Язэп Якаўлевіч Варонка: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі
Радок 105: Радок 105:
| сайт =
| сайт =
}}
}}
'''Язэп (Іосіф Якаўлевіч) Варонка''' ({{ДН|4|4|1891}}, [[Сакольскі павет]] — {{ДС|4|7|1952}}, [[горад Чыкага|Чыкага]], [[ЗША]]) — беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст.
'''Язэп (Іосіф Якаўлевіч) Варонка''' ([[17 красавіка|4 (17) красавіка]] [[1891]], [[Кузніца]], [[Сакольскі павет (Расійская імперыя)|Сакольскі павет]] — {{ДС|4|7|1952}}, [[Чыкага]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]) — беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыята]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]].


== Раннія гады ==
== Біяграфія ==
Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта [[Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт|Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта]], выключаны з-за нясплаты ([[1914]]). Удзельнічаў у другім «Усерасійскім студэнцкім зборніку» ([[1911]]). Быў супрацоўнікам пецярбургскай газеты «Воскресная вечерняя газета» ({{lang-be|Нядзельная вячэрняя газета}}), часопісаў «Зритель» ({{lang-be|Глядач}}), «Театральное обозрение» ({{lang-be|Тэатральны агляд}}), быў сакратаром рэдакцыі газеты «Столичные вести» ({{lang-be|Сталічныя весткі}}). Свае вершы ў рускамоўных выданнях падпісваў псеўданімам ''Юрий Вегов''.


=== Раннія гады ===
== Палітычная дзейнасць ==
Нарадзіўся ў вёсцы [[Кузніца]] [[Сакольскі павет (Расійская імперыя)|Сакольскага павета]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] (цяпер у [[Падляскае ваяводства|Падляскім ваяводстве]] [[Польшча|Польшчы]]). Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта]], выключаны праз нясплату за навучанне (1914). Удзельнічаў у другім «Усерасійскім студэнцкім зборніку» (1911). Быў супрацоўнікам пецярбургскай газеты «Воскресная вечерняя газета» ({{lang-be|Нядзельная вячэрняя газета}}), часопісаў «Зритель» ({{lang-be|Глядач}}), «Театральное обозрение» ({{lang-be|Тэатральны агляд}}), быў сакратаром рэдакцыі газеты «Столичные вести» ({{lang-be|Сталічныя весткі}}). Свае вершы ў рускамоўных выданнях падпісваў псеўданімам ''Юрий Вегов''.
Пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] ([[1917]]) уступіў у [[БСГ|Беларускую сацыялістычную грамаду]], з чэрвеня 1917 член яе ЦК. Прадстаўляў беларускія арганізацыі ў Асобай нарадзе для выпрацоўкі палажэння аб выбарах ва Усерасійскі Устаноўчы сход, удзельнічаў у рабоце Дзяржаўнай нарады (жнівень 1917, Масква). У прамове на Усерасійскай дэмакратычнай нарадзе (верасень 1917, Петраград) ад імя [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый]] выказаўся супраць урадавай кааліцыі сацыялістычных партый з буржуазнымі. Уваходзіў у склад [[Часовы савет Расійскай рэспублікі|Часовага савета Расійскай рэспублікі]] (Перадпарламента).


=== Палітычная дзейнасць ===
Да снежня 1917 узначальваў камітэт [[Беларускае таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны|Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны]]. На II сесіі Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый (кастрычнік 1917, Мінск) падтрымаў прапановы аб увядзенні аўтаноміі Беларусі явачным парадкам; выбраны камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў [[Вялікая беларуская рада|Вялікай беларускай рады]]. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і правядзенні [[Першы Усебеларускі з'езд|Усебеларускага з'езда]] (1917).
Пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] 1917 года ўступіў у [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускую сацыялістычную грамаду]], з чэрвеня 1917 член яе ЦК. Прадстаўляў беларускія арганізацыі ў Асобай нарадзе для выпрацоўкі палажэння аб выбарах ва Усерасійскі Устаноўчы сход, удзельнічаў у рабоце Дзяржаўнай нарады (жнівень 1917, [[Масква]]). У прамове на Усерасійскай дэмакратычнай нарадзе (верасень 1917, [[Санкт-Пецярбург|Петраград]]) ад імя [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый]] выказаўся супраць урадавай кааліцыі сацыялістычных партый з буржуазнымі. Уваходзіў у склад [[Часовы савет Расійскай рэспублікі|Часовага савета Расійскай рэспублікі]] (Перадпарламента).


Да снежня 1917 года ўзначальваў камітэт [[Беларускае таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны|Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны]]. На II сесіі [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый]] (кастрычнік 1917, Мінск) падтрымаў прапановы аб увядзенні аўтаноміі Беларусі явачным парадкам; выбраны камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў [[Вялікая беларуская рада|Вялікай беларускай рады]]. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і правядзенні [[Першы Усебеларускі з’езд|Усебеларускага з’езда]].
У лютым — ліпені 1918 старшыня [[Народны сакратарыят, БНР|Народнага сакратарыята Беларусі]] і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння [[БНР|Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР)]]. У красавіку 1918 разам з іншымі актывістамі [[Рада БНР|Рады БНР]] падпісаў тэлеграму кайзеру [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельму II]] з падзякай «за вызваленне Беларусі нямецкімі войскамі ад цяжкага прыгнёту, гвалту і анархіі». Рэдагаваў часопіс [[Варта (1918)|«Варта»]].


У лютым — ліпені 1918 года старшыня [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыята Беларусі]] і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] 25 сакавіка 1918 года. У красавіку 1918 года разам з іншымі актывістамі [[Рада БНР|Рады БНР]] падпісаў тэлеграму кайзеру [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельму II]] з падзякай «за вызваленне Беларусі нямецкімі войскамі ад цяжкага прыгнёту, гвалту і анархіі». Рэдагаваў часопіс «[[Варта (часопіс)|Варта]]».
3 канца [[1918]] арыентаваўся на [[Літоўская Тарыба|Літоўскую Тарыбу]], разглядаючы яе як натуральнага саюзніка ў барацьбе за беларускую дзяржаўнасць. З 1918 жыў у [[горад Каўнас|Каўнасе]]. У снежні 1918 — красавіку 1920 [[Міністэрства беларускіх спраў Літвы|міністр беларускіх спраў]] і член кабінета міністраў [[Літоўская Рэспубліка|Літоўскай Рэспублікі]]. Лідар [[БПС-Ф|Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў]]. З вясны [[1921]] старшыня беларускага [[Беларускае таварыства Чырвонага Крыжа (Літва)|Чырвонага Крыжа]], з лістапада 1922 старшыня таварыства «[[Беларуская грамада ў Каўнасе]]».


3 канца 1918 года арыентаваўся на [[Літоўская Тарыба|Літоўскую Тарыбу]], разглядаючы яе як натуральнага хаўрусніка ў барацьбе за беларускую дзяржаўнасць. З 1918 годзе жыў у [[Каўнас|Коўне]] (Каўнасе). У снежні 1918 — красавіку 1920 года [[Міністэрства беларускіх спраў Літвы|міністр беларускіх спраў]] і сябра кабінета міністраў [[Літва|Літоўскай Рэспублікі]]. Лідар [[Беларуская партыя сацыялістаў-федэралістаў|Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў]]. З вясны 1921 года старшыня беларускага [[Беларускае таварыства Чырвонага Крыжа (Літва)|Чырвонага Крыжа]], з лістапада 1922 года старшыня таварыства «[[Беларуская грамада (Коўна)|Беларуская грамада ў Коўне]]».
== Выдавецкая дзейнасць, публіцыстыка ==
Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам [[Беларускі народ (1919)|газеты «Беларускі народ»]]. Адначасова рэдактар беларускага [[Часопісь (1919)|часопіса «Часопісь»]] ([[горад Каўнас|Каўнас]], [[1919]]—[[1920]]) і рэдактар-выдавец [[руская мова|рускамоўнай]] штодзённай [[Вольная Литва (1921)|газеты «Вольная Литва»]] ({{lang-be|Вольная Літва}}) (чэрвень [[1921]] — люты [[1922]], з перапынкамі) і яе дадатку — [[Зеркало (1921)|часопіса «Зеркало»]] ({{lang-be|Люстэрка}}) ([[1921]]).


=== Познія гады ===
Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» ({{lang-be|Беларускае пытанне да моманту Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс}}) (Каўнас, [[1919]]), «Беларускi рух ад 1917 да 1920 году. Кароткi агляд. 2 выд.» (Каўнас, [[1920]]), «Gudų klausimas».
У 1923 з’ехаў у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], жыў у [[Чыкага]]. Узначальваў [[Беларуска-амерыканская нацыянальная асацыяцыя|Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю]], быў адным з кіраўнікоў [[Беларуска-амерыканская нацыянальная рада|Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады]], выдаваў газету «Белорусская трибуна» ({{lang-be|Беларуская трыбуна}}), вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.


Пахаваны на {{нп5|могілкі Элмвуд (Рывер-Гроўв, Ілінойс)|могілках Элмвуд|en|Elmwood Cemetery (River Grove, Illinois)}} ў {{нп5|Рывер-Гроўв (Ілінойс)|Рывер-Гроўв|en|River Grove, Illinois}}, прыгарадзе [[Чыкага]]<ref name="svabodaЭлмвуд">[https://www.svaboda.org/a/29061870.html У Чыкага знойдзена магіла першага прэм’ер-міністра БНР Язэпа Варонкі]</ref>.
У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго ітэрпрэтацыі [[Першы Усебеларускі з'езд]] — гэта Устаноўчы з'езд, які ўвёў у межах Беларусі рэспубліканскі лад, замацаваў права народа на зямлю і інш. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне БССР разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога [[бальшавікі]] імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся». Адначасова асуджаў захоп Беларусі войскамі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], паказваў крывадушнасць палітыкі польскіх акупантаў, выкрываў іх бясчынствы ў дачыненні да мясцовага насельніцтва.


== Выдавецкая дзейнасць, публіцыстыка ==
== Познія гады ==
Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам газеты «[[Беларускі народ (газета)|Беларускі народ]]». Адначасова рэдактар беларускага часопіса «[[Часопісь]]» (Коўна, 1919—1920) і рэдактар-выдавец [[руская мова|рускамоўнай]] штодзённай газеты «[[Вольная Литва]]» ({{lang-be|Вольная Літва}}) (чэрвень 1921 — люты 1922, з перапынкамі) і яе дадатку — часопіса «[[Зеркало (часопіс)|Зеркало]]» ({{lang-be|Люстэрка}}) (1921).
У [[1923]] з’ехаў у [[ЗША]], жыў у [[горад Чыкага|Чыкага]]. Узначальваў [[Беларуска-амерыканская нацыянальная асацыяцыя|Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю]], быў адным з кіраўнікоў [[Беларуска-амерыканская нацыянальная рада|Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады]], выдаваў газету «Белорусская трибуна» ({{lang-be|Беларуская трыбуна}}), вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.


Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» ({{lang-be|Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс}}) (Коўна, 1919), «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд. 2 выд.» (Коўна, 1920), «Gudų klausimas».
Пахаваны на {{нп5|могілкі Элмвуд (Рывер-Гроўв, Ілінойс)|могілках Элмвуд|en|Elmwood Cemetery (River Grove, Illinois)}} ў {{нп5|Рывер-Гроўв (Ілінойс)|Рывер-Гроўв|en|River Grove, Illinois}}, прыгарадзе [[Чыкага]]<ref name="svabodaЭлмвуд">[https://www.svaboda.org/a/29061870.html У Чыкага знойдзена магіла першага прэм’ер-міністра БНР Язэпа Варонкі]</ref>.

У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі ў Расіі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго інтэрпрэтацыі [[Першы Усебеларускі з’езд]] — гэта Устаноўчы з’езд, які ўвёў у межах Беларусі рэспубліканскі лад, замацаваў права народа на зямлю і інш. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога [[бальшавікі]] імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся». Адначасова асуджаў захоп Беларусі войскамі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], паказваў крывадушнасць палітыкі польскіх акупантаў, выкрываў іх бясчынствы ў дачыненні да мясцовага насельніцтва.


{{зноскі}}
{{зноскі}}

Версія ад 01:01, 19 красавіка 2020

Язэп Якаўлевіч Варонка
Сцяг1-ы Старшыня Народнага сакратарыята БНР
20 лютага — 9 ліпеня 1918
Папярэднік пасада заснавана
Пераемнік Раман Аляксандравіч Скірмунт
Сцяг1-ы народны сакратар (міністр) унутраных спраў БНР
19 красавіка — 9 ліпеня 1918
Папярэднік пасада заснавана
Пераемнік Раман Аляксандравіч Скірмунт
Сцяг1-ы народны сакратар (міністр) замежных спраў БНР
20 лютага — 9 ліпеня 1918
Папярэднік пасада заснавана
Пераемнік Раман Аляксандравіч Скірмунт
Сцяг1-ы Старшыня Выканаўчага камітэта Рады Усебеларускага з'езда
3 студзеня — 18 сакавіка 1918
Папярэднік пасада заснавана
Пераемнік пасада скасавана
Сцяг1-ы Міністр беларускіх спраў Літвы
1 снежня 1918 — 12 сакавіка 1919
Кіраўнік урада Аўгусцінас Вальдэмарас (1918)
Мікалас Сляжавічус (19181919)
Папярэднік пасада заснавана
Пераемнік Дамінік Сямашка

Нараджэнне 4 (16) красавіка 1891
Смерць 4 чэрвеня 1952(1952-06-04) (61 год)
Месца пахавання
Імя пры нараджэнні Язэп Якаўлевіч Варонка
Партыя
Член у
Адукацыя
Дзейнасць публіцыст, журналіст, палітык, радыёвядучы, паэт
Месца працы
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Язэп (Іосіф Якаўлевіч) Варонка (4 (17) красавіка 1891, Кузніца, Сакольскі павет4 ліпеня 1952, Чыкага, ЗША) — беларускі палітычны дзеяч, журналіст, публіцыст. Першы старшыня Народнага сакратарыята Беларускай Народнай Рэспублікі.

Біяграфія

Раннія гады

Нарадзіўся ў вёсцы Кузніца Сакольскага павета Гродзенскай губерні (цяпер у Падляскім ваяводстве Польшчы). Быў вольным слухачом юрыдычнага факультэта Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта, выключаны праз нясплату за навучанне (1914). Удзельнічаў у другім «Усерасійскім студэнцкім зборніку» (1911). Быў супрацоўнікам пецярбургскай газеты «Воскресная вечерняя газета» (бел.: Нядзельная вячэрняя газета), часопісаў «Зритель» (бел.: Глядач), «Театральное обозрение» (бел.: Тэатральны агляд), быў сакратаром рэдакцыі газеты «Столичные вести» (бел.: Сталічныя весткі). Свае вершы ў рускамоўных выданнях падпісваў псеўданімам Юрий Вегов.

Палітычная дзейнасць

Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года ўступіў у Беларускую сацыялістычную грамаду, з чэрвеня 1917 член яе ЦК. Прадстаўляў беларускія арганізацыі ў Асобай нарадзе для выпрацоўкі палажэння аб выбарах ва Усерасійскі Устаноўчы сход, удзельнічаў у рабоце Дзяржаўнай нарады (жнівень 1917, Масква). У прамове на Усерасійскай дэмакратычнай нарадзе (верасень 1917, Петраград) ад імя Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый выказаўся супраць урадавай кааліцыі сацыялістычных партый з буржуазнымі. Уваходзіў у склад Часовага савета Расійскай рэспублікі (Перадпарламента).

Да снежня 1917 года ўзначальваў камітэт Беларускага таварыства ў Петраградзе па аказанні дапамогі пацярпелым ад вайны. На II сесіі Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый (кастрычнік 1917, Мінск) падтрымаў прапановы аб увядзенні аўтаноміі Беларусі явачным парадкам; выбраны камісарам юстыцыі і ўнутраных спраў Вялікай беларускай рады. Удзельнічаў у падрыхтоўцы і правядзенні Усебеларускага з’езда.

У лютым — ліпені 1918 года старшыня Народнага сакратарыята Беларусі і народны сакратар замежных спраў, адзін з ініцыятараў абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспублікі 25 сакавіка 1918 года. У красавіку 1918 года разам з іншымі актывістамі Рады БНР падпісаў тэлеграму кайзеру Вільгельму II з падзякай «за вызваленне Беларусі нямецкімі войскамі ад цяжкага прыгнёту, гвалту і анархіі». Рэдагаваў часопіс «Варта».

3 канца 1918 года арыентаваўся на Літоўскую Тарыбу, разглядаючы яе як натуральнага хаўрусніка ў барацьбе за беларускую дзяржаўнасць. З 1918 годзе жыў у Коўне (Каўнасе). У снежні 1918 — красавіку 1920 года міністр беларускіх спраў і сябра кабінета міністраў Літоўскай Рэспублікі. Лідар Беларускай партыі сацыялістаў-федэралістаў. З вясны 1921 года старшыня беларускага Чырвонага Крыжа, з лістапада 1922 года старшыня таварыства «Беларуская грамада ў Коўне».

Познія гады

У 1923 з’ехаў у ЗША, жыў у Чыкага. Узначальваў Беларуска-амерыканскую нацыянальную асацыяцыю, быў адным з кіраўнікоў Беларуска-амерыканскай нацыянальнай рады, выдаваў газету «Белорусская трибуна» (бел.: Беларуская трыбуна), вёў беларускія і рускія праграмы на чыкагскім радыё.

Пахаваны на могілках Элмвуд[en] ў Рывер-Гроўв[en], прыгарадзе Чыкага[1].

Выдавецкая дзейнасць, публіцыстыка

Займаўся выдавецкай і публіцыстычнай дзейнасцю. Быў рэдактарам газеты «Беларускі народ». Адначасова рэдактар беларускага часопіса «Часопісь» (Коўна, 1919—1920) і рэдактар-выдавец рускамоўнай штодзённай газеты «Вольная Литва» (бел.: Вольная Літва) (чэрвень 1921 — люты 1922, з перапынкамі) і яе дадатку — часопіса «Зеркало» (бел.: Люстэрка) (1921).

Аўтар брашур «Белорусский вопрос к моменту Версальской мирной конференции. Историко-политический очерк» (бел.: Беларускае пытанне на момант Версальскай мірнай канферэнцыі. Гістарычна-палітычны нарыс) (Коўна, 1919), «Беларускі рух ад 1917 да 1920 году. Кароткі агляд. 2 выд.» (Коўна, 1920), «Gudų klausimas».

У гісторыка-публіцыстычных працах абагульняў асноўныя факты з гісторыі беларускага нацыянальнага руху ў гады рэвалюцыі ў Расіі і грамадзянскай вайны, аналізаваў тагачаснае палітычнае становішча. Прытрымліваўся канцэпцыі «двух ворагаў» беларускага адраджэння — Расіі і Польшчы. Адмоўна ацэньваў палітыку ў нацыянальным пытанні як Часовага ўрада Расіі, так і Савета Народных Камісараў. У яго інтэрпрэтацыі Першы Усебеларускі з’езд — гэта Устаноўчы з’езд, які ўвёў у межах Беларусі рэспубліканскі лад, замацаваў права народа на зямлю і інш. Ухваляў абвяшчэнне БНР, а ўтварэнне БССР разглядаў як палітычны манеўр, з дапамогай якога бальшавікі імкнуліся «авалодаць розумамі элементаў, што нацыянальна адрадзіліся». Адначасова асуджаў захоп Беларусі войскамі Польшчы, паказваў крывадушнасць палітыкі польскіх акупантаў, выкрываў іх бясчынствы ў дачыненні да мясцовага насельніцтва.

Зноскі

Літаратура

Спасылкі