Філіпіны: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
дрНяма тлумачэння праўкі |
стыль |
||
Радок 62: | Радок 62: | ||
<!-- |Без гімна=* --> |
<!-- |Без гімна=* --> |
||
}} |
}} |
||
'''Філіпіны''' ({{lang-fil|Pilipinas}} {{IPA|[ˌpɪlɪˈpinɐs]}}, {{lang-en|the Philippines}} {{IPA|[ˈfɪlɨpiːnz]}}) |
'''Філіпіны''' ({{lang-fil|Pilipinas}} {{IPA|[ˌpɪlɪˈpinɐs]}}, {{lang-en|the Philippines}} {{IPA|[ˈfɪlɨpiːnz]}}) – астраўная [[краіна]] ў [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]], у [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]] паміж [[Інданезія]]й і [[Тайвань|Тайванем]]. |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
{{main|Гісторыя Філіпін}} |
{{main|Гісторыя Філіпін}} |
||
Філіпіны насялялі плямёны аўстралоіднай расы, у II-м тысячагоддзі да н.э. іх адцяснілі ў горныя раёны паўднёвамангалоідныя народы. У [[1521]] |
Філіпіны насялялі плямёны аўстралоіднай расы, у [[2 тысячагоддзе да н.э.|II-м тысячагоддзі да н.э.]] іх адцяснілі ў горныя раёны паўднёвамангалоідныя народы. У [[1521]] годзе Філіпіны наведала [[Іспанская імперыя|іспанская]] экспедыцыя [[Фернан Магелан|Фернана Магелана]], які загінуў у сутычцы з жыхарамі [[Востраў Мактан|вострава Мактан]]. У [[1565]] годзе з прыбыцця флоту [[М.Л.Легаспі|М.Л. Легаспі]] пачалося іспанскае заваяванне Філіпін. Да канца [[16 стагоддзе|XVI]] стагоддзя [[Іспанская імперыя|іспанцы]] падпарадкавалі большую частку краіны, акрамя ісламізаванага ў [[14 стагоддзе|XIV]] – [[15 стагоддзе|XV]] стагодздзях насельніцтва, якое захавала напоўдні незалежнасць да [[19 стагоддзе|XIX]] стагоддзя. У хуткім часе большасць філіпінцаў было [[Хрысціянства|хрысціянізавана]]. |
||
На Філіпінах усталявалася сістэма кіравання на ўзор іспанскіх калоній у Амерыцы. З [[17 стагоддзе|XVII]] стагоддзя [[Іспанская імперыя|іспанцы]] ізалявалі краіну ад знешняга свету. Выхад з ізаляцыі ў пачатку [[19 стагоддзе|XIX]] стагоддзя спрыяў уздыму гаспадаркі Філіпін і мясцоваму культурна-асветніцкаму руху (галоўны яго прадстаўнік [[Х. Рысаль]]). [[1892]] г. заснавана тайная патрыятычная арганізацыя [[Каціпунан]] (кіраўнік [[А. Баніфасіа]]), якая ўзначаліла [[Філіпінская рэвалюцыя|нацыянальнае паўстанне 1896—1897]]. У час [[Іспана-амерыканская вайна 1898|Іспана-амерыканскай вайны 1898 г.]] на Філіпіны высадзіліся войскі ЗША. [[12 чэрвеня]] [[1898]] года абвешчана незалежная [[Першая Філіпінская Рэспубліка|Філіпінская Рэспубліка]] на чале з [[Э. Агінальда]]. У выніку [[Амерыкана-філіпінская вайна|Амерыкана-філіпінскай вайны 1899—1901]] гадах Філіпіны сталі калоніяй [[ЗША]]. |
|||
У [[1916]] годзе утворана [[Легіслатура Філіпін]], а паводле закона і Канстытуцыі 1934 года у [[1935]] годзе быў створаны аўтаномны ўрад на чале з прэзідэнтам [[М. Л. Кесанам]]. У [[1941]]–[[1942]] гадах Філіпіны акупіравалі [[Японія|японскія]] войскі. У [[1942|1942–]][[1944]] гадах на [[Востраў Лусон|востраве Лусон]] узброеную барацьбу супраць акупацыйных войскаў вяла партызанская армія Хукбалахап. У канцы [[1944]] – пачатку [[1945]] года тут адбыліся жорсткія баі паміж [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскімі]] і [[Японія|японскімі]] войскамі. |
|||
[[4 ліпеня]] [[1946]] года была абвешчана незалежнасць Філіпін. У [[1965]] годзе прэзідэнтам краіны абраны [[Ф.Маркас|Ф. Маркас]], які ў [[1972]] годзе увёў надзвычайнае становішча (да [[1981]] года) і замацаваў свае вялікія паўнамоцтвы. Дыктатура прэзідэнта і карупцыя сярод яго паплечнікаў прывялі да народных выступленняў у лютым [[1986]] года, і рэжым Маркаса быў скінуты. Новы ўрад пад кіраўніцтвам прэзідэнта [[К. Акіна]] правёў дэмакратызацыю палітычнага жыцця. Але ён і ўрад прэзідэнта [[Фідэль Вальдэс Рамас|Ф.Рамаса]] ([[1992|1992–]][[1998]] гады) не здолелі рэфармаваць эканоміку Філіпін. Нягледзячы на мірнае пагадненне 1996 года з мусульманскімі арганізацыямі, радыкальныя ісламісцкія групоўкі на поўдні Філіпін працягваюць узброеную барацьбу супраць урада. |
|||
== Культура == |
|||
З сучасных [[Пісьменнік|пісьменнікаў]] ды [[Мастак|мастакоў]] можна вылучыць [[Харкін Дэксімірэ]] ды іншых. |
|||
== Гл. таксама == |
== Гл. таксама == |
Версія ад 22:30, 19 лістапада 2018
Філіпіны (філ.: Pilipinas [ˌpɪlɪˈpinɐs], англ.: the Philippines [ˈfɪlɨpiːnz]) – астраўная краіна ў Паўднёва-Усходняй Азіі, у Ціхім акіяне паміж Інданезіяй і Тайванем.
Гісторыя
Філіпіны насялялі плямёны аўстралоіднай расы, у II-м тысячагоддзі да н.э. іх адцяснілі ў горныя раёны паўднёвамангалоідныя народы. У 1521 годзе Філіпіны наведала іспанская экспедыцыя Фернана Магелана, які загінуў у сутычцы з жыхарамі вострава Мактан. У 1565 годзе з прыбыцця флоту М.Л. Легаспі пачалося іспанскае заваяванне Філіпін. Да канца XVI стагоддзя іспанцы падпарадкавалі большую частку краіны, акрамя ісламізаванага ў XIV – XV стагодздзях насельніцтва, якое захавала напоўдні незалежнасць да XIX стагоддзя. У хуткім часе большасць філіпінцаў было хрысціянізавана.
На Філіпінах усталявалася сістэма кіравання на ўзор іспанскіх калоній у Амерыцы. З XVII стагоддзя іспанцы ізалявалі краіну ад знешняга свету. Выхад з ізаляцыі ў пачатку XIX стагоддзя спрыяў уздыму гаспадаркі Філіпін і мясцоваму культурна-асветніцкаму руху (галоўны яго прадстаўнік Х. Рысаль). 1892 г. заснавана тайная патрыятычная арганізацыя Каціпунан (кіраўнік А. Баніфасіа), якая ўзначаліла нацыянальнае паўстанне 1896—1897. У час Іспана-амерыканскай вайны 1898 г. на Філіпіны высадзіліся войскі ЗША. 12 чэрвеня 1898 года абвешчана незалежная Філіпінская Рэспубліка на чале з Э. Агінальда. У выніку Амерыкана-філіпінскай вайны 1899—1901 гадах Філіпіны сталі калоніяй ЗША.
У 1916 годзе утворана Легіслатура Філіпін, а паводле закона і Канстытуцыі 1934 года у 1935 годзе быў створаны аўтаномны ўрад на чале з прэзідэнтам М. Л. Кесанам. У 1941–1942 гадах Філіпіны акупіравалі японскія войскі. У 1942–1944 гадах на востраве Лусон узброеную барацьбу супраць акупацыйных войскаў вяла партызанская армія Хукбалахап. У канцы 1944 – пачатку 1945 года тут адбыліся жорсткія баі паміж амерыканскімі і японскімі войскамі.
4 ліпеня 1946 года была абвешчана незалежнасць Філіпін. У 1965 годзе прэзідэнтам краіны абраны Ф. Маркас, які ў 1972 годзе увёў надзвычайнае становішча (да 1981 года) і замацаваў свае вялікія паўнамоцтвы. Дыктатура прэзідэнта і карупцыя сярод яго паплечнікаў прывялі да народных выступленняў у лютым 1986 года, і рэжым Маркаса быў скінуты. Новы ўрад пад кіраўніцтвам прэзідэнта К. Акіна правёў дэмакратызацыю палітычнага жыцця. Але ён і ўрад прэзідэнта Ф.Рамаса (1992–1998 гады) не здолелі рэфармаваць эканоміку Філіпін. Нягледзячы на мірнае пагадненне 1996 года з мусульманскімі арганізацыямі, радыкальныя ісламісцкія групоўкі на поўдні Філіпін працягваюць узброеную барацьбу супраць урада.
Культура
З сучасных пісьменнікаў ды мастакоў можна вылучыць Харкін Дэксімірэ ды іншых.