Рокаш Зебжыдоўскага: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Belarus2578 (размовы | уклад) арфаграфія |
Artsiom91Bot (размовы | уклад) др вікіфікацыя, перанесена: Януш Радзівіл → Януш Радзівіл з дапамогай AWB |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Выява:Rokosz sandomierski 1607.PNG|left|150px|Акт дэтранізацыі [[Жыгімонт III|Жыгімонта III]]|thumb]] |
[[Выява:Rokosz sandomierski 1607.PNG|left|150px|Акт дэтранізацыі [[Жыгімонт III|Жыгімонта III]]|thumb]] |
||
'''Рокаш Зебжыдоўскага''' ({{lang-pl|rokosz Zebrzydowskiego}}), таксама вядомы як '''Сандамірскі рокаш''' — [[рокаш]] (легальнае паўстанне шляхты, [[канфедэрацыя]] супраць караля), які адбыўся ў [[1606]]—[[1609]] гадах у выніку канфлікту паміж каралём [[Жыгімонт III|Жыгімонтам III Вазам]] і шляхтай у сувязі са знешняй палітыкай [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (войны са [[Швецыя |
'''Рокаш Зебжыдоўскага''' ({{lang-pl|rokosz Zebrzydowskiego}}), таксама вядомы як '''Сандамірскі рокаш''' — [[рокаш]] (легальнае паўстанне шляхты, [[канфедэрацыя]] супраць караля), які адбыўся ў [[1606]]—[[1609]] гадах у выніку канфлікту паміж каралём [[Жыгімонт III|Жыгімонтам III Вазам]] і шляхтай у сувязі са знешняй палітыкай [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (войны са [[Швецыя]]й) і пытаннямі унутранай палітыкі. Палітыка Жыгімонта III была накіравана на ўмацаванне каралеўскай улады, якая абапіралася на вузкае кола магнатаў і біскупаў. Нагодай да мецяжу паслужыла прыватная спрэчка паміж каралём і [[Мікалай Зебжыдоўскі|Мікалаем Зебжыдоўскім]], у выніку якога Зебжыдоўскі быў прысуджаны да смяротнага пакарання, якое было заменена выгнаннем. |
||
Кароль быў абвінавачаны ў самаізаляцыі ў коле замежнікаў і езуітаў і ў імкненні да абсалютнай улады. Вядома, што ён спрабаваў усталяваць перадачу трона па спадчыне, пазбавіць шляхту большай часткі прывілеяў і пакінуць за [[Сейм Рэчы Паспалітай|Сеймам]] права толькі дарадчага голасу, але не вырашальнага. |
Кароль быў абвінавачаны ў самаізаляцыі ў коле замежнікаў і езуітаў і ў імкненні да абсалютнай улады. Вядома, што ён спрабаваў усталяваць перадачу трона па спадчыне, пазбавіць шляхту большай часткі прывілеяў і пакінуць за [[Сейм Рэчы Паспалітай|Сеймам]] права толькі дарадчага голасу, але не вырашальнага. |
||
Радок 6: | Радок 6: | ||
Рокаш Зебжыдоўскага доўжыўся з [[1606]] па [[1609]] гады. Каталікі і пратэстанты, магнаты, сярэдняя і дробная шляхта падзяліліся на дзве групоўкі ў адносінах да закона, які забараняе манарху ў далейшым драбніць і дарыць зямельныя ўдзелы і аб прымушэнні яго да выдалення з каралеўскага двара езуітаў і замежнікаў. [[Выява:Rokosz Sandomierski.jpg|thumb|right|«Сандамірскі рокаш». Карціна невядомага мастака XVII стагоддзя]] |
Рокаш Зебжыдоўскага доўжыўся з [[1606]] па [[1609]] гады. Каталікі і пратэстанты, магнаты, сярэдняя і дробная шляхта падзяліліся на дзве групоўкі ў адносінах да закона, які забараняе манарху ў далейшым драбніць і дарыць зямельныя ўдзелы і аб прымушэнні яго да выдалення з каралеўскага двара езуітаў і замежнікаў. [[Выява:Rokosz Sandomierski.jpg|thumb|right|«Сандамірскі рокаш». Карціна невядомага мастака XVII стагоддзя]] |
||
Кіраўнікамі рокаша былі [[ваявода кракаўскі]] [[Мікалай Зебжыдоўскі]], староста [[даброміль]]скі [[Ян Шчасны Гербурт]], староста [[Сігулда|сігулдскі]] [[Станіслаў "Д'ябал" Стадніцкі|Станіслаў Стадніцкі]] і [[падчашы вялікі літоўскі]] [[Януш Радзівіл]]. Акрамя таго, удзельнікі рокаша жадалі прымусіць дэпутатаў Сейма строга выконваць інструкцыі, якія атрымліваліся тымі на сейміках, ад якіх дэпутаты абіраліся. |
Кіраўнікамі рокаша былі [[ваявода кракаўскі]] [[Мікалай Зебжыдоўскі]], староста [[даброміль]]скі [[Ян Шчасны Гербурт]], староста [[Сігулда|сігулдскі]] [[Станіслаў "Д'ябал" Стадніцкі|Станіслаў Стадніцкі]] і [[падчашы вялікі літоўскі]] [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януш Радзівіл]]. Акрамя таго, удзельнікі рокаша жадалі прымусіць дэпутатаў Сейма строга выконваць інструкцыі, якія атрымліваліся тымі на сейміках, ад якіх дэпутаты абіраліся. |
||
Працяглы час супрацьстаянне складалася ў прапагандысткай вайне, у рамках якой пры дапамозе друкаваных і рукапісных матэрыялаў абодва бакі збіралі прыхільнікаў. «Вайна чарніліц» завяршылася ўзброеным сутыкненнем ракашан з прыхільнікамі караля [[Бітва пад Гузавым| |
Працяглы час супрацьстаянне складалася ў прапагандысткай вайне, у рамках якой пры дапамозе друкаваных і рукапісных матэрыялаў абодва бакі збіралі прыхільнікаў. «Вайна чарніліц» завяршылася ўзброеным сутыкненнем ракашан з прыхільнікамі караля [[Бітва пад Гузавым|пад Гузавым]] у 1607 годзе. Узброеную перамогу атрымалі ўзброеныя сілы манарха. Аднак асэнсаванне абодвума бакамі кошту разлітай крыві ў братазабойчым канфлікце прывялі да таго, што спробы абсалютызацыі і цэнтралізацыі ўлады Жыгімонтам III усё ж былі спынены, адбылося прымірэнне і прабачэнне ўсіх удзельнікаў, а таксама ўмацаванне прывілеяванага становішча шляхты. |
||
== Спасылкі == |
== Спасылкі == |
||
Радок 14: | Радок 14: | ||
[[Катэгорыя:Канфедэрацыі Рэчы Паспалітай]] |
[[Катэгорыя:Канфедэрацыі Рэчы Паспалітай]] |
||
{{Poland-hist-stub}} |
Версія ад 02:00, 27 студзеня 2019
Рокаш Зебжыдоўскага (польск.: rokosz Zebrzydowskiego), таксама вядомы як Сандамірскі рокаш — рокаш (легальнае паўстанне шляхты, канфедэрацыя супраць караля), які адбыўся ў 1606—1609 гадах у выніку канфлікту паміж каралём Жыгімонтам III Вазам і шляхтай у сувязі са знешняй палітыкай Рэчы Паспалітай (войны са Швецыяй) і пытаннямі унутранай палітыкі. Палітыка Жыгімонта III была накіравана на ўмацаванне каралеўскай улады, якая абапіралася на вузкае кола магнатаў і біскупаў. Нагодай да мецяжу паслужыла прыватная спрэчка паміж каралём і Мікалаем Зебжыдоўскім, у выніку якога Зебжыдоўскі быў прысуджаны да смяротнага пакарання, якое было заменена выгнаннем.
Кароль быў абвінавачаны ў самаізаляцыі ў коле замежнікаў і езуітаў і ў імкненні да абсалютнай улады. Вядома, што ён спрабаваў усталяваць перадачу трона па спадчыне, пазбавіць шляхту большай часткі прывілеяў і пакінуць за Сеймам права толькі дарадчага голасу, але не вырашальнага.
Рокаш Зебжыдоўскага доўжыўся з 1606 па 1609 гады. Каталікі і пратэстанты, магнаты, сярэдняя і дробная шляхта падзяліліся на дзве групоўкі ў адносінах да закона, які забараняе манарху ў далейшым драбніць і дарыць зямельныя ўдзелы і аб прымушэнні яго да выдалення з каралеўскага двара езуітаў і замежнікаў.
Кіраўнікамі рокаша былі ваявода кракаўскі Мікалай Зебжыдоўскі, староста дабромільскі Ян Шчасны Гербурт, староста сігулдскі Станіслаў Стадніцкі і падчашы вялікі літоўскі Януш Радзівіл. Акрамя таго, удзельнікі рокаша жадалі прымусіць дэпутатаў Сейма строга выконваць інструкцыі, якія атрымліваліся тымі на сейміках, ад якіх дэпутаты абіраліся.
Працяглы час супрацьстаянне складалася ў прапагандысткай вайне, у рамках якой пры дапамозе друкаваных і рукапісных матэрыялаў абодва бакі збіралі прыхільнікаў. «Вайна чарніліц» завяршылася ўзброеным сутыкненнем ракашан з прыхільнікамі караля пад Гузавым у 1607 годзе. Узброеную перамогу атрымалі ўзброеныя сілы манарха. Аднак асэнсаванне абодвума бакамі кошту разлітай крыві ў братазабойчым канфлікце прывялі да таго, што спробы абсалютызацыі і цэнтралізацыі ўлады Жыгімонтам III усё ж былі спынены, адбылося прымірэнне і прабачэнне ўсіх удзельнікаў, а таксама ўмацаванне прывілеяванага становішча шляхты.
Спасылкі
- Зебржидовский // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.