Андэрс Цэльсій: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
→‎Біяграфія: афармленне
афармленне
Радок 5: Радок 5:
|Шырыня =
|Шырыня =
|Подпіс =
|Подпіс =
|Месца нараджэння = {{Месца нараджэння|Упсала|ва Упсале}}, [[Швецыя]]
|Месца нараджэння =
|Месца смерці = {{Месца смерці|Упсала|ва Упсале}}, Швецыя
|Месца смерці =
|Навуковая сфера = [[астраномія]]
|Навуковая сфера = [[астраномія]]
|Месца працы =
|Месца працы =
|Навуковая ступень =
|Навуковая ступень =
|Навуковае званне =
|Навуковае званне =
|Альма-матэр = [[Упсальскі ўніверсітэт]]
|Альма-матэр =
|Навуковы кіраўнік =
|Навуковы кіраўнік =
|Знакамітыя вучні =
|Знакамітыя вучні =
Радок 39: Радок 39:


{{Бібліяінфармацыя}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{DEFAULTSORT:Цэльсій Андэрс}}
{{DEFAULTSORT:Цэльсій Андэрс}}
[[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]]
[[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]]

Версія ад 15:23, 8 жніўня 2020

Андэрс Цэльсій
Anders Celsius
Дата нараджэння 27 лістапада (8 снежня) 1701[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 25 красавіка (6 мая) 1744[1][2][…] (42 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Nils Celsius[d]
Род дзейнасці астраном, фізік, матэматык, выкладчык універсітэта, вынаходнік, хімік, метэаролаг
Навуковая сфера астраномія
Месца працы
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Жак Касіні
Вядомыя вучні Johan Gottschalk Wallerius[d], Jakob Gadolin[d][7] і Pehr Wilhelm Wargentin[d][7]
Вядомы як стваральнік шкалы Цэльсія
Член у
Узнагароды

член Лонданскага каралеўскага таварыства[d]

Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Андэрс Цэльсій (шведск.: Anders Celsius; 27 лістапада 1701, Упсала, Швецыя - 25 красавіка 1744, Упсала, Швецыя) — шведскі астраном, геолаг і метэаролаг (у тыя часы геалогія і метэаралогія лічыліся часткай астраноміі).

Біяграфія

Прафесар астраноміі Упсальскага ўніверсітэта (1730-1744). Ён прапанаваў шкалу Цэльсія, у якой тэмпература патройнай кропкі вады (гэтая тэмпература практычна супадае з тэмпературай плаўлення лёду пры нармальным ціску) прымалася за 100, а тэмпература кіпення вады - за 0. У 1745 годзе, ужо пасля смерці Цэльсія, шкала была перавернутая Карлам Лінеем (за 0 сталі прымаць тэмпературу плаўлення лёду, а за 100 - кіпенне вады), і ў такім выглядзе выкарыстоўваецца да нашага часу.

Разам з французскім астраномам П'ерам Луі Мора дэ Маперцюі ўдзельнічаў у экспедыцыі з мэтай вымярэння адрэзка мерыдыяна ў 1 градус ў Лапландыі (тады - частка Швецыі). Аналагічная экспедыцыя была арганізавана на экватар, на тэрыторыі цяперашняга Эквадора. Параўнанне вынікаў пацвердзіла здагадку Ньютана, што Зямля ўяўляе сабой эліпсоід, пляскаты ля палюсоў.

Назіраў палярнае ззянне і апісаў больш за 300 сваіх і чужых назіранняў. Выявіў, што адхіленні стрэлкі компаса карэлююцца з інтэнсіўнасцю ззяння. На гэтай падставе зрабіў правільнае заключэнне, што прырода Паўночнага ззяння звязана з магнетызмам.

У 1741 годзе заснаваў Упсальскую астранамічную абсерваторыю. Вельмі дакладна вымераў яркасць 300 зорак, выкарыстоўваючы сістэму аднолькавых шкляных пласцін, паглынае святло.

Бацька Андэрса Цэльсія, Нільс, і абодвы дзеда, Магнус Цэльсій і Андэрс Споўл, таксама былі прафесарамі. Навукоўцамі былі і шматлікія іншыя сваякі Андэрса Цэльсія, у тым ліку яго дзядзька Улаф Цэльсій (1670-1756), тэолаг, батанік, гісторык і ўсходазнаўца.

У гонар вучонага названы мінерал Цэльзіян.

Зноскі

  1. а б в Anders Celsius — 1917.
  2. а б Anders Celsius // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. https://www.britannica.com/biography/Anders-Celsius
  4. Uppsala domkyrkoförsamlings kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/ULA/11632/F/2 (1741-1776), bildid: C0004348_00022 Праверана 4 сакавіка 2020.
  5. (unspecified title) Праверана 2 жніўня 2020.
  6. LIBRIS — 2012. Праверана 24 жніўня 2018.
  7. а б в г Матэматычная генеалогія — 1997.