Верхнялужыцкая мова: Розніца паміж версіямі

Верхнелужыцкая мова
Верхнелужыцкая мова
Саманазва	Hornjoserbšćina
Краіны	Германія
Рэгіёны	Саксонія
Арганізацыя, якая рэгулюе	Upper Sorbian Language Commission[d]
Агульная колькасць носьбітаў	каля 20 000
Статус	знікаючая (definitely endangered); дрэнны (endangered)
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
	Індаеўрапейская сям'я Славянская група Заходнеславянская галіна Лужыцкая падгрупа
Пісьменнасць	лацінка (Верхнелужыцкі варыянт)
Моўныя коды
ISO 639-1	—
ISO 639-2	hsb
ISO 639-3	hsb
WALS	sou
Ethnologue	hsb
ELCat	4280
IETF	hsb
Glottolog	uppe1395
	Вікіпедыя на гэтай мове

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 23:13, 8 студзеня 2019

Верхнелужыцкая мова (в.-луж.: hornjoserbska rěč) — мова лужыцкіх сербаў і адна з афіцыйных моў Германіі.

Адносіцца да славянскай групы моў. Агульны лік носьбітаў — каля 40 000 чалавек, яны жывуць у Саксоніі. Лік носьбітаў мовы ў штодзённым жыцці значна ніжэйшы.

Пашырэнне

Агульны лік лужыцкіх сербаў у Горнай Лужыцы — 40 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 13 000. Агульны лік лужычан у Дольнай Лужыцы — 20 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 7 000. У адрозненні ад ніжнялужыцкай мовы верхнялужыцкая мова не знаходзіцца на мяжы вымірання. Усяго ж пражываюць у Лужыцы прыкладна 600 000 чалавек — лужычанаў і нялужычанаў (немцаў). Цэнтрам верхнялужыцкай культуры з'яўляецца горад Баўцэн у Саксоніі.

Асаблівасці

Націск заўсёды падае на першы склад. Шэраг фанетычных асаблівасцей збліжае горнасербскую мову з беларускай: наяўнасць фрыкатыўнага /h/, змякчэнне гукаў /d/, /t/ адпаведна да /dź/, /ć/, наяўнасць прыстаўнога /в/.

Алфавіт

літара	назва	асноўны аллофон(МФА)	іншыя алафоны
A a	a	[a]
B b	bej	[b]	[p]
C c	cej	[ts]	[dz]
Č č	čej	[tʃ]	[dʒ]
Ć ć^{[~ 1]}	ćet	[tʃ]	[dʒ]
D d	dej	[d]	[t]
Dź dź	dźej	[dʒ]	[tʃ]
E e	ej	[ɛ]
Ě ě	ět	[e]	[ɛ], [ej]
F f	ef	[f]
G g	gej	[g]	[k]
H h	ha	[ɦ]
Ch ch	cha	[x]	[k], [kʰ]
I i	i	[ɪ]
J j	jot	[j]
K k	ka	[k]	[g]
Ł ł	eł	[w]

літара	назва	асноўны алафон(МФА)	іншыя алафоны
L l	el	[l]
M m	em	[m]
N n	en	[n]	[ŋ]^{[~ 2]}
Ń ń	ejn	[nʲ]
O o	o	[ɔ]
Ó ó	ót	[o]
P p	pej	[p]	[b]
R r	er	[r]	[ʁ]
Ř ř	eř	[ʃ]
S s	es	[s]	[z]
Š š	eš	[ʃ]	[ʒ]
T t	tej	[t]	[d]
U u	u	[ʊ]
W w	wej	[w]
Y y	ypsilon	[ɨ]
Z z	zet	[z]	[s]
Ž ž	žet	[ʒ]	[ʃ]

Прыклад тэксту

«Naša wjeska»
To je naša wjeska. Blisko wjeski je lěs. Tam widźiš našu chěžu. Wokolo chěže je zahroda. W zahrodźe je naša wowca. Naša kruva tam njeje. Tu je dróha do města. Widźiš tam šulu? Tam je naš wučer. Wučer ma psyka. Blisko zahrody je naš susod. Susod ma awto a jědźe do města. Maš doma tež awto? Blisko dwora je štom. Wokoło štoma je trawa. Što hišće widźiš?

«Нашая вёска»
Гэта наша вёска. Паблізу вёскі ё лес. Там бачыш нашу хату. Вакол хаты агароджа. У агароджы нашая авечка. Нашая карова там не есь. Вось дарога ў горада. Бачыш там школу? Там наш настаўнік. Настаўнік мае сабаку. Паблізу агароджы наш сусед. Сусед мае аўтамабіль і ездзіць у горад. А ты маеш дома аўтамабіль? Паблізу двара ё дрэва. Вакол дрэва трава. Што яшчэ ты бачыш?

Зноскі

↑ UNESCO (англ.). — UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2012. (Праверана 22 верасня 2012)
↑ Helsinki.fi (англ.). — UNESCO Red Book on Endangered Languages by Tapani Salminen. Архівавана з першакрыніцы 23 кастрычніка 2012. (Праверана 22 верасня 2012)

Спасылкі

Вікіпедыя мае раздзел, напісаны
Верхнелужыцкай

Падручнік, слоўнік, карысныя матэрыялы, усё на рускай
Дапаможнік горналужыцкай мовы на чэшскай ([http://arhivarij.narod.ru/Verhneluzhickij.doc Тут пераклад пачатку чэшскага падручніка на рускую).
Лужыцка-нямецкі слоўнік

Шаблон:Стаб
Памылка ў зносках: тэгі <ref> існуюць у групе з назвай "~", але не знойдзена адпаведнага тэга <references group="~"/>, або закрываючы тэг </ref> адсутнічае

[1] UNESCO (англ.). — UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2012. (Праверана 22 верасня 2012)

[2] Helsinki.fi (англ.). — UNESCO Red Book on Endangered Languages by Tapani Salminen. Архівавана з першакрыніцы 23 кастрычніка 2012. (Праверана 22 верасня 2012)

[1]

[2]

[~ 1]

[~ 2]

@@ Радок 23: / Радок 23: @@
 '''Верхнелужыцкая мова''' ({{lang-hsb|hornjoserbska rěč}}) — мова [[лужычане|лужыцкіх сербаў]] і адна з афіцыйных моў [[Германія|Германіі]].
-Адносіцца да [[славянскія мовы|славянскай]] групы моў. Агульны лік носьбітаў — каля 40 000 чалавек, яны жывуць у [[Саксонія, федэральная зямля|Саксоніі]]. Лік носьбітаў мовы ў штодзённым жыцці значна ніжэйшы. Агульны лік лужыцкіх сербаў у Горнай Лужыцы — 40 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 13 000. Агульны лік лужычан у Дольнай Лужыцы — 20 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 7 000. У адрозненні ад [[ніжнялужыцкая мова|ніжнялужыцкай мовы]] верхнялужыцкая мова не знаходзіцца на мяжы вымірання. Усяго ж пражываюць у Лужыцы прыкладна 600 000 чалавек — лужычанаў і нялужычанаў ([[немцы|немцаў]]). Цэнтрам верхнялужыцкай культуры з'яўляецца горад [[Баўцэн]] у [[Саксонія|Саксоніі]].
+Адносіцца да [[славянскія мовы|славянскай]] групы моў. Агульны лік носьбітаў — каля 40 000 чалавек, яны жывуць у [[Саксонія, федэральная зямля|Саксоніі]]. Лік носьбітаў мовы ў штодзённым жыцці значна ніжэйшы.
+== Пашырэнне ==
+Агульны лік лужыцкіх сербаў у Горнай Лужыцы — 40 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 13 000. Агульны лік лужычан у Дольнай Лужыцы — 20 000, аднак актыўна карыстаюцца мовай — 7 000. У адрозненні ад [[ніжнялужыцкая мова|ніжнялужыцкай мовы]] верхнялужыцкая мова не знаходзіцца на мяжы вымірання. Усяго ж пражываюць у Лужыцы прыкладна 600 000 чалавек — лужычанаў і нялужычанаў ([[немцы|немцаў]]). Цэнтрам верхнялужыцкай культуры з'яўляецца горад [[Баўцэн]] у [[Саксонія|Саксоніі]].
 [[Выява:Germany sorbian region.png|left|thumb|130px|распаўсюджанне лужыцкае мовы]]
@@ Радок 30: / Радок 33: @@
 Націск заўсёды падае на першы склад. Шэраг фанетычных асаблівасцей збліжае горнасербскую мову з [[беларуская мова|беларускай]]: наяўнасць фрыкатыўнага /h/, змякчэнне гукаў /d/, /t/ адпаведна да /dź/, /ć/, наяўнасць прыстаўнога /в/.
+== Алфавіт ==
-== Прыклад тэксту ==
-[[Выява:Bautzen Ortsschild.jpg|thumb|У рэгіёне распаўсюджвання горналужыцкай мовы табліцы з назвамі гарадоў і вуліц часта двухмоўныя.]]
-<blockquote>
-«Naša wjeska»
-To je naša wjeska. Blisko wjeski je lěs. Tam widźiš našu chěžu. Wokolo chěže je zahroda. W zahrodźe je naša wowca. Naša kruva tam njeje. Tu je dróha do města. Widźiš tam šulu? Tam je naš wučer. Wučer ma psyka. Blisko zahrody je naš susod. Susod ma awto a jědźe do města. Maš doma tež awto? Blisko dwora je štom. Wokoło štoma je trawa. Što hišće widźiš?
-</blockquote>
-<blockquote>
-«Нашая вёска»
-Гэта наша вёска. Паблізу вёскі ё лес. Там бачыш нашу хату. Вакол хаты агароджа. У агароджы нашая авечка. Нашая карова там не есь. Вось дарога ў горада. Бачыш там школу? Там наш настаўнік. Настаўнік мае сабаку. Паблізу агароджы наш сусед. Сусед мае аўтамабіль і ездзіць у горад. А ты маеш дома аўтамабіль? Паблізу двара ё дрэва. Вакол дрэва трава. Што яшчэ ты бачыш?
-</blockquote>
-== Верхнелужыцкі алфавіт ==
 {|
 |
@@ Радок 132: / Радок 121: @@
 |}
 |}
+== Прыклад тэксту ==
+[[Выява:Bautzen Ortsschild.jpg|thumb|У рэгіёне распаўсюджвання горналужыцкай мовы табліцы з назвамі гарадоў і вуліц часта двухмоўныя.]]
+<blockquote>
+«Naša wjeska»
+To je naša wjeska. Blisko wjeski je lěs. Tam widźiš našu chěžu. Wokolo chěže je zahroda. W zahrodźe je naša wowca. Naša kruva tam njeje. Tu je dróha do města. Widźiš tam šulu? Tam je naš wučer. Wučer ma psyka. Blisko zahrody je naš susod. Susod ma awto a jědźe do města. Maš doma tež awto? Blisko dwora je štom. Wokoło štoma je trawa. Što hišće widźiš?
+</blockquote>
+<blockquote>
+«Нашая вёска»
+Гэта наша вёска. Паблізу вёскі ё лес. Там бачыш нашу хату. Вакол хаты агароджа. У агароджы нашая авечка. Нашая карова там не есь. Вось дарога ў горада. Бачыш там школу? Там наш настаўнік. Настаўнік мае сабаку. Паблізу агароджы наш сусед. Сусед мае аўтамабіль і ездзіць у горад. А ты маеш дома аўтамабіль? Паблізу двара ё дрэва. Вакол дрэва трава. Што яшчэ ты бачыш?
+</blockquote>
 {{зноскі}}

Славянскія мовы
Гістарычныя †	прабалта-славянская праславянская
Усходнія	старажытнаўсходнеславянская † старабеларуская † старажытнанаўгародская † стараруская † беларуская дыялекты заходнепалеская падляшская руская дыялекты украінская дыялекты русінская
Заходнія	ляхіцкія палабская † польская старапольская † сілезская кашубская славінская † лужыцкія верхняя ніжняя чэшска-славацкія мараўская славацкая чэшская кнааніт †
Паўднёвыя	заходнія сербахарвацкая баснійская сербская харвацкая чарнагорская славенская прэкмурская рэзьянская славянасербская † усходнія стараславянская † царкоўнаславянская балгарская македонская
Змешаныя і піджыны	балачка суржык трасянка панашэму † русенорск † кяхцінская † цыгана-сербская
Штучныя	міжславянская мова панславянскія мовы сібірская мова язычча
Славянскія мікрамовы
† — мёртвыя мовы