Савецкая акупацыя Украіны

Савецкая акупацыя Украіны (укр.: Радянська окупація України) — гэта працэс ваеннай, палітычнай і культурнай акупацыі і анэксіяй ўкраінскіх зямель Савецкім Саюзам/РСФСР у 1917-1991 гадах пасля звяржэння манархіі ў Расійскай імперыі, які скончыўся далучэннем заходнеўкраінскіх зямель да СССР за пактам Молатава—Рыбентропа. Для яго характэрна стварэнне на яго тэрыторыі бальшавіцкай-савецкіх марыянетачных дзяржаў — РУНР, УССР, Галіцкай СРР. Працэс суправаджаўся чырвоным тэрорам, голадам, рэпрэсіямі, дэпартацыяй, карамі, поўнай русіфікацыяй і гэтак далей. 22 чэрвеня 1941 года нацысцкая Германія ўварвалася ў Савецкі Саюз і акупавала Ўкраіну. 17 ліпеня 1941 года Трэці рэйх заснаваў на тэрыторыі Украіны рэйхскамісарыятаў Украіны на чале з Эрыхам Кохам. У выніку ўступлення Чырвонай Арміі ва Украіну ў 1943-1944 гадах Савецкі Саюз адваяваў усе ўкраінскія тэрыторыі і вярнуў іх у свае шэрагі. Савецкая анэксія акупацыя Украіны працягвалася да жніўня 1991 года, калі Украіна аднавіла сваю незалежнасць, прыняўшы «Акт абвяшчэння Незалежнасці Украіны».

У цяперашні час у Украіне ў акадэмічных і грамадскіх дыскурсах для апісання савецкага перыяду выкарыстоўваюцца два тэрміна — радянський і совєцький. Другі выкарыстоўваецца, каб падкрэсліць адчужэнне савецкай палітыкі і культуры і паменшыць ўдзел ўкраінскага грамадства ў праекце «Савецкая Украіна». Украіна застаецца правапераемніцай Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, а не Украінскай Народнай Рэспублікі, у адрозненне ад Эстоніі, Латвіі і Літвы, якія не зьяўляюцца правапераемнікамі Эстонскай ССР, Латвійскай ССР і Літоўскай ССР.

Перадумовы

Плакат «Міравы мір на Украіне» Ґеорґа Гасенкі, у 1919 год.

З звяржэннем улады імпэратара Мікалая ІІ у лютым 1917 г. скончылася Пераслаўскае пагадненьне паміж Гетманшчынай, г. зн. Украінай, і Масковіяй, г. зн. Расіяй.

17 сакавіка 1917 у Кіеве была створана Ўкраінская Цэнтральная Рада (УЦР) — прадстаўнічы орган палітычных і грамадзкіх арганізацый горада. 19 кастрычніка — 21 красавіка 1917 у Кіеве адбыўся Ўсеўкраінскі нацыянальны кангрэс, на якім Цэнтральная рада была пераўтворана ў галоўны прадстаўнічы орган палітычных і грамадзкіх арганізацый Украіны. Кангрэс пастанавіў дамагацца нацыянальна-тэрытарыяльнай аўтаноміі Ўкраінскай ў складзе фэдэратыўнай і дэмакратычнай Расіі. Цэнтральная Рада была папоўненая дэпутатамі ад розных рэгіёнаў і грамадзкіх класаў, і стала выконваць функцыі часовага ўкраінскага парлямэнта. У траўні Цэнтральная Рада пачала перамовы з расійскім Часовым урадам аб прызнанні аўтаноміі Ўкраіны й вызначэння яе межаў. Аднак украінскія патрабаванні былі праігнараваныя. Таму 10 (23) чэрвеня 1917 году Цэнтральны савет аднаасобна прыняла І Ўнівэрсал, які абвяшчаў аўтаномію Ўкраіны ў складзе Расійскай Рэспублікі. 16 ліпеня 1917 у выніку складаных перамоваў з расійскімі ўладамі, Украінская Цэнтральная Рада прыняла ІІ Ўнівэрсал, які адмяняў аўтаномію Ўкраіны, адкладаючы яе абвяшчэння да склікання Ўсерасійскага ўстаноўчага сходу. 20 лістапада 1917 г. па ўласнай ініцыятыве ён прыняў III Ўнівэрсал, які абвясціў стварэнне Украінскай Народнай Рэспублікі як аўтаноміі ў складзе Расійскай Рэспублікі. У сувязі з варожай палітыкай расійскага кіраўніцтва ў дачыненні да Ўкраіны 22 студзеня 1918 г. Цэнтральны Савет прыняў IV Ўнівэрсал. Ён абвясціў незалежнасць Украінскай Народнай Рэспублікі ад Расіі й заклікаў украінцаў змагацца з бальшавікамі.

Напярэдадні мірных перамоваў у Берасці нямецкія экспэрты па міжнародным праве заявілі, што ў выпадку заключэння мірнага дагавора з Расіяй яго палажэнні будуць распаўсюджвацца на Ўкраіну. Кіраўнік украінскай дэлегацыі Ўсевалад Галубовіч гэта абверг, прыводзячы наступныя аргумэнты: у Пераяславе прадугледжвалася пагадненне аб адносінах Украіны з Расіяй; паколькі адзін з удзельнікаў заключэння гэтага акта — дынастыя Раманавых — застаўся ў мінулым, ён скончыўся разам з усімі абавязацельствамі Ўкраіны перад Расіяй. Нямецкі бок пагадзіўся з законнасцю гэтых сцвярджэнняў, і абвяшчэнне ЎНР незалежнай дзяржавай умацавала яго статус раўнапраўнага ўдзельніка перамоваў. Расійская дэлегацыя ў асобе Леаніда Троцкага таксама заявіла, што «ня бачыць перашкод для незалежнага ўдзелу дэлегацыі ЎНР у мірных перамовах». Такім чынам, фактычна кіраўнік расійскай дэлегацыі прызнаў права ўкраінцаў на самавызначэнне.

Дыпляматычныя адносіны ўсталяваны больш чым з 20 краінамі. Да сакавіка 1918 г. УНР карысталася міжнароднай падтрымкай Цэнтральных дзяржаваў, але пасля паражэння ў Першай сусьветнай вайне ЎНР засталася без іх дапамогі.

Заканадаўчы савет Незалежнай Кубанскай Народнай Рэспублікі прыняў рэзалюцыя аб далучэнні Кубані на фэдэральнай аснове да ЎНР. 29 красавіка 1918 г. адбыўся дзяржаўны пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшоў Скарападзкі, і замест Украінскай Народнай Рэспублікі ўтварылася Украінская дзяржава. 14 сьнежня 1918 г. у выніку антыгетманскага паўстанне УНР быў адноўлены. 22 студзеня 1919 г. адбыўся Акт аб’яднання паміж Украінскай Народнай Рэспублікай і Заходнеўкраінскай Народнай Рэспублікай.

15 ліпеня 1919 г. атаман Зялёны разам са сваімі пераяслаўскімі жаўнерамі здзейсьніў уражлівы сымбальічны ўчынак і ўрачыста адмяніў рашэньне Казацкага савета аб аб’яднанні Гетманшчыны з Расійскай імпэрыі.

Гісторыя

24-25 снежня 1917 года ў Харкаве бальшавікамі быў сабраны I Усеўкраінскі з'езд Саветаў, які абвясціў Украінскую Народную Рэспубліку Саветаў рабочых, сялянскіх, салдацкіх і казачых дэпутатаў у процівагу Украінскай Народнай Рэспубліцы, якая была створана Трэцім універсалам 20 лістапада 1917 і абвясціла незалежнасць Чацвёртым Універсалы 22 студзеня 1918. Таксама быў выбраў Часовы цэнтральны выканаўчы камітэт Саветаў Украінскай Народнай Рэспублікі Саветаў, які, у сваю чаргу, прыняў на сябе ўсю паўнату ўлады на тэрыторыі УНР і зацвердзіў склад свайго выканаўчага органа — Народнага сакратарыята, які стаў першым урадам УНРС. Пасля гэтага савецкія войскі разгарнулі наступ супраць Цэнтральнай рады. 8 лютага была узяты Кіеў, урад УНР бегла на захад пад абарону аўстра-германскіх войскаў, а падкантрольная яму тэрыторыя (УНРС) перайшла ў рукі бальшавікоў.

У снежні 1917 — лютым 1918 года на тэрыторыі Украіны бальшавікамі былі таксама абвешчаныя Данецка-Крыварожскае савецкая рэспубліка і Адэская савецкая рэспубліка. 17-19 красавіка 1918 года на II з'ездзе Саветаў гэтыя савецкія рэспублікі (ДКСР, ОСР, УНРС) былі аб'яднаны ў Украінскую народную рэспубліку Саветаў (УНРС) са сталіцай у Харкаве і рэвалюцыйным урадам — ​​Народным сакратарыятам. Аднак пад ціскам аўстра-германскіх войскаў, уведзеных на тэрыторыю Украінскай савецкай рэспублікі па дамове з Цэнтральнай радай, савецкія войскі былі вымушаныя пакінуць тэрыторыю УНРС, і Украінская народная рэспубліка Саветаў фактычна спыніла сваё існаванне.

Пасля паразы Цэнтральных дзяржаў у Першай сусветнай вайне, у пачатку 1919 года ўся тэрыторыя Украіны зноў апынулася пад кантролем бальшавікоў, уключаючы Кіеў. Замест КСР бальшавікамі было створана спачатку Часовае рабоча—сялянскі ўрад Украіны, а потым Украінская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка, якая была абвешчана як незалежная рэспубліка 10 сакавіка 1919 года на III Усеўкраінскім з'ездзе саветаў (праходзіў 6-10 сакавіка 1919 г. у Харкаве, які стаў сталіцай УССР) .

У чэрвені 1919 гады, пасля «травеньскага ваенна-палітычнага крызісу», кіраўніцтва Украінскай ССР заключыла дамову з РСФСР аб усталяванні ваеннага і гаспадарчага саюза. Паводле гэтай дамовы летам 1919 г. была ліквідавана Украінская савецкая армія, а ў сьнежні 1920 г. адбылося «аб'яднанне» (фактычна — ліквідацыя украінскіх) народных камісарыятаў УССР і РСФСР: ваенных і марскіх спраў, знешняга гандлю, фінансаў, працы, шляхоў зносін, пошты і тэлеграфа, саветаў народнай гаспадаркі.

29 снежня 1922 года на канферэнцыі дэлегацый ад з'ездаў Саветаў чатырох рэспублік: РСФСР, УССР, БССР і ЗСФСР быў узгоднены Дагавор аб утварэнні СССР. Зацверджаны і ўступіў у сілу 30 снежня 1922 года на I Усесаюзным з'ездзе Саветаў. Апошняя дата лічыцца датай утварэння СССР. Зацвярджэнне дагавора юрыдычна аформіла стварэнне новай дзяржавы ў складзе чатырох саюзных савецкіх рэспублік.

Заходняя Украіна

Пасля распаду Аўстра-Вугорскай Імперыі кіраўніцтва РCФРР бачылі Заходнюю Украіну як магчымы плацдарма для распаўсюджвання камуністычнай ідэалогіі і ўлады далей на захад на цэнтральную Еўропу. Ленін хацеў, каб Чырвоная армія прайшла праз тэрыторыю заходняй Украіны і Карпат ў Венгрыю пасля абвяшчэння Венгерскай Савецкай Рэспублікі ў красавіку 1919—га. 7 мая Саўнаркам Украіны накіраваў адпаведную ноту ўрада ЗУНР, на якую заходнеўкраінскі ўрад вырашыў не адказваць. Летам, пасля адступлення заходнеўкраінскіх войскаў пад ціскам палякаў, камандзіры галіцкай арміі праводзілі таемныя перамовы з савецкім камандаваннем аб магчымым саюзе супраць палякаў, аднак безвынікова..

Падчас польска-савецкай вайны 1920 кіраўніцтва РСФСР стварыла Галіцкую Сацыялістычную Савецкую Рэспубліку са сталіцай у Цярнопалі. У канцы ліпеня Чырвоная армія ўвайшла на тэрыторыю Галіцыі, а 1 жніўня Галревком перабраўся ў Тернополь, дзе прыняў дэкрэт № 1 "Аб устанаўленні савецкай улады ў Галіцыі». Пад увечары 15 верасня пачалося агульнае наступленне дзейсным войску УНР на лініі антыбальшавіцкага фронту. 19 верасня ў Тернополь ўвайшлі сілы 6-й польскай арміі і дзейсным войску УНР, а 21 верасня адбыўся постфактум роспуску Галревкома і повітрэвкомав.

Ваенныя дзеянні на польска-савецкім фронце былі спыненыя пасля зьняволеньня 9 лістапада 1920 польскім і бальшавіцкім кіраўніцтвам перамір'е. Аднак ужо на наступны дзень у раёне Шаргород чырвонаармейцы контратакавалі ўкраінскія дывізіі, прарыў фронту ў напрамку на Копайгород на правае крыло, якое трымала пятая Херсонская дывізія арміі УНР, і ў накірунку да Лучінец, дзе знаходзілася другая Жалезная дывізія і Кулямётная дывізія арміі УНР. 15 лістапада чырвонаармейцы ўступілі ў падольскі гарадок Нежын. 18 лістапада адбылося ўступленне сіл Чырвонай арміі ў Праскураў і станцыі Деражня, 20. лістапада — да Чорнага Выспы і Летічева. Пасля двух тыдняў кровапралітных баёў за недахопу патронаў і ваеннага рыштунку 21 лістапада Дзеючая армія УНР была вымушаныя адступіць у Галіцыю. Пераход дзейсным войску УНР — да за 27 000 воінаў — праз раку Збруч адбыўся ў раёне Валачыскі і села Ожіговцы. У той жа дзень згодна з умовамі польска-савецкай дамовы, польскія войскі пакінулі горад Наваград-Валынскі. 22 лістапада савецкія часткі ўступілі ў Валачыскі.

У сакавіку 1921 года ў Рызе паміж Польскай Рэспублікай, з аднаго боку, і РСФСР і УССР з другога, падпісаны Рыжскі мірны дагавор 1921 года, які замацаваў ўключэння ўсходняй Галіцыі ў склад Польскай Рэспублікі. Што цікава, 12 верасня ў адказ на запыт міністра замежных спраў Польскай рэспублікі аб удзеле дэлегацыі УНР у працы Рыжскай канферэнцыі наркам замежных спраў РСФСР адказаў:

Ўкраінскай дэмакратычнай рэспублікі ўвогуле не існуе, паколькі Украіна з'яўляецца незалежнай савецкай Рэспублікай, саюзнай з Расіяй, і бярэ разам з ёй удзел у перамовах у Мінску і Рызе – Чачэрын Георгій

16 верасня ўрад УНР апублікаваў сваю ноту пратэсту па поводу заявы наркама замежных дзей РСФСР ад 12 верасня па УНР.

1 верасня 1939 года Германію нападам на Польшчу пачатку баявыя дзеянні ў Еўропе, пачаткам, якія сталі Другой міравай вайны. 17 верасня польскі ўрад бегла на тэрыторыю Румыніі, пасля чаго на польскую тэрыторыю пачалося ўварванне войск РСЧА. На савецка-германскіх перамовах, якія праходзілі 20-21 верасня, была установлена дэмаркацыйная лінія між германскай і савецкімі арміямі. 22 верасня 1939 года ў час афіцыйнай працэдуры перадачы горада Брэста і Брэсцкай дужасці савецкай старане прошел урачыстая выснова нямецкіх войск і ўрачысты увод савецкіх.

Заходняя Украіна да 28 верасня 1939 году ўваходзілі ў склад Польскай Рэспублікі па выніках Рыжскай мірнай дамовы 1921 года, заходняя мяжа была практычна цалкам на ўсход ад «лініі Керзона», рэкамендаванай Антантай у якасці ўсходняй мяжы Польшчы ў 1918 годзе. У сакавіку 1923 года Парыжская Канферэнцыя саюзных паслоў зацвердзіла ўсходнія межы Польшчы.

14 лістапада 1939 года трэцяя Пазачарговая сесія Вярхоўнага Савета УССР пастанавіла: «Прыняць Заходнюю Украіну ў склад Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі і аб'яднаць тым самым ўкраінскі народ у адзіным Украінскім дзяржаве». Зямлі, далучаны да СССР былі адміністрацыйна рэарганізаваны ў шэсць абласцей па аналогіі з астатнімі Савецкага Саюза (Драгобыцкі, Львоўская, Ровенская, Станіслаўская, Тэрнопальская і Валынская вобласць). Грамадзянскую адміністрацыю ў рэгіёнах было арганізавана ў снежні 1939 года і сфарміраваны ў асноўным з выхадцаў з Расіі, і толькі 20% дзяржаўных служачых адбывалася з мясцовага насельніцтва. Пасля далучаны зямель да СССР больш чым 30 000 галіцкіх украінцаў з ліку інтэлігенцыі і актывістаў спешна пакінулі Галіцыю, знайшоўшы прытулак на заходняй ўскраіне этнічных украінскіх земляў у Польшчы (Закерзонья), якія апынуліся на другім баку новага савецка-германскай мяжы ў рамках Генеральнага губернатарства.

З прыняццем і апублікаваннем Законаў СССР і УССР аб уключэнні Заходняй Украіны ў склад СССР з уз'яднаннем з УССР на тэрыторыі былых Заходняй Украіны распаўсюдзілі сваё дзеянне Канстытуцыя СССР 1936 года і Канстытуцыі УССР 1937 гады, як Асноўныя законы, а таксама ўсе іншыя дзеючыя законы Савецкага Саюза і УССР. На гэтых тэрыторыях былі пачаты розныя пераўтварэнні, якія суправаджаліся масавымі рэпрэсіямі ў дачыненні да «класава-чужых» і «ворагаў савецкай улады» і закранулых значная колькасць этнічных палякаў пражывалі на гэтых тэрыторыях.

Ўключэнне Бесарабіі, Паўночнай Букавіны і вобласці Герца ў склад СССР адбылося ў 1940 годзе. Савецкай бокам планавалася ваеннае ўварваньне ў Румынію, але за некалькі гадзін да пачатку аперацыі кароль Румыніі Караль II прыняў ультыматыўна ноту савецкага боку і перадаў Бесарабію і Паўночную Букавіну СССР. Аперацыя па занятку тэрыторыі савецкімі войскамі доўжылася 6 дзён.

26 чэрвеня 1940 савецкі наркам замежных спраў Вячаслаў Молатаў ўручыў пасланцу Румыніі ў Маскве Георге Давідеску ноту савецкага ўрада, у якой Савецкі Саюз ва ўльтыматыўнай форме патрабаваў: вярнуць Бесарабію і паўночную частку Букавіны Савецкаму Саюзу. Румынія, каб пазбегнуць поўнамаштабнага ваеннага канфлікту, хутка пагадзілася пайсці з гэтых тэрыторый. Нягледзячы на ​​тое, што прычынай румынскага паходу савецкая прапаганда называла абарону шматлікай ўкраінскай абшчыны, па занятку зямель палітыка змянілася. 2 жніўня 1940 рашэннем Вярхоўнага Савета СССР гэтыя тэрыторыі ўвайшлі ў склад Савецкага Саюза: Паўночная Букавіна, Паўднёвая Бесарабія і рэгіён Герца ўвайшлі ў склад УССР.

Пасля заключэння 30 ліпеня 1941 года Пагаднення Сікорскага-Майскага тэрыторыя Заходняй Украіны, на той момант акупаваныя гітлераўскай Нямеччынай, атрымала нявызначаны статус. Які абмяркоўваецца на Тэгеранскай канферэнцыі пытанне аб тэрыторыях быў вырашаны на карысць СССР на Ялцінскай канферэнцыі і замацаваны на Патсдамскай канферэнцыі. Дамовай ад 16 жніўня 1945 г. паміж Саюзам Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік і Польскай Рэспублікай "Аб савецка-польскай дзяржаўнай мяжы» гэтыя тэрыторыі (з невялікімі адступамі на карысць Польшчы — Беласток і ваколіцы, Перемышль і наваколлі) былі замацаваны за СССР. У 2-й пал. 1940-х — 1-й пал. 1950-х гадоў адбывалася нязначная карэкцыя межаў. Пасля заканчэння нацысцкай акупацыі Трэцім Рэйхам Заходняя Украіна зноў была далучаная Чырвонай Арміяй і реінтэграваныя ў УССР у 1944 годзе.

Наступствы

Пасля ўваходжання украінскіх зямель у склад СССР тут прайшла саветызацыя: пачаліся сацыялістычныя пераўтварэнні эканомікі, савецкая украінізацыя 1920-1930-х гадоў, а потым рэпрэсіісупраць інтэлігенцыі, духавенства, былых палітычных дзеячаў, голад, барацьба з «шкодніцтвам» і яжоўшчыны.

На тэрыторыі Украіны чырвоны тэрор пачаўся ў студзені 1918 гады з уварваннем Красногвардейского атрадаў Мураўёва, падчас і пасля штурму Кіева задаволіў у Кіеве разню. Па розных падліках ахвярамі разні сталі ад 2 да 3 тысяч чалавек. З гэтага моманту гвалт і тэрор сталі асноўнымі метадамі зацвярджэння тут Савецкай улады .. Па выразе В. Г. Караленка, арышты і пазасудовыя расстрэлы палітычных апанентаў пад выглядам барацьбы з контррэвалюцыянераў тут сталі звыклым, «побытавым з'явай» савецкай рэчаіснасці.

Дзеянні красногвардейцы ва Украіне адрозніваліся асаблівай жорсткасцю. Напрыклад, Харкаўскае ЧК выкарыстоўвала скальпінгі «зняцце пальчатак з пэндзляў рук», у Палтаве і Кременчуге свяшчэннаслужыцеляў саджалі на кол. У Екацярынаславе ўжывалі распяцце і пабіванне камянямі, у Адэсе афіцэраў прывязвалі ланцугамі да дошак, устаўляючы ў топку і смажанай, або раздзіралі напалову коламі лябёдак, ці апускалі па чарзе ў кацёл з кіпенем і ў моры.

Трагічнай старонкай гісторыі Украіны стала знішчэнне савецкай уладай цэлага пакалення ўкраінскай інтэлігенцыі, ўвайшло ў гісторыю пад назвай расстраляў адраджэнне (Чырвоны рэнесанс). Кульмінацыяй дзеянняў савецкага рэпрэсіўнага рэжыму стала 3 лістапада, 1937, калі «ў гонар 20-й гадавіны Вялікага Кастрычніка» у Соловецком лагеры асаблівага прызначэння па прыгаворы Тройкі былі расстраляныя больш за 100 прадстаўнікоў украінскай інтэлігенцыі, сярод якіх Лесь Курбас, Мікалай Куліш, Мацвей Яворскі, Уладзімір Чэхаўскі , Валяр'ян Підмогыльный, Павел Філіповіч, Валяр'ян Палішчук, Рыгор эпік, Міраслаў Ірчан, Марка Варонай, Міхаіл Козоріс, Олекса Слісарэнка, Міхаіл ялавай і іншыя. На наступны, 1938 года з'яўляліся расстраляныя Хоткевіч і Васіль Верховінец. На працягу канца 1930-х гадоў таксама былі расстраляныя па розных ацэнках ад 200 да 337 бандурыстаў.

Пасля захопу на працягу 1939-1940 гадоў савецкімі войскамі Галіцыі, Букавіны і Прыбалтыкі, савецкі тэрор распаўсюдзіўся і на гэтыя краявіды. Сотні тысяч чалавек у асноўным польскага насельніцтва былі дэпартаваныя ў пачатку вайны ў аддаленыя раёны СССР. У першыя месяцы Вялікай Айчыннай вайны 1941-45 гг. НКВД без належнага асобнага следства і суда, патрабавалася згодна тагачасным савецкім заканадаўствам, расстраляных дзясяткі тысяч вязняў турмаў НКВД у Заходняй Украіне, якія яшчэ раней былі пад следствам або адбывалі тэрміны па розных артыкулах Крымінальнага кодэкса СССР. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны значную частку Украінскай гэтых раёнаў былі дэпартаваныя ў Сібір. З 1944 па 1952 г .. У заходніх абласцях Украіны падвергнулася розных відаў рэпрэсіяў у 500 000 чалавек, у тым ліку арыштавана больш за 134 тысяч, забіта больш за 153 тыс., Выслалі назаўсёды з УССР больш 203 тысяч чалавек. Тэрор замест страху выклікаў непрыманне савецкай улады — толькі за тры месяцы 1953 ваеннай цэнзурай былі затрыманыя 195000 лістоў з Заходняй Украіны за мяжу з негатыўнай ацэнкай ўлады

Напярэдадні і ў эпоху Другой сусветнай вайны ў Чырвонай арміі не спыняліся палітычныя рэпрэсіі. Большасць з вайскоўцаў прыцягваліся да адказнасці за выдуманымі неабгрунтаванымі абвінавачваннямі. У 1949 годзе, перад святкаваннем 70-гадовага юбілею Сталіна, у СССР былі рэпрэсаваныя франтавікі, інваліды Другой сусветнай вайны. Частка з іх расстралялі, астатнюю частку вывезлі на далёкія выспы Поўначы і ў завулкі Сібіры. Шырока вядомы Валаам — лагер інвалідаў другой сусветнай вайны размешчаны на востраве Валаам (паўночная частка Ладажскага возера), куды пасля другой сусветнай вайны ў 1950-1984 звозілі інвалідаў вайны..

З пачаткам хрушчоўскай адлігі на ХХ з'ездзе КПСС Мікіта Хрушчоў асудзіў сталінскія рэпрэсіі. Многія палітычных зняволеных у СССР і краінах сацыялістычнага лагера вызвалілі і рэабілітавалі. Дазволена вяртанне на радзіму для многіх народаў, рэпрэсаваных у 1930-х — 1940-х гадах.

У 1972 годзе дасягнула свайго апагею кампанія рэпрэсій супраць іншадумцаў. Былі арыштаваныя Вячаслаў Чарнавіл, Яўген Сверстюк, Тарас Мельнічук, Іван Святлічная, Іван Дзюба, Міхаіл Асадчы, Юлій Шэлест, Васіля Стуса, Іван Каваленка і іншыя. Практычна ўсе яны былі прысуджаныя да доўгага зняволення і адпраўленыя ў лагеры строгага або асобага рэжымаў на Урале і ў Мардовіі. Акрамя гэтага было пастаўлена сістэму «карнай медыцыны». Некаторых апазіцыянераў, было цяжка абвінаваціць у парушэнні адпаведных артыкулаў крымінальнага кодэксу аб'яўлялі вар'ятамі і зачынялі ў псіхіятрычныя бальніцы спецыяльнага тыпу.

Рэлігія

Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года на Украіне аформілася рух за аддзяленне праваслаўнай царквы ў шэрагу дыяцэзій Поўдня Расіі ад расійскай дзяржаўнай улады і адначасова ад Праваслаўнай Расійскай царквы. 5 мая 1920 года прадстаўнікі Усеўкраінскай праваслаўнай рады і актывісты ўкраінскага нацыяналістычнага руху абвясцілі на Украіне аўтакефальную (самастойную) ўкраінскую праваслаўную царкву. Савецкая ўлада спачатку ставілася да УАПЦ з паблажлівасцю, спадзеючыся выкарыстоўваць яе для супраціву РПЦ, з якой яна вяла тады жорсткую барацьбу. Кампанія супраць УАПЦ актывізавалася пасля 1924 года. У яе адрас сыпаліся абвінавачванні ў нацыяналізме, контррэвалюцыі, «петлюроўшчына». Увосень 1925 гады ў УАПЦ пачалі адбіраць царквы ў некаторых месцах. Біскупам забаранялі выязджаць з месца іх рэзідэнцыі і прапаведаваць, прыходы абкладаліся непасільнымі падаткамі: у выпадку неплацежаздольнасці абшчыны аплаціць патрэбную суму, прыход зачынялі. У 1926 году пачаліся арышты біскупаў і святароў. Першай ахвярай стаў папулярны арцыбіскуп Харкаўскі Аляксандр (Ярешченко). За неасцярожнае выказванне пра ўціск з боку ўлады яго арыштавалі і саслалі ў Сярэднюю Азію. У 1930 годзе, з прычыны новых палітычных рэалій, УАПЦ прыняла рашэнне аб самароспуску. Ліквідацыя УАПЦ скончана ў 1935—1937 гадах, калі ГПУ арыштавала астатніх біскупаў, уключаючы мітрапаліта Івана (Паўлоўскага). У турмах і канцлагерах апынулася большасць святароў, тысячы вернікаў.

1939 года Заходнюю Украіну было занята савецкімі войскамі. Адразу пасля гэтага пачаліся рэпрэсіі НКВД па УАПЦ. А Маскоўскі патрыярхат пачаў актыўныя дзеянні, аб падпарадкаванні польскай царквы Маскве. На Валынь прыбыў патрыяршы экзарх, арцыбіскуп Мікалай Ярушэвіч, мясцовых іерархаў было вымушана прыехаць у Маскву і скласці там заяву вернасці Маскоўскай патрыярхіі. На землях, якія ўвайшлі ў склад СССР, знаходзіліся пяць іерархаў ППЦ. З іх двое — Палікарп (Сікорскі) і Аляксандр (Іназемцаў) адмовіліся прызнаць вяршэнства Маскоўскага патрыярхату.

11 красавіка 1945 савецкая ўлада арыштавала Архібіскупа Язэпа Сляпога, а затым быў рэпрэсаваны і ўсіх іншых уладароў. У маі 1945 была створана «Ініцыятыўная група па ўз'яднанні Грэка Каталіцкай царквы з праваслаўнай", аб рабоце якой Мікіта Хрушчоў асабіста дакладваў Сталіну. У сакавіку 1946 ў Львове адбыўся псевдособор, на якім абвешчана ліквідацыю Грэка Каталіцкай Царквы, значную частку яго маёмасці перададзена Рускай праваслаўнай царквы, а вернікаў і духавенства сілком прымушалі зракацца сваёй Царквы.

Сустрэча старшыні Вярхоўнай Парады СССР Мікалая Падгорнага з Папой Паўлам VI 30 чэрвеня 1969 таксама прывяла к узнікненню бясплодных, як аказалася, надзей на хуткі пералом у ватікано-савецкіх перамовах аб легалізаціі Грэка Каталіцкай царквы.

Але, гэтак жа як ў 1957 г., перспектыва таго, што УГКЦ выйдзе з падполля, прымусіла Рускую праваслаўную царкву ў 1968 г. патрабаваць ад улады запэўніванні недапушчэння гэтага. У кастрычніку 1968 пачалася новая хваля рэпрэсій супраць Украінскай грэкакаталіцкай царквы. Яе кульмінацыяй ў 1968-1969 гадах быў арышт і заключэнне біскупа Велічкоўскі і дзвюх падпольных святароў. У правінцыі пустыя царквы, якія выкарыстоўваюцца грэка каталікамі, знішчаліся мясцовымі ўладамі ці выкарыстоўваліся для розных свецкіх мэтаў; некалькі было ператворана ў музеі атэізму. У некаторых мясцовасцях дайшло да сутыкненняў паміж міліцыяй і вернікамі, а ў некалькіх выпадках вернікі былі груба збітыя або часова затрыманыя міліцыяй. На сьвятароў, заўважаных пры адпраўленні службы, накладваліся штрафы.

Гэтая новая хваля рэпрэсій супала з атакай Масквы на палітычныя выступы на Украіне, праявай якіх была падтрымка украінскімі дысыдэнтамі аднаўлення грэкакаталіцкай царквы. Пачатак 1970-х гадоў таксама характарызавалася значным ростам паклёпніцкіх і пагрозлівых публікацый у сродках масавай інфармацыі.

У 1946-1989 Грэка Каталіцкая Царква была вымушаная дзейнічаць у падполле. З сярэдзіны 1980-х ва Ўкраіне пачаўся працэс адраджэння УГКЦ, які ўзначальвае мітрапалітам Уладзімірам Стернюком і падпольнай іерархіі. Пераломнымі падзеямі былі шматтысячны малітоўны паход ў Львове ў Сабор Святога Юра 17 верасня 1989, с патрабаваннем легалізацыі УГКЦ у Савецкім Саюзе, і сустрэча Папы Яна Паўла II з кіраўніком Савецкага дзяржавы Міхаілам Гарбачовым у снежні гэтага ж года. Гэтыя падзеі паклалі пачатак адраджэнню легальнай структуры УГКЦ.

15 лютага 1989 пры падтрымцы праўкраінскі сіл у Кіеве пачаў дзейнічаць ініцыятыўны камітэт па аднаўленні Украінскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы ва Ўкраіне. Яго асноўнай мэтай было адраджэнне УАПЦ і рэгістрацыя абшчын Царквы. 22 кастрычніка 1989 на Саборы святароў і свецкіх ў Львове было абвешчана адраджэнне УАПЦ. Узначаліў адроджаную Царква пазаштатны біскуп Маскоўскага Патрыярхата Іван (Бандарчук) (15 снежня 2018 УАПЦ аб'ядналіся з УПЦ КП в Праваслаўную Царкву Украіны (ПЦУ), які 6 студзеня 2019 гады атрымала Томас аб аўтакефаліі ад Канстанцінопальскага патрыярхату).

Выхад Украіны са складу СССР

Знаходзячыся пад ціскам грамадскіх настрояў, 16 Ліпеня 1990 Вярхоўнай Радай Украінскай PCP была прынята Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны. Гэта была не першая дэкларацыя такога тыпу ў СССР як Літве і РСФСР. Паколькі большасць у Вярхоўным Савеце УССР фармальна складалі камуністы ў той жа дзень дэпутаты Вярхоўнага Савета УССР прынялі Дэкларацыю ў мэтах выканання рэзалюцыі зьезду. Аднак Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны далёка апярэдзіла дэкларацыю Расіі і рэзалюцыю КПУ. Гэта фактычна была праграма пабудовы незалежнай дзяржавы. Практычна ўсе палажэнні Дэкларацыі супярэчылі дзейнай на той час Канстытуцыі УССР. Але заключным у Дэкларацыі стала палажэнне аб тым, што прынцыпы Дэкларацыі аб суверэнітэце Украіны будуць выкарыстаны для заключэння новай саюзнай дамовы.

19 жніўня 1991 з мэтай вяртання грамадства да папярэдніх парадкаў была ажыццёўлена спроба дзяржаўнага перавароту. Яго ініцыятары — прадстаўнікі вышэйшага дзяржаўнага кіраўніцтва СССР — заявілі, што ў сувязі з нібыта хваробай прэзідэнта СССР М. Гарбачова яго абавязкі будзе выконваць Г. Янаеў, а краінай будзе кіраваць Дзяржаўны камітэт па надзвычайным становішчы. Але галоўныя падзеі разгарнуліся ў Маскве. Цэнтрам супраціву стала Вярхоўны Савет РСФСР, вакол якой сабраліся тысячы абаронцаў дэмакратыі, быў узведзены барыкады. Супраціў ГКЧП ўзначаліў Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі Б. Ельцын. На яго заклік, дзесяткі тысяч людзей выйшлі на вуліцы сталіцы і перакрылі бронетэхніцы і войскам шлях да дома Вярхоўнага Савета РСФСР. Правал бунту меў катастрафічныя наступствы для КПСС, дзейнасць якой адразу ж было забаронена. 30 жніўня Прэзідыум Вярхоўнай Рады Украіны забараніла дзейнасць Кампартыі Украіны як складовай часткі КПСС.

24 жніўня 1991 года нечарговая сэсія Вярхоўнага Савету Украінскай ССР прыняў «Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны», якім былі абвешчаныя незалежнасць Украіны. У той жа дзень нд УССР прыняў пастанову «Аб абвяшчэнні незалежнасці Украіны», які абвесціў Украіну незалежнай дэмакратычнай дзяржавай, на тэрыторыі якога, у адпаведнасці з Актам, дзейнічаюць толькі ўкраінскія Канстытуцыя і заканадаўства. Дакумент усталяваў дату 1 снежня 1991 года днём правядзення рэспубліканскага рэферэндуму ў пацверджанне Акту (адначасова з выбарамі першага прэзідэнта Украіны). 1 снежня 1991 года Акт быў пацьверджаны ўсеўкраінскі рэферэндумам — за яго адабрэнне прагаласавала 90,32% удзельнікаў рэферэндуму пры яўцы 84,18%. Першымі пяццю дзяржавамі, якія прызналі незалежнасць Украіны стала Канада, Польшча, Венгрыя, Латвія і Літва.

5 снежня 1991 года Вярхоўны Савет Украіны прыняў зварот «Да парламентам і народаў свету», якім абвясціў, што «дамова 1922 года аб стварэнні Саюза ССР Украіна лічыць адносна сябе несапраўдным і не працуе».

Падпісанне пагаднення аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД) і афіцыйная канстатацыя факта распаду СССР, 8 снежня 1991 года

7—8 сьнежня 1991 на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, у Белавежскай пушчы пад Брэст, адбылася сустрэча Старшыні Вярхоўнага Савета Беларусі С. Шушкевіча, Прэзідэнта РФ Ельцына і Прэзідэнта Украіны Краўчука. Вынікам яе сталі афіцыйная канстатацыя факту распаду СССР, заключэнне пагаднення аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД). Аднак ўкраінскі парламент не ратыфікаваў ўступленне, і Украіна ніколі не была сябрам СНД, маючы толькі асацыяваным членстве, якое завяршылася у 2018 годзе з выхадам з усіх органаў СНД.

Сучасная палітыка

Рэспубліка Беларусь

Дзяржаўныя сцяг з гербам Беларускай Народнай Рэспублікі і былыя дзяржаўныя сімвалы Рэспублікі Беларусь, якія цяпер выкарыстоўваюць розныя апазіцыйныя групы.

3 кастрычніка 2020 года беларускі дзяржаўны тэлеканал СТБ («Сталічнае тэлебачанне») падпісаў Украіну як «былая Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка», што выклікала абурэнне ва ўкраінскім грамадстве. Прычына гэтай палітычнай правакацыі — пагаршэнне адносін паміж Беларуссю і Украінай пасля таго, як украінскія ўлады асудзілі фальсіфікацыю прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі ў 2020 годзе, іх вынікі і самаабвяшчэнне прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі і падаўленне пратэстаў у Беларусі.

Акрамя таго, дзяржаўны тэлеканал падрыхтаваў сюжэт пра літоўцаў, якіх цікавяць выдаткі беларускай апазіцыі Святланы Ціханоўскі, якая жыве «ў лепшай гасцініцы краіны», а не ў цэнтры для бежанцаў. У дадзеным выпадку Літва згадвалася як «былая Савецкая Літоўская Рэспубліка». Іншы сюжэт праграмы прысвечаны Польшчы, якая была падпісана як «былая Польская Народная Рэспубліка». У ім разглядаюцца пытанні парушэння правоў дзяцей.

Расійская Федэрацыя

Кіраўніцтва Расійскай Федэрацыі не прызнае акупацыю тэрыторый былой Расійскай Імперыі, пасля распаду якой утварыліся нацыянальныя дзяржавы. Афіцыйнай пазіцыяй Расіі з'яўляецца тое, што ўсе тэрыторыі, добраахвотна далучыліся да СССР.

У інтэрв’ю ў чэрвені 2021 году Уладзімір Пуцін раскрытыкаваў уступленьне Украіны ў НАТА, заявіўшы, што ўкраінцы — гэта адзін народ з расейцамі, а Ўкраіна гэта савецка-бальшавіцкае ўтварэнне:

Варта прыгадаць, як Украіна паўстала дзяржавай. Гэта прадукт савецкага пэрыяду. Бальшавікі стварылі Савецкі Зьвяз, у прыватнасьці Зьвязныя Рэспублікі й Украіну. Можна ўзгадаць, што гэтыя тэрыторыі сталі часткай Маскальскай дзяржавы альбо працэс іх узьяднаньня з Расеяй пачаўся ў 1654 г. пасьля Пераяслаўскага Савета. Тады тыя людзі, якія жылі ў гэтай мясцовасьці — тыя людзі лічылі сябе й называлі сябе расейцы. Магчыма, я падрыхтую асобны артыкул на гэтую тэму. Я падумаю пра гэта.

Зразумела, улічваючы тысячагадовую дзяржаўнасьць Украіны, а менавіта Кіеўскую Русь, Каралеўства Русь, Запароскую Сеч, Гетманшчыну, Украінскую Дзяржаву і Украінскую Народную Рэспубліку, гэтыя сьцьвярджэньні зьяўляюцца часткай расійскай прапаганды для ўнутранага карыстаньня. Што тычыцца украінскага этноніма, то да XX стагодздзя украінцы выкарыстоўвалі назву русы (руси), русіны (русини), казакі (козаки), а на Захадзе украінцаў называлі рутэнамі (рутени; rutheny, ruteny). Аднак не рускія/расейцы і не маскавіты. Акрамя таго, прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін назваў Пераяслаўскую раду "Яраслаўскай радай".

Украіна

Па стане на 2001 год. працэсуальныя дзеянні па репросованым жертам незаконных рэпрэсій было ў цэлым завершана прагледжаных 307.450 архіўных крымінальных і следчых спраў. За імі рэабілітаваны 248.710 чалавек, адмоўлена ў рэабілітацыі, у адпаведнасці з дзеючым заканадаўствам Украіны, 117.243 асобам. Толькі да 1 студзені 1998 органамі пракуратуры разгледжана 122,8 тыс. Зваротаў грамадзян па пытаннях рэабілітацыі. Усяго на Украіне рэабілітаваны да 440 тыс. Чалавек (з іх 132 тыс. — за "хрушчоўскай адлігі"). У рамках дзяржаўнай палітыкі памяці афіцыйнае ўшанаванне ахвяраў палітычных рэпрэсій (Дзень памяці ахвяр галадамору і палітычных рэпрэсій) упершыню уведзены ўказам прэзідэнта Украіны ад 31 кастрычнiка 2000 № 1181.

У 2003 году ў Кіеве быў музей савецкай акупацыі, які отражает злачынства камуністычнага рэжыму ў перыяд 1917-1991 гг. на Украіне. Мэтай музея является інфармаванне украінскай і міравай грамадскасці аб яшчэ малавядомыя старонкі трагічнай гісторыі Украіны камуністычнага перыяду. Таксама ў Кіеве ёсць музей савецкай акупацыі пад адкрытым небам.

Указам Прэзідэнта Украіны ад 21 мая 2007 № 431 устаноўлена штогадовае святкаванне ў трэцяе нядзелю мая Дня памяці ахвяраў палітычных рэпрэсій "з мэтай ушанавання памяці ахвяр палітычных рэпрэсій, прыцягнення ўвагі грамадства да трагічных падзей у гісторыі Украіны, выкліканым гвалтоўным укараненнем камуністычнай ідэалогіі, адраджэння нацыянальнай памяці, сцвярджэння нецярпімасці да любых праяваў гвалту супраць чалавецтва".

Для замацавання ў нацыянальнай памяці праблемы рэпрэсій асаблівае значэнне мае выяўленне і мемарыялізацыі адпаведных месцаў памяці — месцаў масавых пакаранняў смерцю і пахаванняў ахвяр. На Украіне па стане на 2010 г .. выяўлена як мінімум 18 месцаў масавых пахаванняў ахвяр палітычных рэпрэсій.

У 2015 году Украіна асудзіла злачынствы камуністычнага таталітарнага рэжыму Законам «Аб асуджэнні камуністычнага і нацыонал-сацыялістычнага (нацысцкага) таталітарных рэжымаў на Украіне і забарону прапагандаў іх сімволікі».

Дырэктар Украінскага інстытута нацыянальнай памяці Уладзімір Вятровіч заяўляў ў 2016 годзе аб тым, што ўкраінцы павінны гаварыць аб савецкай акупацыі. У 2016 годзе ён заявіў, што савецкі перыяд ўкраінскай гісторыі з'яўляецца акупацыяй, і Украіна павінна заявіць пра тое, што з'яўляецца пераемніцай Украінскай Народнай Рэспублікі, якая існавала ў 1917-1921 гадах. Было адзначана, што Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны з 1991 года трэба разглядаць менавіта як аднаўленне незалежнасці Украіны, як у Эстоніі, Латвіі і Літве. Гэтыя дзяржавы адзначаюць свае дні незалежнасці, пачынаючы адлік з 1918 года, а не 1990-1991 гг.

Заявы ВьятровІча выклікалі бурную рэакцыю ў Расіі і сярод карыстальнікаў сеткі. Пачалі распаўсюджвацца думкі, што калі сур'ёзна ставіцца да заяваў гісторыка, то тады прыйдзецца вярнуць Расіі не толькі Крым, але і палову сучаснай Украіны. Бо менавіта бальшавікі далучылі да УССР Данецк, Луганск, Херсон, Нікалаеў, Адэсу, Днепр і Кропіўніцкі, у 1939-1940 гадах у склад Украіны ўвялі Усходнюю Галіцыю, Паўночную Букавіну, а таксама Паўднёвую Бесарабіі, у 1945 годзе ў УССР далучылі Закарпацце, і, нарэшце, у 1954 годзе ў УСРС указам генеральнага сакратара Мікіты Хрушчова далучылі Крымскі паўвостраў.

Чэшская Рэспубліка

Аперацыя «Дунай»

У інтэрв'ю брытанскаму дзённіку, які цікавіўся стаўленнем сённяшніх чэшскіх камуністаў да падзей 50-гадовай даўніны, старшыня Кампартыі Чэхіі і Маравіі (КПЧМ) Войцех Філіп заявіў:

Гісторыя была фальсіфікаваць на сто адсоткаў. Ніхто не піша, што ўся гэтая ідэя пастаўлена на антырасійскай пазіцыі. У той час у Палітбюро Савецкага Саюза быў толькі адзін чысты руская, і ён прагаласаваў супраць ўварвання. Брэжнеў быў з Украіны. Галоўнай сілай арміі ўварвання былі украінцы! – Войцех Філіп

Гэтыя словы выклікалі бурную рэакцыю ў чэшскім грамадстве, асабліва на фоне падрыхтоўкі да адзначэння 50-годдзя савецкай акупацыі Чэхаславакіі, якая праходзіла на наступным тыдні. Таму калі Чэшскае радыё звярнулася да лідэра камуністаў за тлумачэннямі, ён удакладніў:

Маральны адказнасць за ўварванне войскаў Варшаўскай дамовы нясуць усе краіны былога Савецкага Саюза, уключаючы Украіну і краіны Балтыі – Войцех Філіп

Паводле Філіпа, Расія не нясе адказнасці за дзеянні СССР, і тыя, хто лічаць інакш, кіруюцца сваімі антырасійскімі пазіцыямі, а не з гістарычных фактаў, якія татальна фальсіфікуюцца.

Чэшскі гісторык Пётр Блажек з Інстытута вывучэння таталітарных рэжымаў сказаўшы, што лідэр чэскіх камуністаў спрабуе заблытаць сітуацыю:

Савецкім блокам тады кіраваў Савецкі Саюз. Прынцыпам камуністычнай сістэмы з'яўляецца цэнтралізацыя. Гэта як у войску: не важна, хто якой нацыянальнасці, таму што ўся сістэма закладвалася на камуністычнай наменклатуры. Абсурдна вінаваціць Украіну і краіны Балтыі ў дзеяннях Савецкага Саюза, таму што яны самі былі ахвярамі савецкай акупацыі. Гэта былі акупаваны краіны - краіны Балтыі былі акупаваны Савецкім Саюзам з 1939 года, а Ўкраіна - з 1920-х гадоў. Гэта - абсурд! Войцех Філіп выкарыстоўвае такую ​​ж логіку, як тыя, хто кажа пра «польскія лагеры смерці» замест таго, каб гаварыць «нацысцкія лагеры смерці». Гэта - проста абсурд! – растлумачыў гісторык

Пасольства Украіны ў Чэхіі выказала ўпэўненасць, што гэта робіцца па замове расійскага кіраўніцтва: «Цалкам зразумела, што гэтая спроба была зробленая па замове Крамля менавіта цяпер, каб ён мог пазбавіцца адказнасці за свае злачынствы менавіта ў той час, калі чэхі і славакі адзначаюць 50 годдзя вялікай трагедыі абодвух народаў», — гаворыцца ў заяве амбасады Украіны ў Чэхіі.

Пераемнасць Украіны

Вялікі дзяржаўны герб УНР

Цяпер Украіна юрыдычна вызначана ў Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны ад 16 лiпеня 1990 і ў Законе Украіны ад 12 верасня 1991 «Аб правапераемстве» як правапераемніца УССР. Пасьля 1991 году гучалі заканадаўчыя ініцыятывы змяніць гэта правапераемнасць на УНР для таго, каб «аднавіць гістарычную справядлівасьць". Таксама некаторыя дакументы ўтрымліваюць нефармальныя вызначэння, прама ці ўскосна абвяшчаюць правапераемстве Украіны ад іншых дзяржаў ўкраінскага народа: Кіеўскай Русі, Каралеўства Рускага, Гетманшчыны, Украінскай Народнай Рэспублікі, Украінскай дзяржавы і Заходне Украінскай Народнай Рэспублікі. Нефармальныя такога правапераемнасці таксама пацвярджаецца перадачай Прэзідэнтам УНР у выгнанні Мікалай Плавьюк 22 студзеня 1992 клейноды новаабранаму Прэзідэнту Украіны Леаніду Краўчуку і складанні з сябе паўнамоцтваў Прэзідэнта УНР. Гэта падзея пакуль лічыцца сімвалічнай, паколькі яно не мела ніякіх прававых наступстваў, хоць Краўчук запэўніў дэлегацыю УНР, што неўзабаве будзе распрацаваны рэгламент выкарыстання дзяржаўных сімвалаў, і, што важна, падкрэсліў:

Гэты акт павінен нагадаць усім, што Украіна вядзе свой радавод, сваю палітычную, дзяржаўную біяграфію ад гістарычных часоў, якія прадастаўляюць сілу і веліч нашага народа - ад часоў Кіеўскай Русі, Каралеўства Рускага, казацка-гетманская дзяржавы і Украінскай Народнай Рэспублікі – Леанід Краўчук

22 студзеня 2018 у мерапрыемствах прысвечаных 100-годдзю абвяшчэння незалежнасці Украінскай Народнай Рэспублікі пятага Прэзідэнт Украіны Пятро Парашэнка падчас выступаў неаднаразова падкрэсліў пераемнасці дзяржаўнай традыцыі:

Сучасная Украіна - спадчынніца шматвяковых дзяржаўна-нацыянальных традыцый, адроджаных падчас і з прычыны Украінскай рэвалюцыі 1917-1921 гг .. Ідэя дзяржаўнай самастойнасьці, пастаўлена на парадак дня і загартаваная падчас Рэвалюцыі, стала магутнай матэрыяльнай сілай. Яна вызначыла ўвесь далейшы ход гісторыі Украіны. – Пятро Парашэнка

У той жа дзень, групай дэпутатаў у Вярхоўную Раду Украіны быў пададзены праект закона №7521 "Аб правапераемстве Украіны адносна Украінскай Народнай Рэспублікі». Сутнасць гэтага дакумента зводзіцца да таго, што сучаснае ўкраінскае дзяржава павінна абвясціць сябе правапераемніцай УНР, а не УССР, як гэта фармальна цяпер, з усімі вытворнымі ад гэтага наступствамі.

3 кастрычніка 2019 у Вярхоўнай Радзе Украіны быў зарэгістраваны праект пастановы, якім прапаноўвалася перанесці дату святкавання Дня Незалежнасці на дату абвяшчэння IV Універсал УНР — 22 студзеня а 24 жніўня пакінуць выхадных днём, пераназваўшы ў «Дзень аднаўлення Незалежнасці Украіны» як у краінах Балтыі. На думку нардепы Аксаны Саўчук, святкаванне Дня Незалежнасці трэба перанесці 22 студзеня — у дзень абвяшчэння ў 1918 году IV Універсал. Да таго ж, дата абвяшчэння незалежнасці УНР, супадае з Днём саборнасці, калі 22 студзеня 1919 году адбылося аб'яднанне Украінскай Народнай Рэспублікі і Заходне Украінскай Народнай Рэспублікі.

УЦАЯА у праграме ЗНА па гісторыі Украіны паказвае падзеяў 24 жніўня акурат як «аднаўленне незалежнасці Украіны». (30 тэма, старонка 33)

Гл. таксама

• Савецкая акупацыя Латвіі

Спасылкі

• Першая савецка—украінская вайна 1917–1918

• Праграма Зьнешняга Незалежнага Ацэньваньня (ЗНА) па гісторыі Украіны (Украінскі цэнтар ацэньваньня якасьці адукацыі (УЦАЯА)) (30 тэма)