Баранавічы: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Радок 221: Радок 221:
* [[Помнік воінам і партызанам (Баранавічаў)|Помнік воінам і партызанам]], якія вызвалялі г. Баранавічы ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў 8 ліпеня 1944 г. ([[1964]], [[1984]]), вул. Леніна — {{ГККРБ 4|113Д000024}}
* [[Помнік воінам і партызанам (Баранавічаў)|Помнік воінам і партызанам]], якія вызвалялі г. Баранавічы ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў 8 ліпеня 1944 г. ([[1964]], [[1984]]), вул. Леніна — {{ГККРБ 4|113Д000024}}
* [[Мемарыяльны комплекс на магіле вязняў Баранавіцкага гета|Мемарыяльны комплекс]] на магіле ахвяраў фашысцкага тэрору — вязняў [[Баранавіцкае гета|Баранавіцкага гета]] ([[1944]]), вул. Чарнышэўскага — Рагулі — {{ГККРБ 4|113Д000025}}
* [[Мемарыяльны комплекс на магіле вязняў Баранавіцкага гета|Мемарыяльны комплекс]] на магіле ахвяраў фашысцкага тэрору — вязняў [[Баранавіцкае гета|Баранавіцкага гета]] ([[1944]]), вул. Чарнышэўскага — Рагулі — {{ГККРБ 4|113Д000025}}
* Памятны знак у гонар партызан Баранавіцкага злучэння ([[2003]]), вул. Чкалава, у скверы — {{ГККРБ 4|113Д000026}}
* [[Памятны знак у гонар партызан Баранавіцкага злучэння]] ([[2003]]), вул. Чкалава, у скверы — {{ГККРБ 4|113Д000026}}
* [[Бюст С. І. Грыцаўца, Баранавічы|Бюст С. І. Грыцаўца]] ([[1949]]), вул. Камсамольская — {{ГККРБ 4|113Ж000039}}
* [[Бюст С. І. Грыцаўца, Баранавічы|Бюст С. І. Грыцаўца]] ([[1949]]), вул. Камсамольская — {{ГККРБ 4|113Ж000039}}
* Помнік самалёту [[МіГ-19]]
* Помнік самалёту [[МіГ-19]]

Версія ад 21:27, 26 сакавіка 2020

Горад
Баранавічы
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Каардынаты
Кіраўнік
Заснаваны
1627
Першая згадка
Плошча
50,22[1] км²
Вышыня цэнтра
193 м
Насельніцтва
  • ▼171 361 чал. (1 студзеня 2024)[2]
Нацыянальны склад
беларусы — 82,17 %,
рускія — 9,73 %,
палякі — 2,47 %,
украінцы — 1,59 %,
іншыя — 4,04 %
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 163
Паштовы індэкс
225320, 225401, 225402, 225404, 225406—225411, 225413, 225415—225417
Аўтамабільны код
1
СААТА
1410000000
Афіцыйны сайт
baranovichy.by  (руск.)
Баранавічы на карце Беларусі ±
Баранавічы (Беларусь)
Баранавічы
Баранавічы (Брэсцкая вобласць)
Баранавічы
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Баранавічы.

Бара́навічы[3] (трансліт.: Baranavičy) — горад абласнога падпарадкавання ў Брэсцкай вобласці, цэнтр Баранавіцкага раёна, у міжрэччы р. Шчары і яе прытоку р. Мышанкі, за 206 км ад Брэста. Чыгуначны і аўтамабільны вузел. Насельніцтва 179 439 чал. (2017)[4].

Гісторыя

Узнікненне Баранавічаў звязана з будаўніцтвам Маскоўска-Брэсцкай чыгункі. Пачатак гораду дала чыгуначная станцыя Баранавічы (назва ад вёскі ў Навагрудскім павеце), здадзеная ў эксплуатацыю ў лістападзе 1871 г. Вакол яе ўзнік пасёлак, які ў сярэдзіне 1880-х гадоў налічваў каля 1,5 тыс. жыхароў, 120 дамоў. У маі 1884 пасёлку нададзены статус мястэчка пад назвай Развадова (ад прозвішча ўладальніцы мясцовага маёнтка Развадоўскай). У снежні 1884 г. пачаў дзейнічаць участак чыгункі Вільня—Лунінец—Пінск, новая станцыя Баранавічы Палескай чыгункі стала другім цэнтрам фарміравання горада. Пасёлак, што пачаў фарміравацца вакол станцыі, атрымаў назву Новыя Баранавічы. У 1890-я пасёлкі аб’ядналіся. Паводле перапісу 1897 г. у Баранавічах 8718 жыхароў, 834 будынкі, 4 прадпрыемствы, двухкласныя школы чыгуначнікаў і дабрачыннага таварыства.

У рэвалюцыю 1905—1907 адбылося Баранавіцкае выступленне рабочых і салдатаў 1905 г. Напярэдадні Першай сусветнай вайны працавалі тры цагельныя, маслабойны, два лесапільныя, чыгуналіцейны заводы, тры фабрыкі млынавых жорнаў.

У пачатку Першай сусветнай Вайны ў Баранавічах размяшчалася Стаўка Вярхоўнага галоўнакамандуючага рускай арміяй. З верасня 1915 г. да 5.1.1919 г. акупіраваны германскімі войскамі. У ваколіцах Баранавічаў праходзіла лінія фронту. У чэрвені—ліпені 1916 рускія войскі правялі Баранавіцкую аперацыю 1916 г.

5.1.1919 устаноўлена савецкая ўлада. З 6.2.1919 горад, цэнтр Баранавіцкага павета Мінскай губерні. У сакавіку 1919 — ліпені 1920 і з верасня 1920 акупіраваны польскімі войскамі. 18 сакавіка 1919 Польскі атрад кавалерыі пад кіраўніцтвам маёра Уладыслава Дамброўскага адбіў Баранавічы з рук бальшавікоў. Польскія войскі здабылі вялікую колькасць зброі, амуніцыі, іншых ваенных рэсурсаў, а таксама ўзялі ў палон шматлікіх бальшавіцкіх салдатаў[5].

У 1921—1939 гадах ў складзе Польшчы, цэнтр павета Навагрудскага ваяводства. У 1924 годзе быў збудаваны драўляны касцёл Узвіжання Святога Крыжа. У горадзе існаваў таксама, створаны раней за варшаўскага, Помнік-магіла невядомага жаўнера[6]. У 1938 годзе пачала працаваць радыёстанцыя Польскае Радыё Баранавічы, адной з мэтаў якой было супрацьстанне савецкай радыёпрапагандзе. У Баранавічах сваю сядзібу мела Брыгада КАП «Навагрудак», якая дзейнічала ў 1924—1937 гадах[7].

З пачаткам паходу Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну (17.9.1939) на тэрыторыі Баранавіцкага павета пачасціліся выпадкі рабункаў і забойстваў. Ахвярамі былі заможныя грамадзяне і супрацоўнікі польскай адміністрацыі (пераважна палякі), а злачынцамі — бандыты, мясцовыя камуністы, сяляне і гараджане (пераважна беларусы і яўрэі). Часта злачынствы здзяйсняліся пад уплывам савецкай прапаганды. У сувязі з гэтым, у Баранавічах кіраўнік магістрата Ян Венгжын з мэтай абараніць горад ад анархіі сфарміраваў міліцыю, якая налічвала 186 асабіста яму вядомых палякаў, насіла сінія павязкі на рукавах, мела кулямёты. Супраць існавання міліцыі выступіла група мясцовых камуністаў, якая ў 10:00 ўварвалася ў будынак магістрату і патрабавала ліквідаваць міліцыю, але сваёй мэты гэтыя камуністы не дасягнулі. Міліцыя дзейнічала да прыходу ў горад частак Чырвонай Арміі ў 14:00 17 верасня 1939 г., дзякуючы ёй Баранавічы былі адным з нешматлікіх месцаў у Заходняй Беларусі, дзе ў першыя гадзіны пасля пачатку Паходу Чырвонай Арміі не адбыліся пагромы[8].

З верасня 1939 года ў БССР, са снежня 1939 года — цэнтр Баранавіцкай вобласці. Дзейнічалі Баранавіцкі абласны драматычны тэатр, Баранавіцкі настаўніцкі інстытут.

З 27 чэрвеня 1941 года да 8 ліпеня 1944 года акупаваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі, якія загубілі ў ваколіцах і горадзе 127,5 тыс. чалавек[крыніца?]. У горадзе дзейнічалі Баранавіцкая акруговая антыфашысцкая арганізацыя і Баранавіцкае гарадское патрыятычнае падполле. Акупанты зрабілі у горадзе яўрэйскае гета, куды сагналі каля 15 тысяч яўрэяў Баранавіч і навакольных вёсак[9]. Падчас акупацыі было знішчана ад 22 да 30 тысячай яўрэяў Баранавічаў і наваколля[10][11].

З 1954 года — у Брэсцкай вобласці, цэнтр Навамышскага, з 1957 года — Баранавіцкага раёнаў.

У другой палове 1940-х гадоў кіраўніцтва БССР стварала цяжкасці ў арганізацыі выезду жыхароў Баранавічаў, якія не жадалі жыць у СССР, а хацелі з’ехаць у Польшчу ў яе новых, пасляваенных межах. Улады стварылі паняцце асоба народжаная на тэрыторыі Беларусі. Такіх асоб аўтаматычна лічылі беларусамі і адмаўлялі ім у праве вызначэння сваёй нацыянальнасці паводле мовы або веравызнання. У наступным, выезд у Польшчу для такіх асоб быў немагчымы. Польскія члены беларуска-польскай камісіі ў Баранавічах пісалі ў сваёй справаздачы: «беларускі бок… не гледзячы на тое, што ён сам бачыць і чуе… безумоўна вырашае, што яны беларусы, таму, што яны тут нарадзіліся»[12].

8 сакавіка 1956 года ў гарадскую мяжу ўключаны вёскі Свяцілавічы і Храсты Балабанавіцкага сельсавета[13], 27 лютага 1978 года — хутар Храсты Навамышскага сельсавета, вёска Баранавічы і частка вёскі Вялікая Каўпеніца Каўпеніцкага сельсавета[14].

У 2012 годзе ў межы горада Баранавічы ўключаны былыя вёскі Анісімавічы, Бараўцы, Зорная і Узногі[15].

Насельніцтва

Эканоміка

гасцініца Гарызонт
Электрастанцыя ў Баранавічах

Галоўныя галіны прамысловасці: машынабудаванне (Баранавіцкі станкабудаўнічы завод ЗАТ «Атлант», РУВП «Баранавіцкі аўтаагрэгатны завод»), лёгкая (Баранавіцкая швейная фабрыка), харчовая (ААТ «Баранавіцкі малочны камбінат», Баранавіцкі хлебазавод). Іншыя буйныя прадпрыемствы: ААТ «Бархім», УП «Блік», УП «Завод Энергадэталь», ААТ «Баранавічыдрэў», УП "Мэблевая фабрыка «Лагуна» і інш. Гасцініцы «Гарызонт», «Камсамольская», «Свіцязь» і інш.

Аб’ём экспарту — 83 млн дол. ЗША (2005). Пастаўкі ў больш як 40 краін свету (60 % — у Расію).

Баранавічы — буйны чыгуначны вузел, ў горадзе размешчана 14 структурных падраздзяленняў (прадпрыемстваў) Баранавіцкага аддзялення Беларускай чыгункі, у т.л. станцыя Баранавічы-Паўночныя.

Культура

Штогод праводзіцца Рэспубліканскі фестываль духавай музыкі «Беларускія фанфары».

Адукацыя

СМІ

Турыстычная інфармацыя

«Лодачкі» адна з папулярных мясцовых страў. Гатаванне

Славутасці

Сакральная архітэктура

Гістарычная забудова

  • Аптэка
    Аптэка
  • Фралянкова, 50
    Фралянкова, 50
  • Фралянкова, 11
    Фралянкова, 11
  • Пірагова, 5
    Пірагова, 5
  • Будынак банка
    Будынак банка
  • Будынак пажарнага дэпо
    Будынак пажарнага дэпо
  • Будынак радыёстанцыі
    Будынак радыёстанцыі
  • Чыгуначны вакзал
    Чыгуначны вакзал
  • Першы 9-павярховы дом у горадзе
    Першы 9-павярховы дом у горадзе

Помнікі

  • Помнік МіГ-19
    Помнік МіГ-19
  • Помнік жабе
    Помнік жабе

Страчаная спадчына

Каталіцкая капліца
  • Каталіцкая капліца (пач. XX ст.)
  • Царква (пач. XX ст.)
  • Царква могілкавая (пач. XX ст.)

Вядомыя асобы

Партнёрскія гарады

  • Хейнала (1978 г.)
  • Сцяг Аўстрыі Аўстрыя, Штокераў (1989 г.)
  • Гдыня (1993 г.)
  • Васілеастроўскі раён Санкт-Пецярбурга (1998 г.)
  • Чыбі (1997 г.)
  • Феррара (1998 г.)
  • Карлава (1999 г.)
  • Мыцішчы (2000 г.)
  • Бяла-Падляска (2001 г.)
  • Шаўляй (2001 г.)
  • Кінешма (2002 г.)
  • Новавалынск (2003 г.)
  • Елгава (2003 г.)
  • Накка (2005 г.)
  • Раён Солнцава, Масква (2007 г.)
  • Коньяалты (2007 г.)
  • Тхыатхьен-Хюэ (2007 г.)
  • Калінінград (2007 г.)
  • Туресё (2008 г.)
  • Суленцын (2009 г.)
  • Палтава (2010 г.)
  • Ейскі раён, Расія (2011 г.)
  • Чачак (2013 г.)
  • Ічан (2017 г.)

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
  2. ↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
  3. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
  4. ↑ а б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  5. ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 70. ISBN 978-83-11-11934-5.
  6. ↑ Калi манумент з арлом у Баранавiчах змянiлi на Сталiна. Забытыя помнікі панскага часу
  7. ↑ Marek A. Koprowski: Białoruś. Uparte trwanie polskości. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006, s. 135—136. ISBN 978-83-7441-409-8.
  8. ↑ Wierzbicki, M. Mordy i grabieże po 17 września 1939 roku // Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939—1941 / Marek Wierzbicki. — Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007. S. 129—130; seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2
  9. ↑ Смиловицкий Л. Л. Катастрофа евреев в Белоруссии, 1941—1944. — Тель-Авив: Библиотека Матвея Черного, 2000. — 432 с. — ISBN 965-7094-24-0.
  10. ↑ Г.К. Кисялёў (галоўны рэдактар), Р.Б. Венцэль, М.К. Дзёмiн i iнш. (рэдкал.), М.I. Бернат (укладальнiк). Памяць. Баранавiчы. Баранавiцкi раён. — Мн.: БелТА, 2000. — 736 с. — ISBN 985-6302-28-5
  11. ↑ "Барановичи". Российская еврейская энциклопедия. Праверана 2016-05-25.
  12. ↑ Ruchniewicz, M. Stosunki narodowościowe w latach 1939—1948 na obszarze tzw. Zachodniej Białorusi // Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931—1948 / pod red. S. Ciesielskiego. — Toruń: 2003. S. 309.
  13. ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР Аб уключэнні вёсак Свяцілавічы і Храсты Новамышскага раёна Брэсцкай вобласці ў гарадскую мяжу горада Баранавічы ад 8 сакавіка 1956 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1956, № 3.
  14. ↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР № 150 ад 27 лютага 1978 г. // Зборнік законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1978, № 7 (1561).
  15. ↑ Решение Барановичского районного Совета депутатов от 29.08.2012 № 124 "Об упразднении сельских населенных пунктов Барановичского района"
  16. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
  17. ↑ «Інтэкс-прэс»
  18. ↑ Афіцыйная старонка «Асацыяцыі выдаўцоў рэгіянальнай прэсы „Аб'яднаныя Масмедыі“»

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Баранавічы&oldid=3575343"