Тэмбр

Тэмбр (фр.: timbre) — афарбоўка гуку; адна з прыкмет музычнага гуку (разам з вышынёй, гучнасцю і працягласцю).

Па тэмбру адрозніваюць гукі аднолькавай вышыні і гучнасці, але выкананыя або на розных інструментах, рознымі галасамі, або на адным інструменце рознымі спосабамі, штрыхамі.

Тэмбр вызначаецца матэрыялам, формай вібратара, умовамі яго ваганняў, рэзанатарам, акустыкай памяшкання. У характарыстыцы тэмбру вялікае значэнне маюць абертоныы і іх суадносіны па вышыні і гучнасці, шумавыя прыгукі, атака (пачатковы момант гуку), фарманты, вібрата і інш. фактары.

Пры ўспрыманні тэмбраў звычайна ўзнікаюць розныя асацыяцыі: тэмбравая якасць гуку параўноўваюць са глядзельнымі, датыкальнымі, смакавымі і інш. адчуваннямі ад тых ці іншых прадметаў, з'яў (гукі яркія, бліскучыя, матавыя, цёплыя, халодныя, глыбокія, поўныя, рэзкія, мяккія, насычаныя, сакавітыя, металічныя, шкляныя і да т. п.); радзей прымяняюцца уласна слыхавыя вызначэння (звонкія, глухія).

Навукова-абгрунтаваная тыпалогія тэмбру яшчэ не склалася. Устаноўлена, што тэмбравыя слых мае зонную прыроду.

Тэмбр выкарыстоўваецца як важны сродак музычнай выразнасці: пры дапамозе тэмбру можна вылучыць той ці іншы кампанент музычнага цэлага, узмацніць або аслабіць кантрасты; змены тэмбраў — адзін з фактараў музычнай драматургіі.

У музыцы XX стагоддзя ўзнікла тэндэнцыя сродкамі гармоніі і фактуры ўзмацняць, падкрэсліваць тэмбравы бок гучання (паралелізм, кластары і да т. п.). Асаблівым напрамкам ў выкарыстанні тэмбраў з'яўляецца санорыка.

Гл. таксама

• Музычная акустыка
• Музычная псіхалогія
• Псіхаакустыка
• Музычны слых