Казяльцовыя: Розніца паміж версіямі

	Казяльцовыя
	; Казялец едкі
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Парадак:	Казяльцовакветныя
Сямейства:	Казяльцовыя
Міжнародная навуковая назва
	Ranunculaceae Juss., 1789
Тыпавы род
	Ranunculus L., 1753 — Казялец
Даччыныя таксоны
	Падсямействы: ; Coptidoideae Tamura, 1968; Glaucidioideae (Tamura) Loconte, 1995; Hydrastidoideae Raf., 1815; Isopyroideae Schrodinger, 1909; Ranunculoideae Arn., 1832;
ITIS	18410
NCBI	3440
EOL	4377
GRIN	f:944
IPNI	30000277-2
FW	55402

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 04:32, 11 студзеня 2019

Казяльцовыя (Ranunculaceae) — сямейства двухдольных адна- і шматгадовых травяністых раслін, радзей кустоў і ліян.

У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з кветкамі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй гінецэя да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 (рагулькі палявыя). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку плод становіцца аднанасенным, нераскрывальным (арэшак) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — сон раскрыты (Pulsatilla patens), павойнік (Clematis), княжык (Atragene).

Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да апылення рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць нектарнікаў (павойнік, пылюшнік, кураслеп, пралеска), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у лотаці (Caltha), у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка (казялец, мышахвоснік), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў (раўнаплоднік (Isopyrum), чэмер (Helleborus), чарнушка (Nigella)). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс (казялец даўгалісты (Ranunculus lingua), казялец ядавіты (Ranunculus sceleratus)). У лотаці балотнай (Caltha palustris) насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя і казяльца едкага (Ranunculus acris) і іншых з’яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер’я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з’ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).

На тэрыторыі Беларусі 18 родаў, каля 50 відаў, найбольш пашыраныя, казялец, пылюшнік, кураслеп, рагулькі^[3].

Казяльцовыя — расліны багатыя алкалоідамі, гліказідамі, з-за чаго некаторыя з іх — важныя лекавыя, а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне адоніс вясновы^[4], боцікі і інш. Сярод казяльцовых ёсць дэкаратыўныя з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: ворлікі, боцікі, рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых алкалоідаў і ў сувязі з гэтым іх не ядуць сельскагаспадарчыя жывёлы.

Зноскі

↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
↑ Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.
↑ Адоніс // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1). — С. 126.

Літаратура

Сапегін Л. М. Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.

[1] Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.

[2] Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».

[3] Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.

[БЭ1-4] Адоніс // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1). — С. 126.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Радок 30: / Радок 30: @@
 | ipni              =
 }}
-'''Казяльцовыя''' (''Ranunculaceae'') — [[сямейства, біялогія|сямейства]] двухдольных адна- і шматгадовых травяністых раслін, радзей кустоў і ліян.
+'''Казяльцовыя''' (''Ranunculaceae'') — [[сямейства (біялогія)|сямейства]] двухдольных [[Аднагадовыя расліны|адна-]] і [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін, радзей [[куст]]оў і [[Ліяна|ліян]].
-У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з кветкамі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй гінецэя да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 ([[рагулькі палявыя]]). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку плод становіцца аднанасенным, нераскрывальным (арэшак) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — сон раскрыты (Pulsatilla patens), павойнік (Clematis), княжык (Atragene).
+У межах сямейства казяльцовых прасочваецца эвалюцыя ад раслін з [[кветка]]мі правільнымі, ацыклічнымі і геміцыклічнымі, з нявызначаным лікам членаў кветкі, да кветак правільных, цыклічных са стабілізацыяй [[Песцік|гінецэя]] да 5 і далей да кветак зігаморфных з далейшай рэдукцыяй гінецэя да 1 ([[рагулькі палявыя]]). Характэрна выпрацоўка прыстасаванняў да распаўсюджвання пладоў ветрам; у выніку [[плод]] становіцца аднанасенным, нераскрывальным ([[Арэшак (плод)|арэшак]]) і на ім узнікаюць прыдаткі-валаскі — {{Bt-bellat|сон раскрыты|Pulsatilla patens}}, {{Bt-bellat|павойнік|Clematis}}, {{Bt-bellat|княжык|Atragene}}.
-Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да апылення рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць нектарнікаў ([[павойнік]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[пралеска]]), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у лотаці (Caltha), у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка ([[казялец]], [[мышахвоснік]]), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў (раўнаплоднік — Isopyrum, чэмер — Helleborus, чарнушка — Nigella). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс (казялец даўгалісты — Ranunculus lingua, казялец ядавіты — R. sceleratus). У лотаці балотнай (Caltha рalustris) насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя стылодыі [[казялец едкі|казяльца едкага]] (R. acris) і іншых з'яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер'я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з'ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).
+Эвалюцыя кветак ішла ў напрамку прыстасавання да [[Апыленне|апылення]] рознымі насякомымі. Некаторыя віды не маюць [[Нектарнікі|нектарнікаў]] ([[павойнік]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[пралеска]]), насякомых прывабліваюць пылком. Шэраг раслін мае даволі разнастайныя нектарнікі: паглыбленні пры аснове пладалісцікаў у {{Bt-bellat|Лотаць{{!}}лотаці|Caltha}}, у выглядзе ямкі ў аснове пялёстка ([[казялец]], [[мышахвоснік]]), у выглядзе стамінодыяў (княжык сібірскі), з недаразвітых тычынак, з пялёсткаў ({{Bt-bellat|раўнаплоднік|Isopyrum}}, {{Bt-bellat|чэмер|Helleborus}}, {{Bt-bellat|Чарнушка (расліна){{!}}чарнушка|Nigella}}). Для распаўсюджання пладоў вадой (гідрахарыя) у некаторых відаў казяльцовых, якія растуць на балотах, семя ахавана ад намакання шчыльным эндакарпам, а пад эпідэрмай знаходзяцца буйныя паветраныя акаркавелыя клеткі, утвараючыя плавальны пояс ({{Bt-bellat|казялец даўгалісты|Ranunculus lingua}}, {{Bt-bellat|казялец ядавіты|Ranunculus sceleratus}}). У {{Bt-bellat|Лотаць балотная{{!}}лотаці балотнай|Caltha palustris}} насенне разбухае і ператвараецца ў плавальны орган. Іншы раз вадой разносяцца плады, прыстасаваныя для пераносу ветрам. У многіх казяльцовых плады прыстасаваны да пераносу жывёламі на іх знешніх покрывах. Кручкаватыя і {{Bt-bellat|казялец едкі{{!}}казяльца едкага|Ranunculus acris}} і іншых з’яўляюцца органамі прымацавання да футра жывёл, пер’я птушак, адзення людзей (заахарыя, антрапахарыя). У казяльцовых назіраецца распаўсюджанне зачаткаў раслін жывёламі, птушкамі, якія з’ядаюць плады і насенне і распаўсюджваюць з экскрэментамі (эндазаахарыя). У многіх лясных відаў насенныя зачаткі раслін распаўсюджваюцца мурашкамі (мірмекахарыя).
-На Беларусі 18 родаў, каля 50 відаў, найбольш пашыраныя, [[казялец]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[рагулькі]]<ref>Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.</ref>.
+На тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] 18 родаў, каля 50 відаў, найбольш пашыраныя, [[казялец]], [[пылюшнік]], [[кураслеп]], [[рагулькі]]<ref>Беларуская ССР: Кароткая энцыклапедыя. Т. 2. — Мн.: БелСЭ. 1979.</ref>.
-Казяльцовыя — расліны багатыя алкалоідамі, гліказідамі, з-за чаго некаторыя з іх — важныя лекавыя, а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне адоніс веснавы, боцікі і інш.. Сярод казяльцовых ёсць дэкаратыўныя з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: [[ворлікі]], [[Боцікі, расліны|боцікі]], рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых [[алкалоіды|алкалоідаў]] і ў сувязі з гэтым непаядання іх сельскагаспадарчымі жывёламі.
+Казяльцовыя — расліны багатыя [[Алкалоіды|алкалоідамі]], [[Гліказіды|гліказідамі]], з-за чаго некаторыя з іх — важныя [[Лекавыя расліны|лекавыя]], а таксама ядавітыя. Большасць казяльцовых раслін ядавітыя. Выкарыстоўваюцца ў медыцыне [[адоніс вясновы]]<ref name="БЭ1">{{Крыніцы/БелЭн|1|Адоніс}} — С. 126.</ref>, боцікі і інш. Сярод казяльцовых ёсць [[Дэкаратыўныя расліны|дэкаратыўныя]] з прыгожымі кветкамі, фарбавальныя і пустазельныя віды. Дэкаратыўныя віды: [[ворлікі]], [[Боцікі (род раслін)|боцікі]], рагулькі, чарнушка. У травастоі лугоў расліны сямейства казяльцовых — непажаданы кампанент па прычыне ўтрымання ядавітых алкалоідаў і ў сувязі з гэтым іх не ядуць сельскагаспадарчыя жывёлы.
 {{зноскі}}
 == Літаратура ==
-* ''Сапегін Л. М.'' Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.
+* ''Сапегін Л. М.'' Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін. 2-е выд. — Мінск, 2011.
 [[Катэгорыя:Казяльцовыя| ]]