Радае Доманавіч

Радае Доманавіч
сербск.: Радоје Домановић
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	4 (16) лютага 1873
Месца нараджэння	Аўсішце[d], Княства Сербія
Дата смерці	4 (17) жніўня 1908 (35 гадоў)
Месца смерці	Бялград, Каралеўства Сербія
Пахаванне	Новыя могілкі[d]
Грамадзянства	Каралеўства Сербія
Альма-матар	Бялградскі ўніверсітэт (1894) First Kragujevac Gymnasium[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, настаўнік, пісьменнік навуковай фантастыкі, журналіст, рэдактар
Гады творчасці	з 1893
domanovic.org (серб.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Радое Дамановіч (16 лютага 1873 — 17 жніўня 1908) – сербскі пісьменнік, журналіст і настаўнік, найбольш вядомы сваімі кароткімі сатырычнымі апавяданнямі.

Біяграфія

Радое Дамановіч нарадзіўся ў вёсцы Асвішце ў цэнтральнай Сербіі ў сям’і мясцовага настаўніка і прадпрымальніка Мілаша Дамановіча і Пэрсіды Дамановіч, нашчадка Паўле Цукіча, аднаго з ваеначальнікаў Першага і Другога сербскага паўстання. Дзяцінства правёў у вёсцы Горне Ярушыца, якая знаходзіцца недалёка ад Крагуеваца. Там жа ён вучыўся ў пачатковай школе. Потым скончыў сярэднюю школу ў Крагуевацы і філасофскі факультэт Бялградскага ўніверсітэта, дзе ён вывучаў сербскую мову і гісторыю.

У 1895 годзе Дамановіч атрымаў сваё першае прызначэнне – пасаду выкладчыка ў Піроце, на поўдні Сербіі, рэгіёне, які толькі нядаўна быў вызвалены ад акупацыі Асманскай імперыяй. У Піроце сустрэў Яшу Прадановіча (1867–1948), настаўніка і актывіста, сяброўства з якім сфармавала яго палітычныя погляды. Таксама там ён сустрэў сваю будучую жонку Наталлю Ракетыч (1875–1939), небагатую школьную настаўніцу з Сремскіх Карлаўцаў, якая будзе падтрымліваць яго на працягу ўсяго яго жыцця, і ад якой народзіцца тры дзяцяці.

Пасля ўступлення ў апазіцыйную Народна-радыкальную партыю Дамановіч уступіў у канфлікт з рэжымам дынастыі Абрэновічаў. Напрыканцы 1895 года ён быў пераведзены выкладаць ва Ўран, а затым у 1896 году пераведзены зноў, ужо ў Лeскaвац. Пісьменніцкая кар’ера Дамановіча таксама пачалася падчас яго настаўніцтва, калі ў 1895 годзе ён апублікаваў свой першую аповесць у кірунку рэалізму. Пасля свайго першага публічнага выступу супраць урада ў 1898 годзе і ён, і яго жонка былі звольненыя з дзяржаўнай службы, і Дамановіч пераехаў з сям’ёй у Бялград.

У Бялградзе ён пачаў працаваць з калегамі-пісьменнікамі ў тыднёвіку «Зорка» і апазіцыйнай палітычнай газеце «Рэха». У гэты час ён пачаў пісаць і публікаваць свае першыя сатырычныя апавяданні, такія як «Дэман» і «Адмена запалу». Слава прыйшла да Радое пасля публікацыі яго апавяданняў «Правадыр» (1901) і «Страдыя» (1902), у якіх ён адкрыта крытыкаваў і выкрываў крывадушнасць і памылкі рэжыму.

Пасля перавароту, які паклаў канец кіраванню Аляксандра Абрэновіча ў 1903 годзе, Дамановіч, будучы на ​​піку папулярнасці, атрымаў пасаду пісара ў Міністэрстве адукацыі. Новы ўрад дазволіў яму паехаць у Германію на адзін год для атрымання спецыялізацыі. Правёўшы год у Мюнхене, вярнуўся ў родную Сербію, але адразу атрымаў расчараванне ад адсутнасці якіх-небудзь рэальных змен у сербскім грамадстве. Дамановіч стварыў палітычны штотыднёвік «Страдыя», у якім працяггнуў крытыкаваць слабасці новай дэмакратыі, але яго артыкулы больш не мелі той ранейшай сілы і натхнення.

Радое Даманавіч памёр прыкеладна ў 00:30 17 жніўня 1908 года ва ўзросце 35 гадоў пасля працяглай барацьбы з хранічнай пнеўманіей і туберкулёзам. Пісьменнік быў пахаваны на Новых могілках Бялграда. Неапублікаваныя працы літаратара згубіліся падчас Першай сусветнай вайны.

Літаратурныя творы

Ніжэй прыведзены некаторыя з самых вядомых літаратурных прац Радое Дамановіча:

• Адмена запалу (1898)
• Дэман (1898)
• Кляймо (1899)
• Каралевіч Марка па другі раз сярод сербаў (1901)
• Правадыр (1901)
• Мёртвае мора (1902)
• Разважанні звычайнага сербскага вала (1902)
• Страдыя (1902)
• Сучаснае паўстанне (1902)

Творы «Правадыр», «Кляймо» і «Разважанні звычайнага сербскага вала» перакладзены на беларускую мову Ганнай Тарасевіч.

Спасылкі

• Поўны збор твораў Радое Дамановіча