Касцёл Божага Цела (Нясвіж): Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
др (GR) File renamed: File:Niaśviž, Fara. Нясьвіж, Фара (K. Piastuškievič, 1882).jpg → File:Niaśviž, Farnaja. Нясьвіж, Фарная (K. Piastuškievič, 1882).jpg name unification by uploader |
др рыма- ==> рымска-, перанесена: Рыма-каталіцкі → Рымска-каталіцкі з дапамогай AWB |
||
Радок 16: | Радок 16: | ||
|region = BY |
|region = BY |
||
|CoordScale = 1000 |
|CoordScale = 1000 |
||
|Канфесія = |
|Канфесія = Рымска-каталіцкі касцёл |
||
|Епархія = Мінска-Магілёўская архідыяцэзія |
|Епархія = Мінска-Магілёўская архідыяцэзія |
||
|Добрапрыстойнасць = |
|Добрапрыстойнасць = |
||
Радок 62: | Радок 62: | ||
Інтэр'ер храма багата дэкарыраваны [[роспіс]]ам у тэхніцы [[грызайль]]. Фрэскамі пакрыты скляпенні цэнтральнага і бакавых нефаў, прэсбітэрыя, трансепта, нартэкса, бакавых капэл і падкупальнай прасторы. Фрэскі зроблены ў [[1750-я|1750]]—[[1760-я]] гг. з удзелам мастака [[Ксаверый Дамінік Гескі|К. Д. Гескага]], цыкл складаецца з 40 асобных кампазіцый з адлюстраваннем сцэн [[алегорыя|алегарычнага]] сэнсу, выявамі святых і дэкаратыўна-[[арнамент]]альных кампазіцый. |
Інтэр'ер храма багата дэкарыраваны [[роспіс]]ам у тэхніцы [[грызайль]]. Фрэскамі пакрыты скляпенні цэнтральнага і бакавых нефаў, прэсбітэрыя, трансепта, нартэкса, бакавых капэл і падкупальнай прасторы. Фрэскі зроблены ў [[1750-я|1750]]—[[1760-я]] гг. з удзелам мастака [[Ксаверый Дамінік Гескі|К. Д. Гескага]], цыкл складаецца з 40 асобных кампазіцый з адлюстраваннем сцэн [[алегорыя|алегарычнага]] сэнсу, выявамі святых і дэкаратыўна-[[арнамент]]альных кампазіцый. |
||
На скляпенні прэсбітэрыя размешчана фрэска «Апафеоз каталіцкай царкве». У трансепце — сцэны з жыцця Маці Божай і Хрыста, «Ecce homo», «Ecce Mater», «Святая Сям'я», «Саламон і царыца Саўская». На скляпеннях цэнтральнага нефа шэраг сюжэтных сцэн, прысвечаных каталіцкім таінствам. У паўночным нефе сцэна «Вяртанне блуднага сына». У прасценках светлавога барабана купала ў 2 ярусы выявы святых на фоне архітэктурных куліс (магутных калон з капітэлямі, нішамі і праёмамі). У кампазіцыю фрэсак устаўлены [[картуш]]ы з вершаванымі строфамі і спасылкамі на [[Біблія|Біблію]]. |
На скляпенні прэсбітэрыя размешчана фрэска «Апафеоз каталіцкай царкве». У трансепце — сцэны з жыцця Маці Божай і Хрыста, «Ecce homo», «Ecce Mater», «Святая Сям'я», «Саламон і царыца Саўская». На скляпеннях цэнтральнага нефа шэраг сюжэтных сцэн, прысвечаных каталіцкім таінствам. У паўночным нефе сцэна «Вяртанне блуднага сына». У прасценках светлавога барабана купала ў 2 ярусы выявы святых на фоне архітэктурных куліс (магутных калон з капітэлямі, нішамі і праёмамі). У кампазіцыю фрэсак устаўлены [[картуш]]ы з вершаванымі строфамі і спасылкамі на [[Біблія|Біблію]]. |
||
У 1900—02 гг. фрэскі на скляпеннях, у вежы і купале былі адрэстаўрыраваны жывапісцам [[Францішак Бруздовіч|Францішкам Бруздовічам]], а таксама зроблены новыя роспісы. |
У 1900—02 гг. фрэскі на скляпеннях, у вежы і купале былі адрэстаўрыраваны жывапісцам [[Францішак Бруздовіч|Францішкам Бруздовічам]], а таксама зроблены новыя роспісы. |
||
Галоўны алтар зроблены паводле праекта [[Маўрыцыа Педэці]], упрыгожаны карцінай К. Д. Гескага «Тайная |
Галоўны алтар зроблены паводле праекта [[Маўрыцыа Педэці]], упрыгожаны карцінай К. Д. Гескага «Тайная |
||
вячэра» (1753, копія карціны Леанарда да Вінчы). У пачатку [[1990-я|1990-х]] гг. карціна галоўнага алтара была рэстаўрыравана. У крылах [[трансепт]]а размешчаны [[мармур]]овыя алтары [[Святы Крыж|Святога Крыжа]] і [[Дзева Марыя|Дзевы Марыі]]. |
вячэра» (1753, копія карціны Леанарда да Вінчы). У пачатку [[1990-я|1990-х]] гг. карціна галоўнага алтара была рэстаўрыравана. У крылах [[трансепт]]а размешчаны [[мармур]]овыя алтары [[Святы Крыж|Святога Крыжа]] і [[Дзева Марыя|Дзевы Марыі]]. |
||
У розныя часы фундаваліся шматлікія меншыя алтары: Святых [[Ігнацій Лаёла|Ігнація Лаёлы]], [[Францішак Ксаверы|Францішка Ксаверыя]], [[Станіслаў Костка|Станіслава Косткі]], [[Святая Барбара|Барбары]], [[Святая Кацярына|Кацярыны]], [[Святая Фларыяна|Фларыяна]], [[Святы Рох|Роха]], [[Святы Себасцьян|Себасцьяна]] і інш. Над афармленнем інтэр'ера ў [[1740-я|1740]]—[[1750-я]] гг. працавалі сталяры [[Міхаіл Шыманоўскі]] і [[Ян Лежбах]], мастакі [[Ян Санові]] і [[Ян Гюндэльфінгер]]. |
У розныя часы фундаваліся шматлікія меншыя алтары: Святых [[Ігнацій Лаёла|Ігнація Лаёлы]], [[Францішак Ксаверы|Францішка Ксаверыя]], [[Станіслаў Костка|Станіслава Косткі]], [[Святая Барбара|Барбары]], [[Святая Кацярына|Кацярыны]], [[Святая Фларыяна|Фларыяна]], [[Святы Рох|Роха]], [[Святы Себасцьян|Себасцьяна]] і інш. Над афармленнем інтэр'ера ў [[1740-я|1740]]—[[1750-я]] гг. працавалі сталяры [[Міхаіл Шыманоўскі]] і [[Ян Лежбах]], мастакі [[Ян Санові]] і [[Ян Гюндэльфінгер]]. |
||
[[File:Нясвіж. Касцёл Божага Цела. Барэльеф Мікалая Крыштапа Радзівіла.jpg|thumb|Намагілле [[Мікалай Радзівіл Сіротка|Мікалая Радзівіла Сіроткі]]]] |
[[File:Нясвіж. Касцёл Божага Цела. Барэльеф Мікалая Крыштапа Радзівіла.jpg|thumb|Намагілле [[Мікалай Радзівіл Сіротка|Мікалая Радзівіла Сіроткі]]]] |
||
Над уваходам — [[хоры]] з арганам. Першы арган быў пастаўлены ў [[1611]]—[[1615]] гг. на сродкі мясцовага шляхціца [[Андрэй Скарульскі|Андрэя Скарульскага]]. Парапет хораў аздоблены фрэскавымі роспісамі з выявамі музычных інструментаў ракайльным картушам па цэнтры. |
Над уваходам — [[хоры]] з арганам. Першы арган быў пастаўлены ў [[1611]]—[[1615]] гг. на сродкі мясцовага шляхціца [[Андрэй Скарульскі|Андрэя Скарульскага]]. Парапет хораў аздоблены фрэскавымі роспісамі з выявамі музычных інструментаў ракайльным картушам па цэнтры. |
||
Злева ад галоўнага алтара ўстаноўлены дзве мемарыяльныя дошкі-надмагіллі ў стылі [[рэнесанс]]у ў памяць аб сынах [[фундатар]]а касцёла князя [[Мікалай Радзівіл Сіротка|М. К. Радзівіла Сіроткі]], паміж якімі знаходзіцца яго [[барэльеф]] у адзенні [[пілігрым]]а. Над барэльефам — [[Лацінская мова|лацінская]] [[сентэнцыя]] «Перад тварам смерці кожны не рыцар, а толькі пілігрым-вандроўнік». На адной з пліт рэалістычная выява дзіцяці Радзівіла, якое пражыло толькі два гады (1586—1588). |
Злева ад галоўнага алтара ўстаноўлены дзве мемарыяльныя дошкі-надмагіллі ў стылі [[рэнесанс]]у ў памяць аб сынах [[фундатар]]а касцёла князя [[Мікалай Радзівіл Сіротка|М. К. Радзівіла Сіроткі]], паміж якімі знаходзіцца яго [[барэльеф]] у адзенні [[пілігрым]]а. Над барэльефам — [[Лацінская мова|лацінская]] [[сентэнцыя]] «Перад тварам смерці кожны не рыцар, а толькі пілігрым-вандроўнік». На адной з пліт рэалістычная выява дзіцяці Радзівіла, якое пражыло толькі два гады (1586—1588). |
||
У [[1912]] г. у касцёле ўстаноўлена мемарыяльная дошка паэту [[У. Сыракомля|У. Сыракомлю]]. Ён вучыўся і працаваў у [[Нясвіж]]ы. Помнік паэту быў створаны да 40-годдзя з дня яго смерці. |
У [[1912]] г. у касцёле ўстаноўлена мемарыяльная дошка паэту [[У. Сыракомля|У. Сыракомлю]]. Ён вучыўся і працаваў у [[Нясвіж]]ы. Помнік паэту быў створаны да 40-годдзя з дня яго смерці. |
||
Радзівілаўскі [[катафалк]] быў выкананы [[М. Педэці]]. Яшчэ адзін надмагільны помнік — выява жанчыны, верагодна, [[Канстанцыя Радзівіл|Канстанцыі Радзівіл]], якая сядзіць у [[траур]]ы на ружовай [[труна|труне]]. |
Радзівілаўскі [[катафалк]] быў выкананы [[М. Педэці]]. Яшчэ адзін надмагільны помнік — выява жанчыны, верагодна, [[Канстанцыя Радзівіл|Канстанцыі Радзівіл]], якая сядзіць у [[траур]]ы на ружовай [[труна|труне]]. |
||
Радок 118: | Радок 118: | ||
{{Славутасці Нясвіжа}} |
{{Славутасці Нясвіжа}} |
||
{{Нясвіжскі дэканат}} |
{{Нясвіжскі дэканат}} |
||
[[Катэгорыя:Род Радзівілаў|*]] |
[[Катэгорыя:Род Радзівілаў|*]] |
||
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1593 годзе]] |
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1593 годзе]] |
Версія ад 12:20, 20 сакавіка 2021
Каталіцкі храм | |
Касцёл Божага Цела | |
---|---|
| |
53°13′14,49″ пн. ш. 26°41′01,49″ у. д.HGЯO | |
Краіна | Беларусь |
Горад | Нясвіж |
Канфесія | Рымска-каталіцкі касцёл |
Епархія | Мінска-Магілёўская архідыяцэзія |
Ордэнская прыналежнасць | езуіты |
Архітэктурны стыль | барока |
Архітэктар | Ян Марыя Бернардоні |
Заснавальнік | Мікалай Крыштаф Радзівіл Сіротка |
Дата заснавання | 1593 |
Будаўніцтва | 1587—1593 гады |
Статус | Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 610Г000465 |
Стан | Рэстаўруецца |
Сайт | niasvizh-kasciol.by/by/ |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Касцёл Божага Цела ў Нясвіжы — архітэктурны помнік ранняга барока, першы езуіцкі касцёл, а таксама першая крыжова-купальная базіліка з бязвежавым барочным фасадам на тэрыторыі Рэчы Паспалітай, радавы магільны склеп[1] князёў Радзівілаў.
Гісторыя
Касцёл узведзены ў 1587—1593 гг. па праекце італьянскага архітэктара Яна Марыі Бернардоні па фундацыі Мікалая Крыштофа Радзівіла Сіроткі. 7 кастрычніка 1601 года касцёл асвячоны. За аснову праекта, хоць і са значнымі зменамі, была ўзята планіроўка галоўнага храма езуітаў Іль Джэзу ў Рыме, збудаваны ў 1584 годзе. Аднак пры агульным кампазіцыйным падабенстве і барочнай стылістыцы нясвіжскі касцёл значна адрозніваецца, што абумоўлена мясцовымі будаўнічымі традыцыямі і патрабаваннямі заказчыка.
Кампазіцыя касцёла строга лагічная, пазбаўленая ад перанасычанасці барочнага дэкору. Магчыма, што касцёл быў на Беларусі адным з першых будынкаў, фасады якога былі атынкаваны і пабелены. Як сведчаць праектныя чарцяжы і гравюра Т. Макоўскага, першапачаткова па баках галоўнага фасада былі зроблены абарончыя цыліндрычныя вежачкі, традыцыйныя для беларускай готыкі, з вітымі лесвіцамі на эмпоры ў бакавых нефах. Пасля пажару ў сярэдзіне XVII ст. касцёл адноўлены архітэктарам О. Кругерам.
Каля 1705 г. па ініцыятыве Караля Станіслава Радзівіла распачаліся рамонтныя работы і рэканструкцыя касцёла, якія доўжыліся амаль паўстагоддзя і завяршыліся пры Міхале Казіміры Радзівіле Рыбаньцы. У выніку будаўнічых работ былі ліквідаваны эмпоры над нефамі і круглыя вежы з лесвіцамі, таксама знесены вежачкі над скарбцам і сакрысціяй, зменена форма і размяшчэнне некаторых вокнаў. Іншую форму атрымаў ліхтар над купалам. Унутры касцёла былі ліквідаваны імпосты ў аркадах паміж нефамі, іншае афармленне атрымалі гатычныя пілястры галоўнага нефа.
У 1773 г. са скасаваннем ордэна езуітаў і закрыццём калегіума, касцёл стаў фарным.
У 1912 годзе ў будынку касцёла ўсталявалі мемарыяльную дошку з партрэтам паэта, краязнаўца Уладзіслава Сыракомлі.
Храм быў пашкоджаны ў гады Вялікай Айчыннай вайны, адноўлены ў 1944 г.
Архітэктура
Галоўны фасад двух'ярусны, расчлянёны па вертыкалі пілястрамі, па гарызанталі — развітым антаблементам. Першы ярус, які займае шырыню трох нефаў, падзелены пілястрамі на пяць частак, бакавыя з якіх вылучаны прамавугольнымі аконнымі праёмамі і круглымі люкарнамі. Уваходны партал завершаны лучковым франтонам. Другі ярус займае шырыню цэнтральнага нефа, расчлянёны пілястрамі на тры часткі, завершаны трохвугольным франтонам з люкарнай. Абодва ярусы кампазіцыйна аб'яднаны ўвагнутымі бакавымі прыбудовамі, упрыгожаны чатырохарачнымі экседрамі са скульптурнымі выявамі Святых Мікалая, Крыштофа, Ігнація Лаёлы, Францішка Ксаверыя. На васьмігранным светлавым барабане ўзвышаецца гранёны купал, завершаны ліхтаром з фігурным шлемам. На фасадзе храма знаходзіцца надпіс на лацінскай мове: «Пакланіся святому храму твайму ў страху сваім».
Унутры цэнтральны неф шырэйшы за бакавыя, перакрыты цыліндрычным скляпеннем з люнетамі, бакавыя нефы — крыжовымі. Распор купала пагашаецца ветразямі і падпружнымі аркамі. Прэсбітэрый аддзелены ад нефа драўлянай разной агароджай. У залу адкрыты бакавыя капліцы Св. Андрэя і Св. Пятра.
У крыпце — капліца Святога Крыжа і радавая пахавальня князёў Радзівілаў.
Інтэр'ер
Інтэр'ер храма багата дэкарыраваны роспісам у тэхніцы грызайль. Фрэскамі пакрыты скляпенні цэнтральнага і бакавых нефаў, прэсбітэрыя, трансепта, нартэкса, бакавых капэл і падкупальнай прасторы. Фрэскі зроблены ў 1750—1760-я гг. з удзелам мастака К. Д. Гескага, цыкл складаецца з 40 асобных кампазіцый з адлюстраваннем сцэн алегарычнага сэнсу, выявамі святых і дэкаратыўна-арнаментальных кампазіцый.
На скляпенні прэсбітэрыя размешчана фрэска «Апафеоз каталіцкай царкве». У трансепце — сцэны з жыцця Маці Божай і Хрыста, «Ecce homo», «Ecce Mater», «Святая Сям'я», «Саламон і царыца Саўская». На скляпеннях цэнтральнага нефа шэраг сюжэтных сцэн, прысвечаных каталіцкім таінствам. У паўночным нефе сцэна «Вяртанне блуднага сына». У прасценках светлавога барабана купала ў 2 ярусы выявы святых на фоне архітэктурных куліс (магутных калон з капітэлямі, нішамі і праёмамі). У кампазіцыю фрэсак устаўлены картушы з вершаванымі строфамі і спасылкамі на Біблію.
У 1900—02 гг. фрэскі на скляпеннях, у вежы і купале былі адрэстаўрыраваны жывапісцам Францішкам Бруздовічам, а таксама зроблены новыя роспісы.
Галоўны алтар зроблены паводле праекта Маўрыцыа Педэці, упрыгожаны карцінай К. Д. Гескага «Тайная вячэра» (1753, копія карціны Леанарда да Вінчы). У пачатку 1990-х гг. карціна галоўнага алтара была рэстаўрыравана. У крылах трансепта размешчаны мармуровыя алтары Святога Крыжа і Дзевы Марыі.
У розныя часы фундаваліся шматлікія меншыя алтары: Святых Ігнація Лаёлы, Францішка Ксаверыя, Станіслава Косткі, Барбары, Кацярыны, Фларыяна, Роха, Себасцьяна і інш. Над афармленнем інтэр'ера ў 1740—1750-я гг. працавалі сталяры Міхаіл Шыманоўскі і Ян Лежбах, мастакі Ян Санові і Ян Гюндэльфінгер.
Над уваходам — хоры з арганам. Першы арган быў пастаўлены ў 1611—1615 гг. на сродкі мясцовага шляхціца Андрэя Скарульскага. Парапет хораў аздоблены фрэскавымі роспісамі з выявамі музычных інструментаў ракайльным картушам па цэнтры.
Злева ад галоўнага алтара ўстаноўлены дзве мемарыяльныя дошкі-надмагіллі ў стылі рэнесансу ў памяць аб сынах фундатара касцёла князя М. К. Радзівіла Сіроткі, паміж якімі знаходзіцца яго барэльеф у адзенні пілігрыма. Над барэльефам — лацінская сентэнцыя «Перад тварам смерці кожны не рыцар, а толькі пілігрым-вандроўнік». На адной з пліт рэалістычная выява дзіцяці Радзівіла, якое пражыло толькі два гады (1586—1588).
У 1912 г. у касцёле ўстаноўлена мемарыяльная дошка паэту У. Сыракомлю. Ён вучыўся і працаваў у Нясвіжы. Помнік паэту быў створаны да 40-годдзя з дня яго смерці.
Радзівілаўскі катафалк быў выкананы М. Педэці. Яшчэ адзін надмагільны помнік — выява жанчыны, верагодна, Канстанцыі Радзівіл, якая сядзіць у трауры на ружовай труне.
У касцёле захоўваецца самы ранні з выяўленых на Беларусі абраз св. Іасафата Кунцэвіча.
Крыпта Радзівілаў
У падлозе прэсбітэрыя — уваход у фамільную крыпту-пахавальню Радзівілаў. Самае першае пахаванне пад касцёлам датавана 1616 годам, а апошняе — 1936-м, калі тут быў пахаваны апошні ардынат Нясвіжа Альбрэхт Антоні Радзівіл. У крыпце на сённяшні дзень знаходзіцца алтар Нявіннага Зачацця, 70 саркафагаў, адзін з іх — рытуальны, адна канопа і адна урна з прахам нашчадка нясвіжскай лініі Антонія Радзівіла, прывезеная з Лондана 8 чэрвеня 2000 г. Найбольш старажытныя саркафагі знаходзяцца бліжэй да ўвахода.
Крыпта Радзівілаў — трэцяя па колькасці дынастычных пахаванняў у Еўропе пасля Габсбургаў у Капуцынеркірхе і Бурбонаў у Сен-Дэні.
Калегіум езуітаў
Касцёл пабудаваны ў ансамблі з вежай і калегіумам езуітаў, які не захаваўся.
Архітэктура калегіума была вырашана ў стылі рэнесансу. П-падобны ў плане будынак пад 2-схільнымі дахамі з фігурнымі франтонамі па тарцах. Плоскасныя сцены франтальнага фасада чляніліся прамавугольнымі і арачнымі аконнымі праёмамі, па версе былі апяразаны фігурнымі атыкамі дробнага хвалепадобнага і арнаментальнага характару — дэкаратыўныя шчыты валютнай абмалёўкі, пілястравая крапоўка, фігурныя фрызы, цэнтральная вежачка-эркер з курантамі і шатром з флюгерам. Бакавыя фасады мелі спрошчаную плоскасную трактоўку з рытмам прамавугольных і арачных аконных праёмаў. Першы паверх уяўляў сабой адкрытую галерэю-аркаду па баках цэнтральнага скразнога праезда. Паўночны і паўднёвы карпусы мелі галерэйную планіроўку, усходні — калідорную. На 1-м паверсе паўднёвай часткі размяшчаліся 4 школьныя класы, бібліятэка з друкарняй і асобны ўнутраны двор, у паўночнай частцы — 4 келлі, кухня, кладоўка і трапезная, якія мелі выхад у асобны абгароджаны глухой сцянон двор. Усходняе тыльнае крыло мела калідорную планіроўку і ўключала келлі, кладоўку, гасціную і інш. Да яго перпендыкулярна далучалася крыло для чэлядзі, лабараторыі, аптэкі. Другі паверх адводзіўся пад келлі манахаў, апартаменты рэктара і капліцу. Інтэр'еры шэрагу памяшканняў былі аформлены фрэскамі. За будынкам калегіума быў спланаваны рэгулярны сад з сажалкай.
Капліца Булгарына
У 1747 г. у двары касцёла асобна пастаўлена капліца Булгарына, вырашаная архітэктарам М. Педэці квадратным у плане аб'ёмам пад шатровым дахам.
Літаратура
- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
- Габрусь Т. В. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока / Т. В. Габрусь. — Мн.: Ураджай, 2001.— 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
- Кулагін А. М. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; маст. І. І. Бокі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2001.— 216 с.: іл. ISBN 985-11-0199-0.
- Федорук А. Т. Старинные усадьбы Минского края. — Минск: Полифакт, 2000. — 416 с. ISBN 985-6107-24-5.
- Слюнькова И. Н. Монастыри восточной и западной традиций. Наследие архитектуры Беларуси. — Москва: Прогресс-Традиция, 2002. ISBN 5-89826-093-5.
- Żyskar J. Nasze kościoły: opis ilustrowany wszystkich kościołów i parafji znajdujących się na obszarach dawnej Polski i ziemiach przyległych. — Warszawa-Peterburg, 1913.