Друцк: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 00:06, 19 красавіка 2020

Друцк — колішні горад на тэрыторыі Беларусі. Размяшчаўся на рацэ Друці. Цяпер у тым жа месцы існуе аграгарадок Друцк.

Гісторыя

Дзядзінец і вакольны горад старажытнага Друцка (Дрютьск, Дрьтеск, Дрьютек, Друтеск, Друческ) існаваў на высокім правым беразе Друці, а асноўная частка паселішча — пасад, на левым^[1]. Паводле сведчання Друцкага Евангелля, у 1001 тут была пабудавана адна з першых на беларускіх землях хрысціянскіх (праваслаўных) цэркваў. Але гэтае сведчанне можа быць вынікам позняй падчысткі аднаго з трымальнікаў рукапісу, вядомага калекцыянера і фальсіфікатара Аляксандра Сулакадзэва, які такім чынам хацеў павысіць кошт рукапісу. Першае ўпамінанне ў летапісе 1092, у Павучанні Манамаха ў 1078.

З летапісаў бачна, што ў XI—XII ст. Друцк уваходзіў у склад Полацкай зямлі. Асабліва трывожным у гісторыі старажытнага Друцка быў час, пасля княжання Усяслаў Брачыславіч, калі горад быў уцягнуты ў іх барацьбу паміж князямі за полацкі сталец і дамінаванне ў Полацкай зямлі.

У складзе Друцкага княства (з 1101). У час адной з войнаў XII ст. горад быў цалкам разбураны (1116). Найбольшага росквіту горад дасягнуў у 1230-1240-я гады. Узмацнелы горад, зыходзячы са сваіх уласных інтарэсаў, робіць спробу ўплываць на ўнутраныя і знешнія справы ў Полацкай зямлі. Гэта бачна з падзей, што адбываліся вакол полацкага князя Рагвалода Барысавіча, які ў 1158 г. з менскага палону прыехаў у Слуцк. Тут ён даведаўся, што дручане і некаторыя з палачан гатовыя актыўна падтрымаць яго ў барацьбе за вяртанне на полацкі сталец. Атрымаўшы дапамогу ад Святаслава з Чарнігава, колішні полацкі князь накіраваўся да Друцка (1159). Глеба Расціславіча — сына Расціслава Глебавіча, які княжыў у Полацку, дручане прагналі. Пакрыўджаны Глеб падаўся да бацькі ў Полацк, і той неўзабаве выступіў супраць Рагвалода. Абаронцы Друцка аказалі моцнае супраціўленне. Не маючы сіл, каб атрымаць перамогу, бакі прыйшлі да кампрамісу — Рагвалод адмовіўся ад дамаганняў на полацкі сталец і заставаўся княжыць у Друцку.

У другой палове XII ст. залежнасць Друцка ад Полацка стала сімвалічнай. Друцкія князі самі прымаюць рашэнні, які бок падтрымаць у міжусобнай барацьбе. Уцягнуўшыся ў супрацьстаянне смаленскіх князёў з чарнігаўскімі, горад падтрымаў першых. У 1181 саюзнікі чакалі прыходу воінаў чарнігаўскага князя Святаслава. Але прывёў дружыну да сцен Друцка яго брат Яраслаў Усеваладавіч. Заняўшы пазіцыю на левым беразе Друці, ён цярпліва чакаў зручнага моманту, каб пачаць прыступ. Час ад часу лучнікі смаленскага князя Давыда перапраўляліся цераз раку і ўступалі ў сутычкі з чарнігаўскімі ваярамі. Такое «пасіўнае» супрацьстаянне доўжылася амаль тыдзень. Святаслаў падышоў да Друцка з наўгародскімі дружынамі. Давыд хутка ацаніў становішча і ноччу таемна ўцёк у Смаленск. Лёс горада быў вырашаны.

Звесткі пра Друцк XIII ст. вельмі скупыя і няпэўныя. Паводле беларуска-літоўскіх летапісаў, у 1284 каля вёскі Магільна адбылася бітва паміж войскамі вялікага князя літоўскага Рынгольда і кааліцыі рускіх князёў. На баку апошніх выступіў і друцкі князь Дзмітрый. Але войска саюзнікаў было разбіта, загінуў і Дзмітрый, а Друцк і наваколле былі ўключаны ў Вялікае Княства Літоўскае. Але верагоднасць гэтых звестак сумніўная. Магчыма, у час праўлення Гедзіміна паміж ім і друцкім князем Іванам узнік канфлікт, у выніку чаго апошні ў 1340 пакінуў Друцк і накіраваўся ў Маскву. У час барацьбы за велікакняжацкі сталец паміж Свідрыгайлам і Вітаўтам апошні заняў Друцк, абвінаваціў яго князёў у спачуванні свайму саперніку і прымусіў «княжат друцких с боярам своими» прысягнуць яму.

Сваё палітычнае, эканамічнае і ваеннае значэнне Друцк пачаў страчваць з 1524, калі ў выніку бою паміж маскоўскімі і вялікалітоўскімі войскамі горад быў спалены. Войны Масквы з ВКЛ і Польшчай, калі горад не раз пераходзіў з руку рукі, разбурэнні і паборы абодвух бакоў паставілі горад на ўзровень малалюднага мястэчка.

Час і прычыны канца існавання горада невядомыя^[2]. Магчыма, што горад быў спалены і разбураны, пасля чаго не аднаўляўся, каля канца 15 ст. — пачатку 16 ст.^[2]. Існуе і прывязка часу знішчэння горада да сярэдзіны 17 ст.^[3].

Даследаванні археолагаў і вядомыя нам пісьмовыя крыніцы дазваляюць сцвярджаць, што старажытны Друцк быў важным абарончым пунктам. Да сярэдзіны 17 ст. існаваў Друцкі замак. І горад, і замак неаднаразова разбураліся і аднаўляліся. Горад быў падзелены на «дольніцы», якія знаходзіліся ў валоданні розных галін роду князёў Друцкіх, а таксама розных спадкаемцаў іх згаслых галін ці асоб, якія іншым шляхам набылі часткі колішняга Друцкага княства.

Горад часоў XVI ст. апісваўся ў апавяданнях канца XVII ст. як такі, што меў 7 міль акружнасці і славіўся двума сотнямі выдатных храмаў, але ў час жорсткай вайны быў дашчэнту спустошаны, і лёс яго параўноўваўся з лёсам Троі^[4].

Зноскі

↑ Пацверджана раскопкамі Аляксеева ў 1956.
↑ ^а ^б Аляксееў.
↑ Паводле думкі М. Ткачова.
↑ Паводле пераказу сакратара пасольства Свяшчэннай Рымскай імперыі Іагана Георга Корба ў яго «Дзённіку падарожжа ў Масковію».

Літаратура

Аляксееў Л. В. Друцк // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т. 4. Графік — Зуйка / Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1971. — 608 с.: іл., карты.
Друцк // Древняя Русь. Город, замок, село / Под ред. Б. А. Колчина. — М.: Наука, 1985.
Друцк старажытны: Да 1000-годдзя ўзнікнення горада / Рэд.кал.: Г. П. Пашкоў (гал.рэдактар) і інш.; Маст. У. М. Жук. -Мн.: БелЭН, 2000. —128 с.: іл. ISBN 985-11-0185-0
Левко О. Н. Друцк : Друцк и Друцкая волость (княжество) в IX—XII вв., летопись древних слоев, князья Друцкие и их владения в XIII—XVIII вв., ремесло, промыслы, торговля (по данным археологии, нумизматики, письменных источников), памятники архитектуры и объекты туризма / О. Н. Левко [и др.]; редкол.: А. А. Коваленя (гл. ред.); науч. ред. О. Н. Левко — Минск : Белорус. наука, 2014. — 619 с. (Древнейшие города Беларуси) — ISBN 978-985-08-1735-8
Мяснікоў А. Горад на вольнай Друці… // Звязда, 27.6.2001.
Насевіч В. Друцкае княства і князі Друцкія // Друцк старажытны: Да 1000-годдзя ўзнікнення горада. — Мінск, 2000. — С. 49-76.

[1] Пацверджана раскопкамі Аляксеева ў 1956.

[Alekseev-2] а ^б Аляксееў.

[3] Паводле думкі М. Ткачова.

[4] Паводле пераказу сакратара пасольства Свяшчэннай Рымскай імперыі Іагана Георга Корба ў яго «Дзённіку падарожжа ў Масковію».

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
+[[File:Друцкое городище.jpg|300px|thumb|Друцкае гарадзішча]]
-{{НП-Беларусь
+'''Друцк''' — колішні горад на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]]. Размяшчаўся на рацэ [[Друць|Друці]]. Цяпер у тым жа месцы існуе аграгарадок [[Друцк (аграгарадок)|Друцк]].
- |статус                  = Аграгарадок
- |беларуская назва        = Друцк
- |арыгінальная назва      =
- |краіна                  = Беларусь
- |падначаленне            =
- |герб                    = Coat of Arms of Tałačyn, Belarus.svg
- |сцяг                    =
- |шырыня герба            =
- |шырыня сцяга            =
- |выява                   = Друцкое городище.jpg
- |подпіс                  = Гарадзішча старажытнага Друцка
- |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 20|lat_sec = 21
- |lon_dir = E|lon_deg = 29|lon_min = 45|lon_sec = 50
- |CoordAddon              = type:village(1830000)_region:BY
- |CoordScale              =
- |памер карты краіны      =
- |памер карты вобласці    =
- |памер карты раёна       =
- |вобласць                = Віцебская
- |раён                    = Талачынскі
- |сельсавет               = Талачынскі
- |пасялковы савет         =
- |карта краіны            =
- |карта вобласці          =
- |карта раёна             =
- |унутранае дзяленне      =
- |від главы               =
- |глава                   =
- |дата заснавання         =
- |першае згадванне        = 1078
- |ранейшыя назвы          =
- |статус з                =
- |плошча                  =
- |від вышыні              =
- |вышыня цэнтра НП        = 211
- |афіцыйная мова          =
- |афіцыйная мова-ref      =
- |двароў                  =
- |насельніцтва            = 264
- |год перапісу            = 2010
- |шчыльнасць              =
- |нацыянальны склад       =
- |канфесійны склад        =
- |часавы пояс             =
- |DST                     =
- |тэлефонны код           =
- |паштовы індэкс          = 211076
- |паштовыя індэксы        =
- |аўтамабільны код        = 2
- |від ідэнтыфікатара      =
- |лічбавы ідэнтыфікатар   =
- |катэгорыя ў Commons     =
- |сайт                    =
- |мова сайта              =
- |мова сайта 2            =
- |мова сайта 3            =
- |мова сайта 4            =
- |мова сайта 5            =
- |add1n                   =
- |add1                    =
- |add2n                   =
- |add2                    =
- |add3n                   =
- |add3                    =
-}}
-{{Значэнні2|тып=артыкул|Друцк|аграгарадок у Талачынскім раёне|колішні горад}}
-'''Друцк'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Druck}}, {{lang-ru|Друцк}}) — [[аграгарадок]] у [[Талачынскі раён|Талачынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Талачынскі сельсавет|Талачынскага сельсавета]].
-Знаходзіцца на левым беразе ракі [[Друць]], паблізу дзядзінца колішняга горада [[Друцк]]а, на месцы яго [[пасад]]а. За 10 км на паўднёвы ўсход ад [[Талачын]]а, 134 км ад [[Віцебск]]а, 7 км ад чыгуначнай станцыі [[Талачын (станцыя)|Талачын]], за 1 км ад аўтамабільнай дарогі Талачын — [[Круглае]].
 == Гісторыя ==
+[[Дзядзінец]] і [[вакольны горад]] старажытнага Друцка (''Дрютьск'', ''Дрьтеск'', ''Дрьютек'', ''Друтеск'', ''Друческ'') існаваў на высокім правым беразе Друці, а асноўная частка паселішча — [[пасад]], на левым<ref>Пацверджана раскопкамі Аляксеева ў 1956.</ref>. Паводле сведчання [[Друцкае Евангелле|Друцкага Евангелля]], у [[1001]] тут была пабудавана адна з першых на беларускіх землях хрысціянскіх (праваслаўных) цэркваў. Але гэтае сведчанне можа быць вынікам позняй падчысткі аднаго з трымальнікаў рукапісу, вядомага калекцыянера і фальсіфікатара Аляксандра Сулакадзэва, які такім чынам хацеў павысіць кошт рукапісу. Першае ўпамінанне ў летапісе 1092, у Павучанні Манамаха ў 1078.
-{{Асноўны артыкул|Друцк}}
+З летапісаў бачна, што ў [[11 стагоддзе|XI]]—[[12 стагоддзе|XII]] ст. Друцк уваходзіў у склад [[Полацкае княства|Полацкай зямлі]]. Асабліва трывожным у гісторыі старажытнага Друцка быў час, пасля княжання [[Усяслаў Брачыславіч]], калі горад быў уцягнуты ў іх барацьбу паміж князямі за полацкі сталец і дамінаванне ў Полацкай зямлі.
-Горад Друцк упершыню ўпамінаецца пад 1092 годам. З другой паловы XII стагоддзя — сталіца [[Друцкае княства|Друцкага княства]]. У першай палове XIV стагоддзя горад увайшоў у склад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], уладанне князёў [[Друцкія|Друцкіх]].
+У складзе [[Друцкае княства|Друцкага княства]] (з [[1101]]). У час адной з войнаў [[12 стагоддзе|XII]] ст. горад быў цалкам разбураны ([[1116]]). Найбольшага росквіту горад дасягнуў у 1230-1240-я гады. Узмацнелы горад, зыходзячы са сваіх уласных інтарэсаў, робіць спробу ўплываць на ўнутраныя і знешнія справы ў Полацкай зямлі. Гэта бачна з падзей, што адбываліся вакол полацкага князя [[Рагвалод-Васіль Барысавіч|Рагвалода Барысавіча]], які ў [[1158]] г. з менскага палону прыехаў у Слуцк. Тут ён даведаўся, што дручане і некаторыя з палачан гатовыя актыўна падтрымаць яго ў барацьбе за вяртанне на полацкі сталец. Атрымаўшы дапамогу ад Святаслава з Чарнігава, колішні полацкі князь накіраваўся да Друцка ([[1159]]). Глеба Расціславіча — сына Расціслава Глебавіча, які княжыў у Полацку, дручане прагналі. Пакрыўджаны Глеб падаўся да бацькі ў Полацк, і той неўзабаве выступіў супраць Рагвалода. Абаронцы Друцка аказалі моцнае супраціўленне. Не маючы сіл, каб атрымаць перамогу, бакі прыйшлі да кампрамісу — Рагвалод адмовіўся ад дамаганняў на полацкі сталец і заставаўся княжыць у Друцку.
-У XVI стагоддзі ў час войн з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]] Друцк неаднаразова пераходзіў з рук у рукі, некалькі разоў быў разрабаваны маскоўскімі войскамі. Да XVII стагоддзя цераз горад праходзіў прамы шлях на [[Масква|Маскву]]. У канцы XVII стагоддзя, праязджаючы цераз Друцк, сакратар пасольства Свяшчэннай Рымскай Імперыі І. Г. Корб у «Дзённіку падарожжа ў Масковію» адзначыў заняпад Друцка.
+У другой палове XII ст. залежнасць Друцка ад Полацка стала сімвалічнай. Друцкія князі самі прымаюць рашэнні, які бок падтрымаць у міжусобнай барацьбе. Уцягнуўшыся ў супрацьстаянне смаленскіх князёў з чарнігаўскімі, горад падтрымаў першых. У 1181 саюзнікі чакалі прыходу воінаў чарнігаўскага князя Святаслава. Але прывёў дружыну да сцен Друцка яго брат Яраслаў Усеваладавіч. Заняўшы пазіцыю на левым беразе Друці, ён цярпліва чакаў зручнага моманту, каб пачаць прыступ. Час ад часу лучнікі смаленскага князя Давыда перапраўляліся цераз раку і ўступалі ў сутычкі з чарнігаўскімі ваярамі. Такое «пасіўнае» супрацьстаянне доўжылася амаль тыдзень. Святаслаў падышоў да Друцка з наўгародскімі дружынамі. Давыд хутка ацаніў становішча і ноччу таемна ўцёк у Смаленск. Лёс горада быў вырашаны.
-Цяперашняе паселішча стаіць на месцы пасада [[Друцк|старажытнага Друцка]], недалёка ад яго дзядзінца.
+Звесткі пра Друцк XIII ст. вельмі скупыя і няпэўныя. Паводле беларуска-літоўскіх летапісаў, у 1284 каля вёскі Магільна адбылася бітва паміж войскамі вялікага князя літоўскага [[Рынгольд]]а і кааліцыі рускіх князёў. На баку апошніх выступіў і друцкі князь Дзмітрый. Але войска саюзнікаў было разбіта, загінуў і Дзмітрый, а Друцк і наваколле былі ўключаны ў [[Вялікае Княства Літоўскае]]. Але верагоднасць гэтых звестак сумніўная. Магчыма, у час праўлення [[Гедзімін]]а паміж ім і друцкім князем Іванам узнік канфлікт, у выніку чаго апошні ў 1340 пакінуў Друцк і накіраваўся ў Маскву. У час барацьбы за велікакняжацкі сталец паміж [[Свідрыгайла]]м і [[Вітаўт]]ам апошні заняў Друцк, абвінаваціў яго князёў у спачуванні свайму саперніку і прымусіў «княжат друцких с боярам своими» прысягнуць яму.
-== Насельніцтва ==
-* 1971 год — 73 гаспадаркі, 328 чалавек
-* 1991 год — 260 чалавек
-* 1999 год — 294 чалавекі
-* 2010 год — 264 чалавекі
+Сваё палітычнае, эканамічнае і ваеннае значэнне Друцк пачаў страчваць з 1524, калі ў выніку бою паміж [[Вялікае Княства Маскоўскае|маскоўскімі]] і [[Вялікае Княства Літоўскае|вялікалітоўскімі]] войскамі горад быў спалены. Войны Масквы з ВКЛ і Польшчай, калі горад не раз пераходзіў з руку рукі, разбурэнні і паборы абодвух бакоў паставілі горад на ўзровень малалюднага мястэчка.
-== Інфраструктура ==
-Камбінат бытавога абслугоўвання, школа, клуб, бібліятэка, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі.
+Час і прычыны канца існавання горада невядомыя<ref name=Alekseev/>. Магчыма, што горад быў спалены і разбураны, пасля чаго не аднаўляўся, каля канца 15 ст. — пачатку 16 ст.<ref name=Alekseev>Аляксееў.</ref>. Існуе і прывязка часу знішчэння горада да сярэдзіны 17 ст.<ref>Паводле думкі [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. Ткачова]].</ref>.
-== Славутасці ==
-[[File:Drucak. Друцак (1901-17).jpg|thumb|Палац сям’і Гардзялкоўскіх у маёнтку Друцк, фота пачатку XX ст.|right]]
-* [[Друцк|Гарадзішча]] — {{ГККРБ 4|213В000762}}.
-* Гаспадарчая пабудова на гарадзішчы (ХІХ стагоддзе) — {{ГККРБ 4|213Г000884}}.
-* Памятны знак у гонар 1000-годдзя Друцка.
-* [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Друцк)|Царква Раства Прасвятой Багародзіцы]] (2001).
+Даследаванні археолагаў і вядомыя нам пісьмовыя крыніцы дазваляюць сцвярджаць, што старажытны Друцк быў важным абарончым пунктам. Да сярэдзіны 17 ст. існаваў [[Друцкі замак]]. І горад, і замак неаднаразова разбураліся і аднаўляліся. Горад быў падзелены на «дольніцы», якія знаходзіліся ў валоданні розных галін роду князёў [[Род Друцкіх|Друцкіх]], а таксама розных спадкаемцаў іх згаслых галін ці асоб, якія іншым шляхам набылі часткі колішняга Друцкага княства.
-=== Страчаная спадчына ===
-* [[Друцкі замак]].
-* Сядзіба Гардзялкоўскіх.
-* Царква Святога Мікалая.
+Горад часоў [[16 стагоддзе|XVI ст.]] апісваўся ў апавяданнях канца [[17 стагоддзе|XVII ст.]] як такі, што меў 7 міль акружнасці і славіўся двума сотнямі выдатных храмаў, але ў час жорсткай вайны быў дашчэнту спустошаны, і лёс яго параўноўваўся з лёсам [[Троя|Троі]]<ref>Паводле пераказу сакратара пасольства Свяшчэннай Рымскай імперыі Іагана Георга Корба ў яго «Дзённіку падарожжа ў Масковію».</ref>.
-== Вядомыя асобы ==
-* [[Іосіф Мітрафанавіч Кардовіч]] ([[1899]]—[[1967]]) — беларускі партыйны і дзяржаўны дзеяч, адзін з арганізатараў партызанскага руху ў Магілёўскай вобласці.
 {{зноскі}}
 == Літаратура ==
-* Друцк // {{Крыніцы/ЭВКЛ|1}} С. 598—599.
+* ''Аляксееў Л. В.'' Друцк // {{крыніцы/БелСЭ|4}}
+* Друцк // Древняя Русь. Город, замок, село / Под ред. Б. А. Колчина. — М.: Наука, 1985.
+* Друцк старажытны: Да 1000-годдзя ўзнікнення горада / Рэд.кал.: Г. П. Пашкоў (гал.рэдактар) і інш.; Маст. У. М. Жук. -Мн.: БелЭН, 2000. —128 с.: іл. ISBN 985-11-0185-0
-== Спасылкі ==
+* ''Левко О. Н.'' Друцк : Друцк и Друцкая волость (княжество) в IX—XII вв., летопись древних слоев, князья Друцкие и их владения в XIII—XVIII вв., ремесло, промыслы, торговля (по данным археологии, нумизматики, письменных источников), памятники архитектуры и объекты туризма / О. Н. Левко [и др.]; редкол.: А. А. Коваленя (гл. ред.); науч. ред. О. Н. Левко — Минск : Белорус. наука, 2014. — 619 с. (Древнейшие города Беларуси) — ISBN 978-985-08-1735-8
-{{Commons}}
+* ''Мяснікоў А.'' Горад на вольнай Друці… // Звязда, 27.6.2001.
-* [http://www.radzima.org/be/miesca/druck.html Друцк] на [[Radzima.org]]
+* ''Насевіч В.'' [http://vn.belinter.net/kraeved/2.html Друцкае княства і князі Друцкія] // Друцк старажытны: Да 1000-годдзя ўзнікнення горада. — Мінск, 2000. — С. 49-76.
-* {{ГБ|http://globus.tut.by/druck/index.htm}}
-{{Талачынскі сельсавет}}
-{{Талачынскі раён}}
-{{Заліўка НП-Беларусь}}
+{{DEFAULTSORT:Друцк}}
-[[Катэгорыя:Населеныя пункты Талачынскага раёна]]
-[[Катэгорыя:Друцк (аграгарадок)| ]]
+[[Катэгорыя:Колішнія гарады Беларусі]]
-[[Катэгорыя:Аграгарадкі Віцебскай вобласці]]
+[[Катэгорыя:Гісторыя Друцка|*]]
-[[Катэгорыя:Род Гардзялкоўскіх]]