6814 мёртвых жывёл, у тым ліку 6104 птушкі, 609 марскіх чарапах, 100 дэльфінаў і іншых млекакормячых, і 1 іншая рэптылія. Паводле дадзеных Упраўлення асабліва ахоўных рэсурсаў Нацыянальнага ўпраўлення акіянічных і атмасферных упраўленняў у 2010—2011 гады зафіксавана павышэнне смяротнасці кітападобных на поўначы Мексіканскага заліва ў некалькі разоў у параўнанні з папярэднімі гадамі (2002—2009 гады).

У Саргасавым моры ўтварылася вялікая смеццевая пляма з пластыка і іншых адходаў, сфарміраваная акіянічнымі плынямі, якая паступова канцэнтруецца ў адной вобласці.

У некаторых раёнах Атлантычнага акіяна назіраецца радыёактыўнае забруджванне. Адходы атамных электрастанцый і даследчых цэнтраў скідаюцца ў рэкі і прыбярэжныя вады мораў, а часам у глыбакаводныя частцы акіяна. Да ліку моцна забруджаных радыеактыўнымі адходамі акваторый Атлантычнага акіяна ставяцца Паўночнае, Ірландскае, Міжземнае мора, Мексіканскі, Біскайскі залівы і Атлантычнае ўзбярэжжа ЗША. Толькі ў 1977 годзе ў Атлантыку было скінута 7180 кантэйнераў з 5650 тонамі радыеактыўных адходаў. Агенцтва па абароне навакольнага асяроддзя ЗША паведаміла аб заражэнні марскога дна ў 120 мілях на ўсход ад мяжы паміж штатамі Мэрыленд і Дэлавэр. Там на працягу 30 гадоў пахаваныя 14300 зацэментаваных кантэйнера, якія ўтрымлівалі плутоній і цэзій, радыёактыўнае забруджванне перавысіла «чаканае» у 3-70 разоў. У 1970 году ЗША затапілі ў 500 км ад узбярэжжа Фларыды судна «Расэл-Брыг», на борце якога знаходзілася 68 т нервова-паралітычнага газу (зарына), змешчанага ў 418 бетонных кантэйнерах. У 1972 годзе ў водах акіяна на поўнач ад Азорскіх выспаў Германія затапіла 2500 металічных бочак з прамысловымі адходамі, якія змяшчаюць моцнадзейныя цыяністым яды. Вядомыя выпадкі хуткага разбурэння кантэйнераў у параўнальна неглыбокіх водах Паўночнага і Ірландскага мораў і праліва Ла-Манш з самымі згубныя наступствы для фауны і флоры акваторый. У водах паўночнай Атлантыкі загінулі 4 атамныя падводныя лодкі: 2 савецкія (у Біскайскім заліве і адкрытай частцы акіяна) і 2 амерыканскія (ля берагоў ЗША і ў адкрытай частцы акіяна).

Гаспадарчае выкарыстанне

Атлантычны акіян дае каля 35 % сусветнага ўлову рыбы. Галоўныя прамысловыя віды: траска, мойва, селядзец, стаўрыда, марскі акунь, скумбрыя, тунец; значнае месца належыць беспазваночным (крэветкі, вустрыцы, мідыі, кальмары). Прамысловьм раёны: Паўночна-Усходні, Цэнтральна-Усходні і Паўднёва-Заходні.

Вядзецца здабыча нафты і газу (Венесуэльскі, Мексіканскі, Гвінейскі залівы, Паўночнае мора, Міжземнае мора), серы (Мексіканскі заліў), жалезнай руды (каля п-ва Ньюфаўндленд, Фінляндыі і інш.), каменнага вугалю (прыбярэжныя раёны Канады і Вялікабрытаніі) і інш. Прыліўная электрастанцыя ў вусці р. Ранс (Францыя).

Кантэйнерныя тэрміналы ў порце Ротэрдама

На долю Атлантычнага акіяна прыпадае прыблізна 1/3 аб’ёму сусветнага марскога гандлю. Самая шчыльная сетка акіянскіх шляхоў паміж 35—40° і 55—60° пн.ш. (маршруты паміж партамі Еўропы і Паўночнай Амерыкі). Над паўднёвай часткай акіяна пралягаюць асноўныя трансатлантычныя авіялініі, па дне пракладзены тэлеграфныя кабелі (агульная даўжыня каля 200 тыс. км). Развіты прыморская рэкрэацыя і марскі турызм. Важнейшыя парты: Ротэрдам (Нідэрланды), Антверпен (Бельгія), Марсель, Гаўр (Францыя), Гамбург (Германія), Лондан (Вялікабрытанія), Генуя (Італія), Новарасійск, Санкт-Пецярбург (Расія), Ільічоўск, Адэса (Украіна), Рыга (Латвія), Дакар (Сенегал), Кейптаўн (ПАР), Буэнас-Айрэс (Аргенціна), Нью-Ёрк, Х'юстан, Новы Арлеан, Філадэльфія (ЗША).

Эканоміка-геаграфічныя правінцыі

Навукоўцамі выдзяляюцца шэсць эканоміка-геаграфічных правінцый Атлантычнага акіяна: Паўночна-Заходняя, Паўночна-Усходняя, Цэнтральна-Заходняя, Цэнтральна-Усходняя, Паўднёва-Заходняя, Паўднёва-Усходняя.

Паўночна-Заходняя правінцыя

• Прылягае да прамысловага комплексу Паўночнага Усходу ЗША і ўзбярэжжа Канады. Паўночная мяжа — 70° паўночнай шыраты, паўднёвая — 35° паўночнай шыраты. Усходняя мяжа — Паўночна-Атлантычны хрыбет
• Буйныя запасы жалезных, тытанавых руд, на шэльфе — фасфарыты, нафта
• Адзін з найбольш прадукцыйных для рыбалоўства раёнаў акіяна. Так, толькі на Вялікай Ньюфаўндлендскай банцы штогод вылоўліваецца да 2,2 млн т рыбы
• На 1000-кіламетровым кавалку прыбярэжных раёнаў пражывае больш за 100 млн чалавек

Паўночна-Усходняя правінцыя

• Прасціраецца ад Грэнландыі да зоны паўночнай субтрапічнвй канвергенцыі (27°45' паўночнай шыраты, каля Дакара)
• На шэльфе месцяцца буйныя нафтагазаосныя басейны Паўночнага і Ірландскага мораў
• Характэрная найбольшая інтэнсіўнасць марскіх перавозак. У транспартных сувязях інтэнсіўна выкарыстоўваецца Суэцкі канал
• Тут самыя вялікія запасы і максімальныя ўловы рыбы ў Атлантычным акіяне

Цэнтральна-Заходняя правінцыя

• Інтэнсіўнае развіццё марскіх перавозак, з задзейнічаннем Панамскана канала: буйнейшыя перавозкі нафтагазавай і сельскагаспадарчай сыравіны, баксітаў
• Буйныя разведаныя запасы нафты і прыроднага газу
• Сюды выходзяць паўднёвыя штаты ЗША з іх нафтаздабычай, нафтахіміяй, суднабудаваннем, ваенна-прамысловым комплексам і нафтагазавымі радовішчамі

Цэнтральна-Усходняя правінцыя

• Ляжыць паміж Сярэдзінна-Атлантычным хрыбтом і узбярэжжам Афрыкі, паміж 27°45' паўночнай шыраты і 6°30' паўднёвай шыраты (вусце ракі Конга)
• Буйныя залежы тытана-марганцавых мінералаў на шэльфе Сенегала і Нігерыі
• Фасфарытаноснасць і нафтагазаноснасць ад Кот-д'Івуара да Экватарыяльнай Гвінеі і Кабінды
• Высокая біяпрадукцыйнасць дазваляе вылоўліваць каля 3,3 млн т рыбы ў год (другое месца пасля паўночна-Усходняй правінцыі). Асноўны ўклад уносяць Гана, Нігерыя, Сенегал
• Тут ажыццяўляецца 1/3 усіх перавозак баксітаў і гліназёму
• Развітая горназдабыўная прамысловась і адносна слабое развіццё ўсіх астатніх галін гаспадаркі
• Асноўныя складнікі перавозак сельскагаспадарчай сыравіны — какава, арахіс, кава, бананы, ананасы

Паўднёва-Заходняя правінцыя

• Уключае акваторыю Атлантычнага акіяна паміж Паўднёва-Атлантычным хрыбтом і узбярэжжам Бразіліі, Уругвая і Аргенціны
• У Бразільскай катлавіне размешчана шырокая зона жалеза-марганцавых канкрэцый, а на шэльфе усяго ўзбярэжжа — зона нафты, газу і фасфарытаў. Тут жа выяўлены прыбярэжныя росыпы тытанавых мінералаў, цыркону і манацытаў .
• Адкрытыя воды правінцыі — найменш прадуктыўны раён Паўднёвай Атлантыкі, на большай частцы шэльфа прадуктыўнасць адпавядае сярэднім значэнням, дасягаючы павышанага ўзроўню ў вусці ракі Амазонкі, на шэльфе Патагоніі, у зоне змешвання Фалклендскага і Бразільскага цячэнняў. У атлантычным рыбалоўстве правінцыя адыгрывае важную ролю (10 %), а з агульных ўловаў (2,3 млн т) асноўны аб’ём прыпадае на Аргенціну (0,9 млн т) і Бразілію (0,6 млн т), а таксама экспедыцыйнцю лоўлю Іспаніі (110 тыс. т) і Рэспублікі Карэя (160 тыс. т)
• З усіх правінцый Атлантыкі Паўднёва-Заходняя адрозніваецца найменш інтэнсіўнымі марскімі перавозкамі. Найбольш грузанапружаныя лініі праходзяць праз яе паўночную частку, звязваючы Бразілію , Аргенціну і Уругвай з краінамі Еўроп , Паўночнай і Цэнтральнай Амерыкі і Заходняй Афрыкі, вузлы марскіх паведамленняў канцэнтруюцца ў Рыа-дэ-Жанейра, Рэсіфі, вусці Амазонкі і раёне эстуарыя Ла-Плата. Праз парты правінцыі праходзіць да 25 % сусветных марскіх перавозак жалезнай руды (з Бразіліі ў Еўропу і Японію), 15 % нафты (з краін Персідскага заліва і Заходняй Афрыкі ў краіны Паўднёвай Амерыкі, часткова — ў ЗША), а таксама сельскагаспадарчай прадукцыі (збожжа, мяса, кава, цукар, воўна, бавоўна).
• Інтэнсіўныя знешнегандлёвыя сувязі краін правінцыі абслугоўвае марскі транспарт (95 %), каля 2/3 экспарту складаюць сельскагаспадарчая і мінеральная сыравіна. У імпартных марскіх перавозках дамінуюць машыны і абсталяванне, нафта- і хімічныя тавары з ЗША, краін ЕС і Японіі

Паўднёва-Усходняя правінцыя

• Распасціраецца паміж Афрыкай і Паўднёва-Атлантычным хрыбтом ад паралелі вусця р. Конга (6° 30' паўднёвай шыраты) да зоны паўднёвай субтрапічнай канвергенцыі
• Берагавая зона правінцыі багатая на карысныя выкапні. На шэльфе Намібіі і ПАР распрацоўваюцца россыпы алмазаў, выяўлены фасфарыты. У Капскай катлавіне выяўленыя багатыя жалеза-марганцавыя канкрэцыі. На прыбярэжных тэрыторыях маюцца буйныя радовішчы медных, вісмутавых і торыевых руд (ПАР), свінцу, цынку і ванадыю (Намібія), жалезнай, марганцавай і уранавай руд, нафты, спажыўной і калійнай солей (Ангола).
• Прыбярэжныя воды ў берагоў Намібіі і ПАР вылучаюцца павышанай рыбапрадукцыйнасцю (ад 500 да 1000-3000 кг/км²), што абумоўлена інтэнсіўным апвелінгам ў гэтым раёне. Марское рыбалоўства дае 1,6 млн т уловаў. Акрамя прыбярэжных краін (ПАР — 750 тыс. т, Намібія — 545 тыс. т, Ангола — 250 тыс. т), экспедыцыйную лоўлю вялі ў 1990 х гг. Расія, Украіна, Рэспубліка Карэя і інш., аднак з-за падрыву біялагічнай прадукцыйнасці асноўных відаў яго аб’ёмы знізіліся.
• У правінцыі праходзіць зона інтэнсіўных міжнародных марскіх перавозак: галоўным чынам транзітных перавозак нафты (больш за 1/3 сусветных) у Заходнюю Еўропу і ЗША, жалезнай руды (з Бразіліі ў Японію, з Аўстраліі і Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі — ў Еўропу), вугалю і баксітаў, а таксама гатовай прамысловай прадукцыі з Еўропы і ЗША ў краіны Індыйскага акіяна.

Літаратура

• Вітчанка А. Атлантычны акіян // БЭ ў 18 т. Т. 2. Мн., 1996.
• Пирожник И. И. Экономическая география Мирового океана. Мн., 2004.

Спасылкі

• Артыкул «Упершыню ў свеце жанчына пераплыла Атлантычны акіян»
• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Атлантычны акіян