Алег Антонавіч Лойка

Алег Антонавіч Лойка
Дата нараджэння	1 мая 1931(1931-05-01)
Месца нараджэння	Слонім, Слонімскі павет, Навагрудскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Дата смерці	19 лістапада 2008(2008-11-19) (77 гадоў)
Месца смерці	Слонім, Слонімскі раён, Гродзенская вобласць, Беларусь
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Дзеці	Павел Алегавіч Лойка
Род дзейнасці	пісьменнік, перакладчык, паэт, літаратуразнавец, гісторык літаратуры, літаратурны крытык
Навуковая сфера	філалогія
Навуковая ступень	доктар філалагічных навук (1969)
Навуковае званне	член-карэспандэнт АН БССР (1989) прафесар (1971)
Альма-матар	філалагічны факультэт БДУ (1953)
Вядомы як	паэт, пісьменнік, крытык, літаратуразнавец
Член у	Саюз пісьменнікаў БССР Саюз пісьменнікаў СССР
Прэміі	Дзяржаўная прэмія БССР імя Якуба Коласа (1990) прэмія імя У. І. Пічэты
Узнагароды

Алег Антонавіч Лойка (1 мая 1931, Слонім — 19 лістапада 2008, Слонім) — беларускі паэт, пісьменнік і літаратуразнавец. Член-карэспандэнт АН Беларусі.

Біяграфія

Нарадзіўся А.А. Лойка 1 мая 1931 г. у Слоніме Гродзенскай вобласцi. Станаўленне закладвалася ў сям'і фельчара, што заедала ліхалецце першай сусветнай, грамадзянскай і Вялікай Айчыннай войнаў. Пасля заканчэння Беларускай Слонімскай сярэдняй школы № 1 паступіў на філалагічны факультэт БДУ, які скончыў у 1953 г. і быў рэкамендаваны ў аспірантуру.

Усё далейшае жыццё А.А. Лойкі звязана з філалагічным факультэтам Беларускага дзяржаўнага універсітэта: ён быў студэнтам аднаго з першых пасляваенных выпускаў. Дыплом з адзнакай атрымаў у 1953 г. Як лепшага студэнта яго рэкамендавалі ў аспірантуру, якую ён закончыў у 1956 г.; з 1956 г. - выкладчык новаўтворанай кафедры беларускай літаратуры, якую ўзначаліў M.P. Ларчанка (кафедра вылучылася з кафедры беларускай мовы і літаратуры). Кандыдацкую дысертацыю абараніў у 1956 г., а доктарскую - у 1969 г. 3 1962 г.- дацэнт, з 1971 г. - прафесар кафедры беларускай літаратуры. 3 1985 г. - загадчык кафедры беларускай літаратуры, з якой у 1993 г. вылучылася некалькі самастойных кафедр. А.А. Лойка ўзначаліў кафедру беларускай літаратуры XX стагоддзя. 3 1998 г. - прафесар гэтай жа кафедры. У 1991-1996 гг. з'яўляўся дэканам філалагічнага факультэта БДУ.

Сярод калег ён вызначаецца педагагічным майстэрствам, пастаяннай распрацсўкай новых лекцый, тэм і семінараў. Ім прачытаны курсы лекцый па "Гісторыі старабеларускай літаратуры", "Літаратуры XIX - пачатку XX ст.", "Уводзіны ў лiтаратуразнаўства", "Краязнаўства", спецкурсы па паэзіі, "Літаратурных славянскіх узаемасувязях" і інш. Паэтычнае майстэрства надае яго лекцыям стылістычную адметнасць, што адзначылі студзнты БДУ, Варшаўскага, Іенскага універсітэтаў Распрацаваны ў курсах лекцый матэрыял пакладзены ў аснову яго манаграфій, дапаможнікаў, падручнікаў для ВНУ.

На працягу работы на філалагічным факультэце Алег Антонавіч узначальваў партыйную арганізацыю факультэта, быў старшынёй савета факультэта. З'яўляўся старшынёй Вучонага савета па абароне дысертацый БДУ, уваходзіў у склад савета па абароне дысертацый пры Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі. Кіраваў універсітэцкім аб’яднаннем «Узлёт» (1964—1989).

У апошнія гады жыцця жыў у Слоніме. Быў жанаты, меў дачку Антаніну, сына Паўла і ўнукаў Віталя, Алега і Надзею.

Творчасць

У асобе Алега Антонавіча Лойкі спалучаецца вучоны і паэт.

Вучоны

Выступаў як крытык і літаратуразнавец. Выдаў манаграфіі «Новая зямля» Якуба Коласа: Вытокі, веліч, хараство" (1961), «Адам Міцкевіч і беларуская літаратура» (1959), «Сустрэчы з днём сённяшнім» (1968), "Максім Багдановіч" (1966), "Беларуская паэзія пачатку XX стагоддзя: Некаторыя заканамернасці і асаблівасці" (1972), "Гісторыя беларускай літаратуры: Дакастрычніцкі перыяд" (1977, 1980, 1989), "Старабеларуская літаратура" (2001), зборнік літаратурна-крытычных артыкулаў і творчых партрэтаў «Паэзія і час» (1981), даклады на V Міжнародны з’езд славістаў «Беларуска-польскія літаратурныя ўзаемасувязі ў XIX ст.» (з Н. Перкіным, 1963), на IX з’езд — «Традыцыі літаратуры старажытнай Русі ў беларускай літаратуры» (з В. Чамярыцкім, А. Коршунавым, 1982), вучэбны дапаможнік для студэнтаў ВНУ «Гісторыя беларускай літаратуры: Дакастрычніцкі перыяд» (ч. I — 1977, ч. II — 1980, 2-е дапрац. выд. ч. I і II — 1989). Аўтар праграм па старабеларускай літаратуры і беларускай літаратуры XVIII — пачатку XX стагоддзяў. Адзін са складальнікаў хрэстаматыі для вышэйшых навучальных устаноў «Беларуская літаратура XIX стагоддзя» (з С. Александровічам і В. Рагойшам, 1971, 2-е дапрацаванае выданне з В. Рагойшам, 1988). Аўтар больш як 450 публікацый, у тым ліку шасці манаграфій, двухтомнага падручніка для філалагічных факультэтаў універсітэтаў «Гісторыя беларускай літаратуры: Дакастрычніцкі перыяд» (у двух выданнях), падручніка «Старабеларуская літаратура». Выступаў як літаратуразнавец, крытык. Сярод публікацый найбольш значныя: «Адам Міцкевіч і беларуская літаратура» (1959), «"Новая зямля" Якуба Коласа. Вытокі, веліч, хараство» (1961), «Максім Багдановіч» (1966), «Беларуская паэзія пачатку XX ст.». Аўтар праграм па старабеларускай літаратуры і беларускай літаратуры XVIII - пачатку XX ст. Адзін са складальнікаў хрэстаматыі для ВНУ «Беларуская літаратура XIX ст.».

Прафесар А. А. Лойка ўважліва клапоціцца аб падрыхтоўцы маладых навукоўцаў. Пад яго кіраўніцтвам абаронены 15 дысертацый. Гэтай галіне яго дзейнасці падначалена праца Лойкі-старшыні Вучонага савета па абароне дысертацый у БДУ, члена Вучонага савета Інсгытута літаратуры імя Я. Купалы, праца члена рздкалегii часопісаў "Веснік БДУ" (серыя IV), "Беларусь", "Спадчына", "Першацвет".

Паэт

А.А. Лойка - адзін з самых вядомых паэтаў Беларусі. Першыя вершы надрукаваў у 1943 г. у «Баранавіцкай газеце». Аўтар зборнікаў паэзіі «На юначым шляху» (1959), «Задуменныя пералескі» (1961), «Дарогі і летуценні» (1963), «Блакітнае азерца» (вершы і паэмы, 1965), «Каб не плакалі кані» (1967), «Дзівасіл» (1969), «Калі ў дарозе ты…» (выбранае, 1971), «Шчырасць» (1973), «Пачуцці» (вершы і паэма, 1976), «Лінія жыцця» (1978), «Скрыжалі» (выбранае, 1981), «Няроўныя даты» (1983), «Грайна» (1986), «Пралескі ў акопах» (1987), «Балады вайны і міру» (1989), «Талая вясна» (вершы і паэмы, 1990). Для дзяцей выйшлі кніжкі вершаў «Як Тоня рэха шукала» (1962), «Карагод дзівосных прыгод» (1966), «Каля млына» (1972), «Дзе хто начуе?» (1977), «Пра дзеда Аяяй і бабку Оёёй» (1984). Напісаў раманы-эсэ «Як агонь, як вада» (1984) і «Францыск Скарына, або Сонца маладзіковае» (1990), аповесць «Скарына на Градчанах» (1990), аповесць «Кельты не ўміраюць» (1998), сцэнарый дакументальнага фільма «Максім Багдановіч» (зняты ў 1990). Актыўна працуе як перакладчык. Пераклаў на беларускую мову кніжку выбраных твораў П. Верлена «У месяцавым ззянні» (1974), І. В. Гётэ «Спатканне і ростань» (1981), Ф. Шылера, асобныя творы рускіх, украінскіх, літоўскіх, латышскіх, польскіх і іншых паэтаў. перакладчык і ўкладальнік 2-томнай анталогіі польскай паэзіі «Ад Буга да Віслы», куды ўвайшлі вершы 180 паэтаў.

Аўтар 100 кніг, апошняя прыжыццёвая выйшла ў 2003 годзе.

Прызнанне

• Член Саюза пісьменнікаў СССР (з 1960);
• Доктар філалагічных навук;
• Прафесар;
• Узнагароджаны ордэнам Дружбы народаў, медалём Францыска Скарыны, польскім медалём «Заслужаны перад польскай літаратурай» інш. медалямі;
• Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1990) за раман-эсэ «Францыск Скарына, або Сонца маладзіковае»;
• Лаўрэат прэміі БДУ імя Уладзіміра Пічэты.

Памяць

Імем Алега Лойкі названа вуліца ў Слоніме.

Літаратура

• Лойка Алег // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік / Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. — 22 000 экз. — ISBN 5-340-00709-X.;
• Лойка Алег // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1992—1995.;
• Аксак В. Вянок памяці: Алег Лойка // Радыё Свабода 19 ліст. 2008, 18:06;
• Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. - Мінск: БДУ. - 2001. - № 2. - С. 113;
• Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Сер. 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. - 2006. - № 2. - С.137.